Qisqa shakldagi ifodasi

1-mashq. Quyida berilgan birliklarning qisqa ifodasini toping. (Ushbu o’quv topshirig’ining maqsadi o’quvchilarda fikrni lo’nda ifodalash ko’nikmasini rivojlantirish)

BIRLIKLAR	QISQA SHAKLDAGI IFODASI
Tun malikasi	oy
Kishi ruhining injenerlari	shoirlar
Bizning kichik birodarlar	hayvonot dunyosi
Cho’l kemasi	tuya
Ko’k sayyora	yer
Osmonning ko’z yoshlari	yomg’ir
Kumush choyshab	qish fasli

2-mashq. Quyidagi o’zlashtirma gaplarni ko’chirma gaplarga, ko’chirma gaplarni o’zlashtirma gapga aylantiring. (Topshiriqning maqsadi o’quvchilarda ko’chirma gapli qo’shma gaplarni o’zlashtirma gaplarga, o’zlashtirma gaplarni ko’chirma gapli qo’shma gaplarga aylantirish, ulardan o’rinli foydalanish ko’nikmasini rivojlantirish)

1. 
   “O‘zim ham boshqa mamlakatdan olib kelganman”,- dedi Ikromjon ensasini qotirib.
   
2. 
   Muhaddislar onaga yaxshilik qilish gunohlarni mag’firat qilinishiga ham sabab bo’lishini ta’kidlashadi.
   
3. 
   Jaloliddin Rumiy shunday deydi;” Mening hayotimni muhokama qilishdan oldin, mening oyoq kiyimimni kiy va men yurgan yo’llardan, ko’chalardan yurib o’t”.
   
4. 
   Nosirjon hech qachon bunday vaziyatga duch kelmaganini ming istihola bilan aytdi.
   
5. 
   Azizxon bittasining oldiga borib cho’chibroq so’radi: “Tog’a, Toshloqdan ham odam kelganmi?”
   

3. Quyidagi qaysi so‘zlarda nuqtalar o‘rniga “u” unlisi yoziladi?
1) tug‘…lmoq; 2) sup...rmoq; 3) tov...q; 4)ur…nmoq 5) sur...shtirmoq; 6) yut…q
A. 2, 3, 5
B. 1, 2, 3, 6
C. 2, 3, 6
D. 1, 2, 4, 6
4. Qaysi gapda qo‘shimcha qo‘llash bilan bog‘liq xatolikka yo‘l qo‘yilgan?
A. Taom yeyilgandan so‘ng rang-barang qimmatbaho va antiqa mevalar tortildi.
B. O‘rinboy ota qishloqdagi bog‘idan hamma sara mevalarni uzib oldi.
C. Savdo-sotiq bo‘yicha zamonaviy turdagi qo‘shma korxonalarni ishga tushurdi.
D.  Avtomobilga o'tirayotganimda manzilimiz haqida ma'lumot berish fikri tug'ildi.

5.

QO‘SHMA GAPLAR	SODDA GAPLAR
Dunyo miqyosida atmosfera havosiga chiqarilayotgan chiqindilar miqdori shu surʼatlarda ketsa, global isish va iqlim oʻzgarishlari ayanchli oqibatlarga olib kelishi mumkinligi taʼkidlanmoqda.
Shaharlardagi yashil boyliklarning yana bir muhim va foydali xususiyati shuki, ular qanchalik zich joylashgan boʻlsa, shovqinni shuncha koʻp yutadi.
Shunday qilib, toza havo odamlarning sogʻligʻiga ijobiy taʼsir koʻrsatib, organizmning turli kasalliklarga kurashuvchanligini oshiradi.
Yana shu narsa ham hisoblab chiqilganki, bir gektar joydagi yashil oʻt-oʻlan bir soatda 200 odam nafas chiqarganda hosil boʻladigan karbonat angidridni oʻzlashtiradi

Quyidagi gaplarda qavsning ishlatilish sababini moslashtiring

GAPLAR	QAVSNING ISHLATILISH BOISI
Yoz…	Asarning ikki xil nomi berilgan, ulardan ikkinchisi qavsga olingan.
	Olingan misollar yoki gaplar manbasi qavsda berilgan.
	So‘z yoki birikmalar ma’nosini izohlagan birliklar qavsda berilgan.
	Kiritma gap qavs bilan ajratilgan
	Tilshunoslikka oid matnda tushib qolgan tovush shartli talab bilan burchakli qavsda berilgan hamda aslini ko‘rsatish uchun qavsdan foydalanilgan