Qo’shma gap

Qo’shma gaplarning qurilish turlariga ko’ra tasnifi. Qo’shma gaplarning umumiy lisoniy qolipi [WPm+WPm] bo’lib, u quyidagi yana uchta oraliq ko’rinishlarga ajraladi:
[WPm+WPm], [WPm WPm], [WPm ]WPm]
Bu oraliq ko’rinishlar bir qarashda an‘anaviy bog’lovchisiz, ergash gapli va bog’langan qo’shma gaplarning ramziy ko’rinishidek tasavvur uyg’otadi. (Masalan, Bahor keldi va gullar ochildi -[WPm, WPm], Bahor
kelsa, gullar ochiladi -[WPm WPm] va Bahor keldi va gullar ochildi -[WPm WPm] kabi). Aslida bu qurilish qoliplari qo’shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bog’lovchi vositalarga ko’ra emas, balki bu sodda gaplarning qo’shma gap tarkibidan chiqarilganda mustaqil qo’llana olish-olmaslik belgisi asosida amalga oshirilgan. Bunda, albatta, asos sifatida kesimlik turlari - MKSH va NKSH ga tayaniladi.
Demak, qo’shma gaplarning lisoniy struktur turlarini belgilashda asosiy omil qo’shma gap tarkibidagi to’liq shakllangan sodda gaplarning o’zaro munosabati va sodda gaplarning har birining nutqiy jarayonda qo’shma gap tarkibida voqelangan ma‘nolari bilan qo’llana olish yoki qo’llana olmasligi belgisidir.


Adabiyotlar:

1. 
   Ne‘matov H. va b. O’zbek tili struktural sintaksisi. -T.: Universitet, 2000.
   
2. 
   Mengliev B. O’zbek tilining struktur sintaksisi –Qarshi., 2003.
   
3. 
   G’ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sintaksis. -T.: 1989.
   
4. 
   O’zbek tili grammatikasi. II tom. Sintaksis. - T.: Fan, 1975. - 548 b.
   
5. 
   www.ziyonet.