Qrup: 221 Fakültə

Milli istehsalın həcminə təsir
İstehsal həcmi üçün inflyasiyanın təsirinə dair iki rəy var: Birinci odur ki, qiymətlərin artımı, inflyasiya, istehsalçıları daha çox məhsul istehsal etməyə stimullaşdırır. Belə mülayim inflyasiya halında istehsalın və məşğulluğun yüksək səviyyəsinin əldə edilməsi mümkündür. Ikinci rəy ondan ibarətdir ki, əgər ölkədəd xərclər inflyasiyası müşahidə olunursa, daha əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi istehsalın həcmi aşağı düşür. Tam məşğulluq şəraitində yaranan tələb inflyasiyası zamanı qiymətlərin səviyyəsi artır, lakin istehsal əvvəlki səviyyəsində qalır. Sonuncu halda inflyasiyanın bərpası və ya inflyasiya spiralı yarana bilər: Tələbin artması qiymətlərin artmasına səbəb olur.
Sosial-iqtisadi nəticələri
İnflyasiya milli istehsalın həcminə təsir göstərir. Məsələn, istehsalın və mübadilənin hiperinflyası öz növbəsində milli istehsalın real həcminin aşağı düşməsinə, işsizliyin artmasına, müəssisələrin bağlanmasına və bankrot olmasına gətirib çıxarır.
İqtisadiyyatda gəlirlər qeyri-bərabər bölüşdürülür.
Inflyasiyanın təsirinin müəyyənləşdirilməsi üçün gəlirlərin yenidənbölüşdürülməsi göstəriciləri tətbiq olunur:

• 
  Nominal gəlir - bu pulun (məsələn, əməyin ödənilməsi) nominal dəyəri ilə ifadə olunmuş gəlirdir;
  
• 
  Real gəlir: - Nominal gəlirin alıcılıq qabiliyyətini göstərir;
  
  • 
    Nominal gəlirin məbləğində alına bilən malların kəmiyyətini göstərir.
    
  • 
    Nominal gəlirin məbləğində alına bilən malların kəmiyyətini göstərir.
    

Gözlənilməyən inflyasiyadan gəlirlər itirilir:
Hesablaşma hesabında əmanətləri olan əmanətçilər (pul qiymətdən düşür və əmanətləri azalır)
`Kreditorlar bir müddətdən sonra öz alıcılıq qabiliyyətini itirən kreditlərinin qaytarılmasını gözləyir. Çünki inflyasiyadan olan itkiləri kompensasiya etmək üçün kreditorlar müvafiq kredit üzrə faiz dərəcəsini müəyyənləşdirir ki,öz itkisini (zərərini) ödəsin.
Ona görə də:

• 
  Nominal faiz dərəcəsini (kredit müqaviləsində, qeyd edilən faiz dərəcələrini);
  
• 
  Real faiz dərəcəsini fərqləndirirlər
  

Sahibkarlar üçün real faiz dərəcəsi daha doğrusu, inflyasiya şəraitində belə onlarda qalacaq gəlirlər vacibdir:

• 
  Nümunə: Faiz dərəcəsi illik- 20%.
  
• 
  Qiymət artımı il ərzində -12%.
  
• 
  Real faiz dərəcəsi 20% - 12% = 8%;
  

Sabit gəlir alanlar – məs, maaş, pensiyalar, müavinətlər şəklində alan şəxslər gəlir, qiymətlərin artması ilə gəlirlərinin bir hissəsini itirirlər. Buna görə də hökumət vəzifə maaşı alan işçilərin əmək haqlarını artırır.
1993-cü ildə Azərbaycanda baş vermiş inflyasiyanın nəticələrini araşdıraq: Artıq 1993-cü ilin yaz fəslində manat həm əmtəəyə, həm də rubla qarşı qiymətdən düşməyə başladı. İlin ortalarındakı siyasi toqquşmalar - az qala vətəndaş müharibəsinə gətirirdi, iqtisadiyyata və pulun möhkəmliyinə dağadıcı zərbə vururdu. Bir neçə ay çəkən siyasi çəkişmələr vaxtı iqtisadi və antiinflyasiya siyasəti arxa plana çəkildi. 1993- cü ildən 1994-ə kimi manat qiymətdən düşməyə davam edirdi. Neft hasilatının aşağı düşməsi nəticəsində dərhal valyuta idxalı azaldı. Dövlət büdcəsinə ərzaq məhsullarının satışından gələn gəlirlər azaldı. Bütün faktorlar və pul kütləsinin direktiv tənzimlənməsi ilə birlikdə nəticə etibarilə 1993- 1994- cü illərdə hiperinflyasiya səviyyəsinə çatmaq üzrə idik. Dövlət İnflyasiyanın qarşısını ala bilmədi. O, istehsalın aşağı düşməsindən qidalanaraq böyüməyə başladı, büdcə emisiyalarının böyüməsi, kommersiya banklarının həddən artıq qarşısı alınmaz kreditlər verməsi (kredit İnflyasiyası), ölkənin pul vahİdinin və bank sisteminin sıradan çıxması, yerli valyutanın dollar tərəfindən sıxışdırılıb aradan çıxardılması, əmtəə-pul münasibətlərindən natural münasibətə keçmək təhlükəsi - bunlan hiper İnflyasiya əlamətlərini özündə daşıyırdı. İqtisadi tarixdə Azərbaycanın istəyindən asılı olmayaraq 1994-cü il hiper İnflyasiya ili kimi yadda qalacaq. Əgər vətəndaşlar işdən evə qayıdarkən bu günkü, meyvə alımını təxirə salırdılarsa, sabahkı gün praktiki olaraq hər bir şeyi yeni yüksək qiymətlərlə ödəyirdilər. Yalnız bir il ərzində istehlak mallannın qiyməti təqribən 20 dəfə artmışdır. Hələ ilin axırlarına yaxın qiymətlər ay ərzində az qala iki dəfə artmışdı. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan üçün bu cür yüksək İnflyasiyanın nə dərəcədə dağıdıcı olduğunu şərh etməyə ehtiyac yoxdur. Milli Bankın verdiyi məlumatlara əsasən sonrakı dövrlərdə infılyasiya getdikcə azaldıldı. Təqribən birrəqəmli səviyyəyə gətirildi.