Qurilish materiallari va konstruksiyalari

Buyum tavsifi
Mineral paxta - gabbro, bazalt, diabaz, siyenit, gneys, slllda уа shu kabi tog' jinslari asosida tayyorlanadi. Ishlab chiqarish usuliga ko'ra 600 ос уа 1000 ос haroratda оliпgап turlarga bo'linadi. Mineral eritmalar asosida mineral tola уа otllar asosidagi issiqlikni kam o'tkazadigan buyumlar tayyorlanadi. Bunday bUytlmlarning g'ovakligi 95% gacha bo'ladi. Tolaning uzunligii 2-30 sm, diametri 2-15 mkm bo'ladi. Issiqlik o'tkazuvchanligi 25 с haroratda 0,045 Vt/m ос dan oshmasligi kerak. Mineral paxta tayyorlash uchun xom ashyo materiallarini tanlash avvalo ishlab chiqariladigan maxsulotga qo’yiladigan talablardan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi. Mineral paxta ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo bo’lib gabbro-bazaltli tog’ jinslari xizmat qiladi. Ishlab chiqarishda xom ashyo komponentlarning kimyoviy, mineralogik va fraksion tarkibi, uning namligini aniq nazorat qilish ishlab chiqarishdagi omillardan biridir.Mineral paxta oson eriydigan tog’ jinslari (ohaktosh, merge liar, dolomitlar va boshq.). metallurgiya va yoqilg'i shlaklari (loy va Silikat g'isht bo'Iaklari) asoMda olingan shishasimon tolali malerialdir. Tolaning diametri 5—15 mkm. uzunligi 2—40 mm. Mineral paxta tayyorlash ikki asosiy jAraVondan iborat: vagrankalarda (shifjtfali eritrsh xumdoru) xomashyo eritmasini hosil qilish: eritmani tolalfirga aylantirish. Vagrankada xomasfn о qattiq yoqilg'i (koks) bilan 1300- 1400°C suvultiriladi. Xumdonning tag qismidag. maxsus teshikdan eritma to'xtovsiz chiqariladi. O'rtacha zichljgiga qarab mineral paxta markalari (kg/m1): 75, 100, 125 va 150. Olovbardosh, guiroskopligi kichik va suv muhitiga ehidamli. (X = 0.04-0,55 W/(m °C ) biologik muhitlarga bardoshli. Mineral paxta granulalanadi va o'ralgan holda tashiladi; devorlar bo shliqligi. qavatlararo plitalar kovaklari. issiq su\ magistrallari va bashqa konstruksiyalarda IIM sifatida ishlatiladi. Mineral paxta namat. matlar (to'Ihak), yarimbikr va bikr plitalar, gofri tuzilishdagi buyumlar, qobiqlar, segment va sh.k. buyumlar tayyorlash uchun yarimVayyor mahsulot hisoblanadi. 270 Mineral paxta toshlar list yoki o'rama material bo'lib. bitta yoki ikkala matni pishiq iplar bilan tikiladi va bitum shimdirilgan qog'ozga o'raladi. Toshlar uzunligi 3000—5000, eni 500 va 1000 va qalinligi 50—100 mm. Tosh o'rtacha zichligi (kg/m*) bo'yicha 100 markada ishlab chiqariladi. Uning issiqlik o'tkazuvchanligi 0,04 W /(m .°C ). Toshlar binolarning to'siq konstruksivalari va truboprovodlarning issiqlik izolatsiyasi uchun ishlatiladi. M ineral paxta qattiq plitalar yuqori darajada bikr bo'lib, polimer bog'lovchilar asosida tayyorlanadi. Vakuum pre^slarda 150— I80°C. O'rtacha zichligi 180—200 kg/mJ, issiqlik o'tkazuvchanligi 0.047 W/(m.”C ) li, qalinligi 30—70 mm qattiq plitalar tayyorlanadi. Zamonaviy texnologiyada plitalar qattiq tolalari vertikal yo'nalishda bo'lgan holda 10 va 17 etajli presslarda ishlab chiqariladi. Vertikal yo'naltirilgan tolalar ko'p (55—65*^) bo'lsa, qattiq plitalarning siqilishdagi mustahkamligi yuqori bo'Iadi. Qattiq plitalar uzunligi 900—1800 mm, eni 500—1000 mm va qalinligi 40—100 mm. O'rtacha zichligi (kg/m') bo'yicha qattiq plitalar 50, 75, 125, 175, 200 va 300 markalarda bo'lad.. Qattiq plitalar qurilish konstruksiyalari, texnologik uskunalar va truboprovodlar issiqlik izolatsiyasi uchun ishlatiladi. Gofri strukturali mineral paxta buyumlar tarkibida 30% gacha vertikal yo'naltirilgan tolalar bo'lib. o'rtacha zichligi 140—200 kg/m’. I'lar deformativligi kichik va mustahkamligi gorizonta! yo'nalgan tolali plitalarga nisbatan 1,7-2.5 marta yuqori bo'Iadi. M ineral paxta bikr plitalar va fason buyumlar (qobiqlar, segmentlar, yarim silmdrlar) polimer, bitum va mineral bog'lovchilar (sement, giltuproq, suyuq shisha va boshq.) asosida ishlab chiqariladi. Mustahkamligini oshirish maqsadida bikr plitalar tarkibiga kalla tolali asbest kukuni kiritiladi. Plitalarning o'rtacha zichligi 100—400 kg/m \ issiqlik o'tkazu vch an lig i 0,051—0,135 W/(m .°C), qalinligi 40—100 mm Mineral paxta yarimbikr va yumshoq plitalar polimer, bitum va kraxmal bog'lovchilar asosida ishlab chiqariladi Polimer bog'lovchilar asosidagi buyumlar (plitalar. silindrlar. segmentlar, matlar) mustahkamligi yuqori va ko'rinishi chiroyli bo'Iadi. Plitalarning o'rtacha zichligi 35—250 kg/m\ X si 0,041 -0,07 W/(m.°C). Ular cherdaksiz yopmalar va chcrdak orayopmalarini isitish. grajdan 271 va sanoat binolarining devorlarini hamda texnologik uskunalar .-.mining issiqlik izolatsiyasi uchun ishlatiladi. Bazalt tolasi bazalt toshini eritib, tolaga aylantirib tayyorlanadi. Bazalt tolali paxta olovbardosh matolar, tasnialar. plitalar olishda ishlatiladi. Ular agressiv muhitlarga ehidamli, paxta o'rtacha zichligi (haroral 0°C) 130 kg/m' bo'lsa. X- 0.35 W/(m.°C) boiadi. Yengil qurilish plitalari va ko’p qavatli yengil qurilish plitalari– bular izolyatsion materiallarni ishlab chiqaruvchilar tomonidan taklif etiladigan eng ishonchli izolyatsion plitalarning biridir. Takomillashtirish tufayli, masalan mineral paxtadan qistirmali ko’p qatlamli yengil qurilish plitalarini ishlab chiqish tufayli izolyatsion materialning bu turi kelajakda ham o’z qiymatini yo’qotmaydi.
Issiqlik izolatsiyasi materiallari (IIM ) turarjoy va madaniymaishiy binolarni. quvurlarni. sovitish va isitish \onalarini issiq va sovuq ta'siridan izolatsiyalashda ishlatiladi. Issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti 0.175 W/|nv"C) dan yuqori bo'lmagan (25“C) qurilish materiallari issiqlik izolatsiyasi materiallari deyiladi. Bino va konstruksiyalarning issiqlik izolatsiyasi katta miqdordagi issiqlik energiyasini tejaydi. Bundan tashqari. bino devorlari qalinligi. konstruksiyalarning xususiy massasi ham mutanosib ravishda kamavadi. Qurilish tizimida 1 t samarali ishlatish 200 t gacha shartli yoqilg’ini tejaydi. Binoning tashqi devorining issiqlik izolatsiyasi uchun 1 nv ga 0,64 m’ pishiq g'isht yoki 0.32 ni3 keramzit betoni. 0.14 m ’ fibrolit. 0.1 m’ mineral paxta plitalari va 0,04 nv porop last lar talab etiladi. Issiqlik va sovuqdan i/olatsiyalash kcskin iqliinli O'zbckiston luidudida katta ahamiyatga egadir. Chunki, yozning jazirama kunlarida havo harorati 42—48°C. qishda esa 20—30°C haroratgacha sovuq bo'lishi bino, konstruksiyalar hamda agregatlarni samarali va ishonchli IIM bilan izolatsiyalashni taqozo etadi. IIM asosiy xomashyoning turi. strukturasi, shakli. bog'lovchining mavjudligi, yonuvchanligi. o'rtacha zichligi bo'yicha klassifikatsivalanadi. Asosiv xomashyoning turiga nisbatan IIM quyidagicha: mineral xomashyo (tog' jinslari. shlak, kullar. shisha. asbest va sh.k.lar;, organik xomashyo (yog'och chiqindilari, lignin. polimerlar va b.) asosidagi buyumlar. Strukturasi bo'yicha tolali (mineral va yog'och tolali). donador (perlit. vermikulit, shisha va plastmassa sferalari), g'ovak 267 (ko'pikplast, ko'pikshisha. yacheykali betonlar) maieriallarga bo'­ linadi. Shakli va tashqi ko'rinishiga nisbalan IIM donali qattiq (plita. qobiq, segment, g'isht, silindr) va egiluvchan (mato, shnur, cshilgan bog'liqlar. polimer tolalar), yumshoq (paxta, jun. qamish momig'i. nitron tolali paxta) va sochiluvchan (perlit, vermikulit) maieriallarga bo'linadi. O'rtacha zichligi bo'yicha IIM (kg/nv): D 15. D25. D35, D50. D 100, D125, 1)150, D175, D200, D250. D300, D400, D500. Df)00 markalarga bo'linadi.
Mineral paxtadan qistirmasi bo’lgan ―Schwenk‖ plitalari – bu ko’p qatlamli yengil qurilish plitalarini ishlab chiqarishga qo’yilgan yangi qadamdir.
Bikrligiga nisbatan IIM yumshoq ( M ) (mineral va shishapaxta. bazalt tolali paxta), yarim bikr (P) (shisha Lolaii plitalar. polimer shtapellar). bikr (J) (mineral paxta plitalari). vuqori bikr (P J). qattiq (T) materiallar. Issiqlik o'tkazuvchanlik bo'yicha IIM quyidagicha: A - issiqlik o'tkazuvchanligi past 0.06 W/(m.°C) gacha, В - issiqlik o'tkazuvchanligi o'rtacha 0.06—0.115 W/(m.°C)gacha. Ishlatish sohasiga nisbatan IIM qurilish konstruksiyalami (binolar) izolatsivalash. sanoat asbob-uskunalari va truboprovodlarni izolatsiyalash materiallariga bo'linadi. Vonuvchanligiga qarab IIM yonmaydigan, qi>in yonadigan va yonadigaii turlariga bo'linadi. Qurilish materiallari ni hisoblash uchun issiqlik o'tkazuvchanligi «Qurilish issiqlik texnikasi» (Q M Q ) ilovasi asosida yoki tajribalar natijasiga ko ra turli asboblar yordamida o'lchab aniqlanadi. IIM tayyorlashda quyidagi usullarda g'ovaklik hosil qilinadi: gaz ajratilib va ko'pirlirilib; ko'p miqdorda suv kiritilib va bug'latib; yonishi natijasida g'ovak hosil qiluvchi qo'shimchalar kiritib: tolasimon karkas hosil qilish va boshqalar. Material strukturasini tashkil etuvchi devorlar qanchalik yupqa va g'ovaklar mayda bo'lsa. X o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti shunchalik kichik bo'Iadi. Mineral paxtali qorishma mineral paxta, asbest, giltuproq va portlandscmenl asosida olinadi. Bu izolatsiya materialining quruq holatdagi o'rtacha zichligi 400 kg/m3, issiqlik o'tkazuvchanlik koefTitsiventi 0,28 W/(m .°C) gacha bo'Iadi.