Olmoshning grammatik xususiyatlari :
so‘z yasalish xususiyati yo‘q (lekin olmoshlar asosida ot, fe’l, ravish, sifat yasalishi mumkin: o‘zlik, sensirama, o‘zicha, menbop);
juftlanib, boshqa so‘z turkumi vazifasida keladi: o‘sha-o‘sha, shu-shu (ravish);
olmoshlar otlarga xos so‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalarni olishi mumkin: unga, shunisi;
olmosh hech vaqt o‘zidan oldin aniqlovchi olmaydi.
Olmoshlarni gapda bajargan vazifasiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘lsa bo‘ladi:
ot toifasidagi olmoshlar
sifat toifasidagi olmoshlar.
son toifasidagi olmoshlar.
Olmoshlarning ma’no turlari:
Olmoshlar ma’no jihatdan quyidagi turga bo‘linadi:
Kishilik (shaxs) olmoshlari
O‘zlik olmoshlari
Ko‘rsatish olmoshlari
So‘roq olmoshlari
Belgilash olmoshlari
Bo‘lishsizlik olmoshlari
Gumon olmoshla
1. Kishilik (shaxs) olmoshlari
Kishilik (shaxs) olmoshlari uchta shaxsni bildiradigan quyidagi olmoshlardir: men, sen, u, biz, siz, ular. Kishilik olmoshlari otlar kabi turlanadi. U kishilik olmoshiga jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishigi qo‘shimchalari qo‘shilganda, bir n orttiriladi: unga, unda, undan. Qaratqich, tushum kelishigi va qarashlilik shakli qo‘shimchasi –niki qo‘shilganida esa, -n tushiriladi: men+ning=mening, sen+ni=seni, sen+niki=seniki.. Kishilik olmoshlari gapda ega (Men keldim), to‘ldiruvchi (Senga aytaman), qaratqich aniqlovchi (Uning ukasi kelibdi), ot- kesim (Mening do‘stim sensan) vazifalarini bajaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |