Qoraqalpogʻiston tibbiyot instituti farmasevtika fakulteti 233- guruh talabasi soliyev yahyobekning fizik va Kolloid kimyo fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

QORAQALPOGʻISTON TIBBIYOT INSTITUTI FARMASEVTIKA FAKULTETI 233- GURUH TALABASI SOLIYEV YAHYOBEKNING Fizik va Kolloid kimyo fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

MAVZU:KIMYO VA BIOLOGIYADA BUFER SISTEMALARNING AHAMIYATI

BUFER SISTEMALAR, bufer eritmalar, bufer aralashmalar — vodorod (H) ionlarining maʼlum konsentratsiyasini saqlab turuvchi sistemalar. Bufer eritmalar suyultirilganda yoki ularga bir oz kislota yoki ishqor qoʻshilganda ham muayyan kislotali xossalari deyarli oʻzgarmaydi. Bufer sistemalarga sirka kislotasi SN3SOON bilan uning natriyli tuzi CH3COONa aralashmasi misol boʻla oladi. Eritmalardagi kislota miqdori vodorod koʻrsatkich pH bilan belgilanadi (neytral eritmalar uchun pH7, kislotali eritmalar uchun pH7 dan kichik va ishqorli eritmalar uchun pH7 dan katta). 1 l toza suvga 100 ml 0,01 molyarli HCl (0,01 M) qoʻshilganda pHni 7 dan 2 ga tushiradi. Shu kislota eritmasini 1 l CH3COOH+CH3COONa boʻlgan Bufer sistemalarga (0,1 M) qoʻshilganda esa pH boryoʻgʻi, 4,70 dan 4,65 ga kamayadi, yaʼni pH 0,05 chamasi oʻzgaradi, xolos. Toza suvdagi 100 ml 0,01 M NaOH eritmasi pHni 7 dan 11 ga koʻtarsa, yuqorida aytilgan Bufer sistemalarnikini esa 4,7 dan 4,8 gacha koʻtaradi, xolos. Bufer sistemalarning kislotaligi (oʻz navbatida pH) komponentlar tabiati, konsentratsiyasiga bogʻliqdir. Bufer sistemalar kimyo sanoatida analitik ishlarda keng qoʻllaniladi. Odam va hayvonlar organizmidagi Bufer sistemalar quyidagilardan iborat: karbon kislota va uning tuzlari, fosfat kislota va uning tuzlari hamda oqsillar. Kishi qonidagi pH 7,35—7,47 ga teng boʻlib, oziq-ovqat hamda boshqa sharoit oʻzgarganda ham deyarli doimiy qoladi. Tuproqdagi tabiiy Bufer sistemalar dalalar hosildorligini saqlashda muhim rol oʻynaydi.

• BUFER SISTEMALAR, bufer eritmalar, bufer aralashmalar — vodorod (H) ionlarining maʼlum konsentratsiyasini saqlab turuvchi sistemalar. Bufer eritmalar suyultirilganda yoki ularga bir oz kislota yoki ishqor qoʻshilganda ham muayyan kislotali xossalari deyarli oʻzgarmaydi. Bufer sistemalarga sirka kislotasi SN3SOON bilan uning natriyli tuzi CH3COONa aralashmasi misol boʻla oladi. Eritmalardagi kislota miqdori vodorod koʻrsatkich pH bilan belgilanadi (neytral eritmalar uchun pH7, kislotali eritmalar uchun pH7 dan kichik va ishqorli eritmalar uchun pH7 dan katta). 1 l toza suvga 100 ml 0,01 molyarli HCl (0,01 M) qoʻshilganda pHni 7 dan 2 ga tushiradi. Shu kislota eritmasini 1 l CH3COOH+CH3COONa boʻlgan Bufer sistemalarga (0,1 M) qoʻshilganda esa pH boryoʻgʻi, 4,70 dan 4,65 ga kamayadi, yaʼni pH 0,05 chamasi oʻzgaradi, xolos. Toza suvdagi 100 ml 0,01 M NaOH eritmasi pHni 7 dan 11 ga koʻtarsa, yuqorida aytilgan Bufer sistemalarnikini esa 4,7 dan 4,8 gacha koʻtaradi, xolos. Bufer sistemalarning kislotaligi (oʻz navbatida pH) komponentlar tabiati, konsentratsiyasiga bogʻliqdir. Bufer sistemalar kimyo sanoatida analitik ishlarda keng qoʻllaniladi. Odam va hayvonlar organizmidagi Bufer sistemalar quyidagilardan iborat: karbon kislota va uning tuzlari, fosfat kislota va uning tuzlari hamda oqsillar. Kishi qonidagi pH 7,35—7,47 ga teng boʻlib, oziq-ovqat hamda boshqa sharoit oʻzgarganda ham deyarli doimiy qoladi. Tuproqdagi tabiiy Bufer sistemalar dalalar hosildorligini saqlashda muhim rol oʻynaydi.

BUFER SISTEMALAR

Universal buferlar

• Ko'pgina tamponlar nisbiy tor pH oralig'ida ishlaydi. Sitrik kislota istisnosiz, chunki u uchta pKa qiymatiga ega. Agar aralash tarkibida bir nechta pKa qiymatlari mavjud bo'lsa, bufer uchun katta pH oralig'i mavjud bo'ladi. Shuningdek, buferlarni birlashtirib, ularning pKa qiymatlari yaqin (2 yoki undan kam farq qiladi) va pH qiymatini kerakli oraliqlarga erishish uchun mustahkam tayanch yoki kislota bilan sozlash mumkin. Misol uchun, McIvainning bufferi Na 2 PO 4 va limon kislotasining Aralashmalarini birlashtirib tayyorlanadi. Aralashmalari orasidagi nisbatga qarab, tampon pH 3 dan 8,0 gacha samarali bo'lishi mumkin.
• Limon kislotasi, borik kislotasi, monopotassium fosfat va dietil barbituik kislota aralashmasi pH oralig'ini 2.6 dan 12 gacha qoplashi mumkin!