Qurilish mashinalarining rivojlanish tarixi

QURILISH MASHINALARINING RIVOJLANISH TARIXI

Qurilish mashinalarining amalda paydo bo'lishini X IX asming boshlari deb hisoblashimiz mumkin, chunki bu davrda bug* mashi- nalari paydo bo'lgan va keng qo‘llanila boshlagan edi. Birinchi qurilish mashinalaridan dvigateli 15 ot kuchiga ega bo'lgan bug'li ko'p cho'michh yer kavlagich hisoblanib, bu mashina Peterburg temir yo'llari muhandislari instituti direktori A.Betankur rahbar- hgida 1812- yilda Ijorsk zavodida yasalgan

Qurilish mashinalarining amalda paydo bo'lishini X IX asming boshlari deb hisoblashimiz mumkin, chunki bu davrda bug* mashi- nalari paydo bo'lgan va keng qo‘llanila boshlagan edi. Birinchi qurilish mashinalaridan dvigateli 15 ot kuchiga ega bo'lgan bug'li ko'p cho'michh yer kavlagich hisoblanib, bu mashina Peterburg temir yo'llari muhandislari instituti direktori A.Betankur rahbar- hgida 1812- yilda Ijorsk zavodida yasalgan

RIVOJLANISH TARIXI

Keyinchalik zavod yana ikkita ko'p cho'michh yer kavlagich yasadi va bu mashinalar gavanalami chuqurlashtirishda muvaffa- qiyath ishladi. Boshqa mamlakatlarda ushbu mashinalarga o'xshashlari faqatgina 1830- yilda paydo bo'ldi. Bug’li ko'p cho'michli yer kovlagich odamlaming kuchlari yoki otlar bilan tortib ishlaydi- ganlarga qaraganda 14 marta unumli edi.

Keyinchalik zavod yana ikkita ko'p cho'michh yer kavlagich yasadi va bu mashinalar gavanalami chuqurlashtirishda muvaffa- qiyath ishladi. Boshqa mamlakatlarda ushbu mashinalarga o'xshashlari faqatgina 1830- yilda paydo bo'ldi. Bug’li ko'p cho'michli yer kovlagich odamlaming kuchlari yoki otlar bilan tortib ishlaydi- ganlarga qaraganda 14 marta unumli edi.

1836- yilda amerikalik mexanik V. Otis tomonidan eng muhim qurilish mashinalaridan biri bo'lgan bug' ekskavatori kashf etildi. Uning cho‘michining hajmi 1,14 m3 bo‘lib, vertikal joylashgan bug' mashinasining quvvati 15 ot kuchiga ega, bug‘

quvurli qozonining bosimi 5 atm va uch odam bilan boshqarilib, sakkizta ishchi mavjud bo'lib, yo‘llar tayyorlash va zaruriy hollarda mashinani harakatlantirar edi (ekskavator harakat qismining yuritmasi yo‘q edi). Hozirgi zamon ekskavatorlari singari uning ham uchta asosiy: cho'michni ko'tarish va tushirish, hartum- (strela)ni burish va tirsakni harakatlantirish hamda tortish kabi ishchi mexanizmlari bor edi. Ekskavatoming ish unumdorUgi 30 dan 80 m3/soat gacha bo‘lib, xuddi shunday hajmdagi zamonaviy ekskavatorlardan ish unumdorligi 1,5—2 marta kam, massasi bo'yicha ancha og‘ir edi.

1836-yilda amerikalik mexanik V. Otis tomonidan eng muhim qurilish mashinalaridan biri bo'lgan bug' ekskavatori kashf etildi. Uning cho‘michining hajmi 1,14 m3 bo‘lib, vertikal joylashgan bug' mashinasining quvvati 15 ot kuchiga ega, bug‘ quvurli qozonining bosimi 5 atm va uch odam bilan boshqarilib, sakkizta ishchi mavjud bo'lib, yo‘llar tayyorlash va zaruriy hollarda mashinani harakatlantirar edi (ekskavator harakat qismining yuritmasi yo‘q edi).

Hozirgi zamon ekskavatorlari singari uning ham uchta asosiy: cho'michni ko'tarish va tushirish, hartum- (strela)ni burish va tirsakni harakatlantirish hamda tortish kabi ishchi mexanizmlari bor edi. Ekskavatoming ish unumdorUgi 30 dan 80 m3/soat gacha bo‘lib, xuddi shunday hajmdagi zamonaviy ekskavatorlardan ish unumdorligi 1,5-2 marta kam, massasi bo'yicha ancha og‘ir edi.

Otis transport vositalarining sonini hisoblash uchun hozirda qabul qilingan uslublami qo'llab, ekskavatorning ishlash texno- logiyasini ishlab chiqdi. Otisning birinchi ekskavatorlari unchalik keng qo‘llanilmadi va uning ixtirosi qanday muvaffaqiyatlar keltirishini bilmasdan uning mualhfi vafot etdi. 1842- yilda ms muhandisi P.P. Melnikov bunday ekskavator 150 ta yer qaziydigan odamning o‘mini bosishini isbotladi va AQSH dan 4 ta shunday mashinani sotib olishga erishdi. Bu mashinalar Peterburg — Moskva temir yo‘l qurihshida muvaffaqiyatli ishladi.