Qoraqalpoq davlat universiteti huzuridagi

Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo’nalishlariga bog’liqligi. Dissertatsiya respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining I. “Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma’naviy-ma’rifiy rivojlantirishda innovatsion g’oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo’llari” ustuvor yo’nalishi doirasida bajarilgan.
Dissertatsiya mavzusi bo’yicha xorijiy ilmiy-tadqiqotlar sharhi². XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llari tarixiga oid tadqiqotlar dunyoning qator yetakchi ilmiy markazlari va oliy ta’lim muassasalarida, jumladan, Jahon suv transporti infratuzilmasi assosiatsiyasi (Bryussel, Belgiya), The International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA) (Avstriya), Belarus davlat transport universiteti (Gomel, Belarus Respublikasi), Rossiya suv transporti akademiyasi (Moskva, Rossiya Federatsiyasi), Admiral S.O.Makarov nomidagi Davlat dengiz va daryo floti universiteti (Sankt-Peterburg, Rossiya Federatsiyasi), Sibir davlat suv transporti universiteti (Novosibirsk, Rossiya Federatsiyasi), “Markaziy Osiyodagi suv” mintaqaviy tadqiqot tarmog’i – CAWA (Germaniya), Qozoq-Germaniya universiteti (Olma-ota, Qozog’iston) kabilarda olib borilmoqda.
Jahonda olib borilgan tadqiqotlar natijasida XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llari tarixiga oid quyidagi ilmiy natijalar olingan: barqaror navigatsiya infratuzilmasi variantlarini tanlash, loyihalash va baholashda iqlim o’zgarishi noaniqliklarini boshqarish usullari ishlab chiqilgan (Jahon suv transporti infratuzilmasi assosiatsiyasi, Belgiya); ekologik va ijtimoiy muammolarni hal qilishga ko’maklashadigan raqamli vositalar va texnologiyalarni joriy qilish yuzasidan yechimlar ishlab chiqilgan (The International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA), Avstriya); energiya va resurslarni tejovchi texnologiyalardan foydalanishga asoslangan turli transport turlarining samaradorligini oshirishga qaratilgan loyihalar yaratilgan (Belarus davlat transport universiteti, Belarus); Tovarlar tranziti hajmi va tezligini oshirish hamda multimodal logistika texnologiyalarini rivojlantirish uslublari ishlab chiqilgan (Rossiya suv transporti akademiyasi, Rossiya Federatsiyasi) ekipajsiz kemalar va obyektlarning samarali va muammosiz ishlashini ta’minlashga imkon beradigan navigatsiya va ma’lumotlarning amaliy yechimlari ishlab chiqilgan (Admiral S.O.Makarov nomidagi Davlat dengiz va daryo floti universiteti, Rossiya Federatsiyasi); Yuk va yo’lovchilarni kafolatli tashish uchun kerak bo’lgan kema qatnovi kanalining to’g’ri parametrlarini ta’minlash uchun daryoda chuqurlashtirishning zarur miqdorini aniqlash va asoslash uchun gidrologik tadqiqotlar olib borilgan (Sibir davlat suv transporti universiteti Rossiya Federatsiyasi), suv resurslarini boshqarishning barqaror strategiyasini ishlab chiqish uchun ilmiy asoslangan va ishonchli hududiy ma’lumotlar bazasini yaratilgan (“Markaziy Osiyodagi suv” mintaqaviy tadqiqot tarmog’i – CAWA (Germaniya), tabiiy resurslar sohasida ilmiy tadqiqotlar olib borish va ilmiy-texnik tarmoqni qo’llab-quvvatlash uchun platforma ishlab chiqilgan (Qozoq-Germaniya universiteti, Qozog’iston) .
Bugungi kunda dunyoning yirik ilmiy va strategik tadqiqot markazlari tomonidan XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llari tarixini o’rganishga doir qator, jumladan, quyidagi ustuvor yo’nalishlarda tadqiqotlar olib borilmoqda: suv yo’llarining shakllanishi va ularning sivilizatsiyalarning shakllanishidagi o’rni, suv yo’llari havzasida joylashgan hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti, fan-texnika taraqqiyotida suv yo’llarining ahamiyati, suv havzalarida gidrotexnik inshootlarining shakllanishi va takomillashuvi jarayonlari, suv yo’llarining mintaqa ekologiyasidagi o’zgarishlarga ta’siri, Orol dengizi va Amudaryo havzasida Rossiya imperiyasi va sovet davrida olib borilgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning Orolbo’yi mintaqasi xalqlari turmush tarziga ta’siri kabi masalalarni o’rganishdan iborat.