Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari

9620 «Valyutalar kurslari farqidan zararlar» - ushbu aktiv, vaqtinchalik 
(tranzit)  schyotning  debetida  yil  maboynida  balansning  valyuta  moddalarini 
ifodalovchi  schyotlarga  doir  operatsiyalar  bo‘yicha  kurslar  o‘rtasidagi  salbiy 
farqdan  ko‘rilgan  zararlar  aks  ettiriladi.  Harajatlarning  aniq  turlari  ushbu 
schyotning debetida va bu zararlarni ifodalovchi schyotlarning (4010, 4310, 5020, 
5210, 5220, 6010, 6310 va boshqa schyotlar) kreditida aks ettiriladi.  

 
9630 “Qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va tarqatish bo‘yicha harajatlar” 
-  ushbu  aktiv,  vaqtinchalik  (tranzit)  schyotning  debetida  yil  maboynida  qurilish 

tashkiloti tomonidan aksiya va boshqa qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va tarqatish 
bilan bog‘liq harajatlar aks ettiriladi. Harajatlarning aniq turlari ushbu schyotning 
debetida va boshqa schyotlarning (masalan, 1000, 5110, 5010, 6710, 6520, 6990) 
kreditida aks ettiriladi.  

 
9690  “Moliyaviy  faoliyat  bo‘yicha  boshqa  harajatlar”-  ushbu  aktiv, 
vaqtinchalik  (tranzit)  schyotning  debetida  yil  maboynida  qurilish  tashkilotining 
moliyaviy  faoliyatga  doir  boshqa  harajatlari,  masalan  moliyaviy  investitsiyalarni 
qayta  baholashdan  ko‘rilgan  zararlar  va  boshqa  harajatlar  aks  ettiriladi 
Harajatlarning  aniq  turlari  ushbu  schyotning  debetida  va  boshqa  schyotlarning 
(0600, 5800, 6990) kreditida aks ettiriladi.  
4.SOLIQQACHA  FOYDA  (Fst)  YOKI  ZARAR  (Zst).  Bu  ko‘rsatkich 
quyidagicha topiladi: 
Fst (Zst) = Fux (Zux) + Ff –Fz 
Bu yerda: Fd –favqulotdagi foyda;  Fz – favqulotdagi zararlar. 
21-son 
BHMSga 
muvofiq 
qurilish 
tashkilotlarida 
favqulotdagi 
daromadlarning  hisobi  9710  “Favqulotdagi  foyda”  schyotining  kreditida, 
favqulotdagi zararlarning hisobi 9720 “Favqulotdagi zararlar” schyotining debetida 
hisobga  olinadi.    Favqulotda  olingan    yoki  hisoblangan  foydaning    turlarini  
ko‘rsatuvchi  schyotlar,  masalan  0100,  0400,  0700,  1000,  2800,  2900  va  boshqa 
schyotlar  debetlanadi.  Favqulotdagi  hodisalardan  ko‘rilgan  zararlarning  aniq 
moddalarini      ko‘rsatuvchi  schyotlar,  masalan,  0100,   0400, 0700, 1000,  2900  va 
boshqa schyotlar  kreditlanadi.  
5.SOF FOYDA (SF) YOKI SOF QOPLANMAGAN ZARARLAR (SZ). 
                              Sf (Sz) = Fst (Zst) –Ds - Aj 
Bu yerda: Ds – daromaddan olinadigan soliqlar ( foyda solig‘i,              
                       infrastrukturani rivojlantirish solig‘i, yagona soliq  
                       to‘lovi); 
Aj – foydadan  boshqa ajratmalar.    
21-son  BHMSga  muvofiq  qurilish  tashkilotlarida  hisobot  yilning      foydasi 
(zarari)ni    topish  barcha  daromad  va  harajatlarni  9900  «Yakuniy  moliyaviy 
natija»”  schyotida  aks  ettirish  va  ushbu  schyotning  debet  va  kredit  oborotlari 
summasini  taqqoslash  yo‘li  bilan  amalga  oshiriladi.  Jumladan,  daromadlarni  aks 
ettiruvchi  barcha  schyotlar  (9010-9030,  9310-9390,  9510-9590,  9710)ning 
kreditida  to‘plangan  summa  yil  oxirida  9900  «Yakuniy  moliyaviy  natija» 
schyotning    kreditiga,    harajatlarni  aks  ettiruvchi  barcha  schyotlar  (9110-9130, 
9410-9440,  9610-9690,  9720)ning,  shuningdek  foydanning  ishlatilishini  aks 
ettiruvchi schyotlar (9810-9820)ning debetida to‘plangan summa  yil oxirida 9900 
«Yakuniy moliyaviy natija» schyotining debetiga  o‘tqaziladi, ya’ni: 
Debet   9010-9030, 9310-9390, 9510-9590, 9710  Kredit  9900  
Debet   9900   Kredit  9110-9130, 9410-9440, 9610-9690, 9720, 9800 
Qurilish tashkilotlarining hisobot yilida erishgan sof foydasi yil yakuni bilan 
hisobot  yilning  taqsimlamagan  foydasini  aks  ettiruvchi  schyotga  quyidagicha 
o‘tkaziladi: 
Debet   9910 «Yakuniy moliyaviy natija»  
Kredit  8710 «Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi  

                        (qoplanmagan zarari)». 
Qurilish  tashkilotlarining  hisobot  yilida  ko‘rgan  zarari    yil  yakuni  bilan 
buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi: 
Debet   8710 «Hisobot darvining taqsimlanmagan foydasi  
                        (qoplanmagan zarari)». 
Kredit  9910 «Yakuniy moliyaviy natija»   
Qurilish  tashkilotlarida  yakuniy  moliyaviy  natijalarning  analitik  hisobi  15-s 
jurnal-orderda olib boriladi. 
 
7.2. Qurilish tashkilotlarini soliqqa tortishning xususiyatlari va ularning 
hisobi 
 
Respublikamizning  soliq  qonunchiligi  hujjatlariga  ko‘ra  qurilish  tashkilotlari 
tashkiliy-huquqiy maqomiga ko‘ra umumdavlat soliqlarini yoki ixchamlashtirilgan 
yagona  soliq  to‘lovini  to‘lovchilari  bo‘lib  hisoblanadilar.  Ixchamlashtirilgan 
yagona 
soliq 
rejimida 
faoliyat 
ko‘rsatishi  uchun,  birinchi  mavzuda 
ta’kidlanganidek,  qurilish  tashkilotlari  kichik  biznes  sub’ektlariga  kiritish 
mezonlari  talablariga  mos  kelishi  lozim.  Kichik  biznes  sub’ektlariga  kiruvchi 
qurilish  tashkilotlari  umumdavlat  soliqlarini  to‘lovchilari  sifatida  ham  faoliyat 
ko‘rsatish huquqiga egadirlar. 
Qurilish  tashkilotlari  to‘laydigan  umumdavlat  soliqlarini  buxgalteriya  hisobi 
ob’ekti sifatida  turlicha tasniflash mumkin (7.1-jadval).  
7.1-jadval 
Qurilish tashkiloti to‘laydigan soliqlarning tavsifi 
 
t/r 
Soliqning nomi  Byudjet 
turi 
Bevosita / 
bilvosita-
ligi 
To‘g‘ri/ 
egri 
soliqligi  
Olib boriladigan 
schyotlarining turi 
 
1 
QQS 
respub- 
lika 
bil- 
vosita 
egri 
Olinadigan schyotlarni 
hisobga oluvchi schyotlar 
2 
Daromad 
(foyda) solig‘i 
respub- 
lika 
bevosita 
to‘g‘ri 
Daromadning ishlatili-shini 
hisobga oluvchi  schyotlari 
3 
Mol-mulk 
solig‘i 
mahal-
liy 
bevosita 
to‘g‘ri 
Davr harajatlarini hisobga 
oluvchi schyotlar 
4 
Yer solig‘i 
mahal-
liy 
bevosita 
to‘g‘ri 
Davr harajatlarini hisobga 
oluvchi schyotlar 
5 
Suv solig‘i 
respub-
lika 
bevosita 
to‘g‘ri 
Davr harajatlarini hisobga 
oluvchi schyotlar 
6 
Infrastruk-
turani 
rivoj-
lantirish solig‘i 
mahal-
liy 
bevosita 
to‘g‘ri 
Daromadning ishlatili-shini 
hisobga oluvchi schyotlar 
7 
Dividend solig‘i  respub-
lika 
bilvosita 
egri 
Dividend bo‘yicha hisob-
kitoblarni hisobga oluvchi 
schyotlar 
8 
Xodimlar 
daromadidan 
soliq 
respub-
lika 
bilvosita 
egri 
Ish haq bo‘yicha hisob-
kitoblarni hisobga oluvchi 
schyotlar 
 

Jadval  ma’lumotlaridan  ko‘rinib  turibdiki,  qurilish  tashkilotlari  to‘laydigan 
soliqlar  bevosita  va  bilvosita  yoki,  mos  ravishda,  to‘g‘ri  va  egri    soliqlarga, 
respublika  byudjetiga  va  mahalliy  byudjetga  to‘lanadigan  soliqlarga,  olinadigan 
schyotlar, harajatlar, daromadlarni ishlatilishi hamda xodimlar va ta’sischilar bilan 
hisob-kitoblarni hisobga oluvchi schyotlarga olib boriladigan soliqlarga bo‘linadi.  
Bevositalar  soliqlar  yoki  to‘g‘ri  soliqlar  deganda  qurilish  tashkilotlarining 
moliyaviy xo‘jalik faoliyati ko‘rsatkichlariga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan soliqlar 
tushuniladi. Ushbu soliqlar harajatlarni ko‘paytirish yoki olingan daromadning bir 
qismini  undirish  hisobidan  pirovard  natijada  erishiladigan  sof  foyda  summasini 
kamaytirishga  olib  keladigan  soliqlar  hisoblanadi.  Davlatimiz  soliq  siyosati 
negizida bu soliq turlari yukini doimiy kamaytirib borish, ularning rag‘batlantirish 
rolini oshirish yotadi.     
Bilvositalar  soliqlar  yoki  egri  soliqlar  deganda  qurilish  tashkilotlarining 
moliyaviy  xo‘jalik  faoliyati  ko‘rsatkichlariga  bevosita  ta’sir  ko‘rsatmaydigan 
soliqlar  tushuniladi.  Ushbu  soliqlar  sotilgan  mahsulot,  tovar,  ish  va  xizmatlar 
bahosi  ustiga    byudjet  foydasi  uchun  qo‘yiladigan  ustamalardir.  Dividend  va 
xodimlar daromadlaridan undiriladigan soliqlarning egri soliqlar guruhiga kirishiga 
sabab  shundaki,  ular  qurilish  tashkilotlari  harajatlarini  ko‘paytirish  yoki  olingan 
sof  foydani  kamaytirishga  olib  kelmaydi.  Qurilish  tashkilotlari  dividend  va 
xodimlar  daromadidan  soliqlarni  byudjetga  o‘tkazib  berishda  beg‘araz  xizmat 
ko‘rsatuvchilar bo‘lib hisoblanadi. 
Qurilish  tashkilotlarida  bevosita  va  bilvosita  soliqlarni  hisob-kitob  qilish, 
ularni  byudjetga  o‘tkazib  berish  respublikamiz  Soliq  kodeksida  belgilangan 
umumiy  tartiblarga  asosan  amalga  oshiriladi.  Shu  bilan  birga  qurilish  ishlarining 
uzoq  muddatlarda  olib  borilishi,  ularni  bosh  pudratchi  va  subpudratchilar 
tomonidan  o‘z  kuchlari  bilan  hamda  hamkorlikda  bajarilishi,  daromadning 
bosqichma-bosqich yoki yoppasiga topshirish usullaridan biri bo‘yicha tan olinishi, 
shuningdek  boshqa  jihatlar  ayrim  soliqlarning  hisob-kitob  qilinishida  o‘ziga  xos  
xususiyatlar borligidan darak beradi. Quyida qurilish tashkilotlarida QQS, daromad 
(foyda)  solig‘i  va  yagona  soliq  to‘lovini  hisob-kitob  qilish  hamda  ularni  hisobga 
olishdagi xususiyatlarga to‘xtalamiz. 
QQS  hisob-kitobi  va  hisobi.  Uzoq  davom  etadigan  ishlab  chiqarish  sikliga 
ega  bo‘lgan  qurilish,  qurilish-montaj,  ta’mirlash-qurilish,  ishga  tushirish-sozlash 
kabi ishlarni bajaruvchi pudratchi tashkilotlarda QQS bo‘yicha soliq solish ob’ekti 
bo‘lib  bajarilgan  va  buyurtmachilar  tomonidan  tasdiqlangan  hisob-kitob 
hujjatlariga kiritilgan ishlarning shartnomaviy narxlardagi qiymati hisoblanadi. 
Qurilish ishlari pudratchi yoki subpudratchi tashkilotlar tomonidan pudratchi 
(subpudratchi)  va  buyurtmachilar  taqdim  etgan    materiallar  asosida  bajarilganda, 
ushbu  materiallarning  qiymati  kiritilgan  holda  bajarilgan  hamda  tasdiqlangan 
ishlarning  qiymati  soliq  solish  ob’ekti  hisoblanadi.  Bunda  qurilish  ishlariga 
sarflangan moddiy resurslar bo‘yicha to‘langan QQSning summasi ishni bajargan 
pudratchi tashkilotlarda byudjet oldidagi to‘lovlarni kamaytirishga olib boriladi. 
Pudratchi tashkilotlar subpudratchi tashkilotlarga moddiy-texnika resurslarini 
(qurilish-montaj  ishlarini  bajarish  uchun  zarur  materiallar,  konstruksiyalar, 
buyumlar,  namunaviy  asbob-uskunalar,  apparaturalar,  standartlashtirilmagan 

texnologik  va  energetik  asbob-uskunalar,  shu  jumladan  maxsus  materiallarni)  bir 
ob’ekt qurilishi doirasida sotganida, ularga QQSni kiritmasdan, qo‘llanadigan narx 
va  tariflardan  kelib  chiqqan  holda  sotiladigan  moddiy-texnika  resurslarining 
qiymati soliq solinadigan aylanma hisoblanadi. 
Markazlashtirilgan  manbalar  (byudjet  pul  mablag‘lari,  davlat  byudjeti 
tarkibida  konsolidatsiyalanadigan  davlat  maqsadli  jamg‘armalari  mablag‘lari 
(byudjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasidan  tashqari),  hukumat  qarorlari  bilan 
belgilanadigan  boshqa  manbalar)  hisobidan  moliyalanadigan  ob’ektlarni  “ipidan 
ignasigacha”  qurish  chog‘ida  tugallanmagan  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  harajatlar 
ob’ekt foydalanishga topshirilishiga qadar pudratchining balansida qayd etiladi va 
pudratchida QQS bo‘yicha soliq solinadigan aylanmaga kiritilmaydi. 
Tugallanmagan  qurilish  bo‘yicha  harajatlar  pudratchida  ob’ektni  loyihada 
nazarda tutilgan ishlarning barcha hajmini bajarish, shu jumladan maxsus va ishga 
tushirish-sozlash  ishlari,  ob’ektni  texnologik  va  muhandislik  uskunalari  bilan 
butlash  bo‘yicha  foydalanishga  topshirish  dalolatnomasiga  ko‘ra  QQS  bo‘yicha 
soliq  solinadigan  aylanmaga  kiritilishi  kerak.  Bunda,  pudratchida  tugallanmagan 
qurilish  harajatlari  bo‘yicha  kamaytirishga  olib  boriladigan  QQSning  summasi 
bo‘lib, ushbu harajatlarni soliq solinadigan aylanmaga kiritilishi chog‘ida schyot-
fakturalar bo‘yicha olingan soliq summasi hisoblanadi.  
Pudratchi  tashkilotlarda  bajarilgan  va  buyurtmachilarga  topshirilgan  qurilish 
ishlariga  to‘g‘ri  keladigan  QQS  summasi  belgilangan  stavka  (20  foiz)  bo‘yicha  
ikkita usulda quyidagi formulalar asosida aniqlanadi: 
(1) - usul. Soliqqa tortiladigan aylanma QQSsiz belgilanganda: 
Sqqs = Say x S / 100                         (1)         
bunda: Sqqs - buyurtmachilardan undiriladigan soliq summasi; 
Say - soliqqa tortiladigan aylanma; 
S - qo‘shilgan qiymat solig‘i stavkasi. 
(2)-usul. Soliqqa tortiladigan aylanmada QQS ham hisobga olinganda: 
Sqqs = Tq x S / (S + 100)                    (2) 
bunda:  Tq  -  qo‘shilgan  qiymat  solig‘i  ham  hisobga  olingan  qurilish  ishlari 
qiymati. 
Misol:  bajarilgan  va  buyurtmachiga  topshirilgan  qurilish  ishining  qiymati  
ma’lumotnoma-schyot-faktura  bo‘yicha  QQS  bilan  birgalikda  240  mln.  so‘m, 
deylik.  
Ushbu misol bo‘yicha sotishdan olingan QQS summasi (2)-formulaga asosan 
topiladi  va  u  40  mln.  so‘mni    (240  *  20  %  /  120  %)  tashkil  etadi.  Bu  holda 
bajarilgan  qurilish  ishining  QQSsiz  sotish  qiymati  200  mln.  so‘mdan  (240  -40) 
iborat bo‘ladi.  
QQS  summasi  qurilish  ishining  QQSsiz  sotish  qiymatidan  (1)-formula 
bo‘yicha  hisoblanganda ham 40 mln. so‘mni (200 * 20% / 100 %) tashkil etadi.  
Pudratchi  tashkilotlarda  bajarilgan  qurilish  ishlariga  to‘g‘ri  keladigan  QQS 
summasi «Bajarilgan ishlar (qilingan harajatlar) qiymati to‘g‘risida ma’lumotnoma 
– schyot-faktura»da alohida qatorda ko‘rsatiladi. QQS summasi buyurtmachilardan 
olinadigan schyotlarning jami summasiga kiritiladi. Hisoblangan QQS summasiga 
quyidagicha yozuv qilinadi: 

Debet 4010 «Olinadigan schyotlar» 
Kredit 6410   «Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» 
 Pudratchi  tashkilotlarda  byudjetga  to‘lanadigan  QQS  summasi  bajarilgan 
ishlarga  to‘g‘ri  keluvchi  QQS  summasidan  ta’minotchilar  (subpudratchilar)ga 
tovar-moddiy  resurslar  va  ko‘rsatilgan  xizmatlar  uchun  ma’lumotnomalar  hamda 
schyot-fakturalar asosida to‘langan QQS summasini ayirish yo‘li bilan topiladi.  
21-son  BHMSga  muvofiq  ta’minotchilar  (subpudratchilar)ga  tovar-moddiy 
resurslar  va  ko‘rsatilgan  xizmatlar  uchun  ma’lumotnomalar  va  schyot-fakturalar 
asosida  to‘langan  QQS  summasi  hisobot  davri  mobaynida  4410  «Byudjetga 
soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari» schyotining debetida to‘planadi. 
Bunda  6010  «Ta’minotchi  va  pudratchilarga  to‘lanadigan  schyotlar»,  6100 
«Ajratilgan  bo‘linmalar,  sho‘’ba  va  qaram  xo‘jalik  jamiyatlariga  to‘lanadigan 
schyotlar», 6990 «Boshqa majburiyatlar» schyotlari kreditlanadi. 
Hisobot  davri  tugagandan  keyingi  oyning  15  sanasigacha  pudratchi 
tashkilotlar  davlat  soliq  organlariga  QQS  hisob-kitobini  belgilangan  shaklda 
taqdim  etishlari  lozim.  Ushbu  hisob-kitob  asosida  4410  «Byudjetga  soliqlar  va 
yig‘imlar  bo‘yicha  bo‘nak  to‘lovlari»  schyotining  debetida  to‘plangan  summa 
kamaytirishga olib boriladi hamda unga quyidagi buxgalteriya yozuvi qilinadi: 
Debet 6410   «Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» 
Kredit 4410 «Byudjetga soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari»  
Oldingi  hisobot  davri  uchun  kamaytirishga  olib  borilgan  QQS  summasining 
hisobot  davri  uchun  kamaytirishga  olib  borilgan  soliq  summasidan  ortiq  bo‘lgan 
summasi  vujudga  kelgan  hollarda  ko‘rsatilgan  ortiqcha  summa  hisobot  davridan 
keyingi  davrda  kamaytirishga  olib  boriladi.  Kamaytirishga  olib  boriladigan  QQS 
summasi  hisoblangan  QQS  summasidan  ortiq  bo‘lganida,  unda  bunday  ortiqcha 
summa  (manfiy  saldo)  qurilish  tashkilotiga  uning  soliqlar  va  yig‘imlar  bo‘yicha 
qarzi  bo‘lmagan  taqdirda  qonunda  belgilangan  tartibda  qaytariladi.  Bunda  ushbu 
ortiqcha  summa  qurilish  tashkilotining  shaxsiy  schyotida  ortiqcha  to‘lov  sifatida 
emas,  balki  manfiy  saldo  sifatida  hisobga  olinadi.  Ortiqcha  to‘langan  QQS 
summasining  qurilish  tashkilotiga  qaytarilishi  buxgalteriya  hisobida  quyidagicha 
aks ettiriladi: 
 Debet 5110 «Hisob-kitob schyoti» 
Kredit 4410 «Byudjetga soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari»  
Pudratchi  tashkilotlarni  byudjetga  QQS  bo‘yicha  qarzlarining  to‘lanishiga 
quyidagicha yozuv qilinadi: 
Debet 6410   «Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» 
Kredit 5110 «Hisob-kitob schyoti»  
Daromad  (foyda)  solig‘i  hisob-kitobi  va  uning  hisobi.  Soliq  qonunchiligi 
hujjatlariga  ko‘ra  qurilish  tashkilotlarida  boshqa  xo‘jalik  yuritish  sub’ektlaridagi 
kabi  daromad  (foyda)  solig‘ini  hisob-kitob  qilish  uchun  «Mahsulot  (ish, 
xizmat)larni  ishlab  chiqarish  va  sotish  harajatlari  hamda  moliyaviy  natijalarni 
shakllantirish 
to‘g‘risida  Nizom»da  nomlari  keltirilgan  foyda  (zarar) 
ko‘rsatkichlaridan  tashqari  soliqqa  tortish  maqsadida  yana  ikkita  quyidagi  foyda 
ko‘rsatkichi hisoblash yo‘li bilan topiladi. Bular: 

  Soliqqa tortiladigan daromad (Std) 

Std = Fst (Zst) + Stx + Sbx+ Bom -Gr - Schx -D - F 
Bu yerda: Stx – soliq solish bazasiga qayta qo‘shiladigan harajatlar; 
               Sbx – hisobot davrida soliq bazasidan chegirilmaydigan,   
                          lekin kelgusida chegirilib boriladigan harajatlar;  
               Schx – soliq bazasidan hisobot davrida chegiriladigan   
                          harajatlar; 
               Bom – beg‘araz olingan mulk; 
               Gr – olingan grant va subsidiyalar; 
               D – olingan dividendlar; 
               F – olingan foizlar 

 Soliqqa  tortiladigan  foyda  (Stf)  –  bu  soliqqa  tortiladigan  daromaddan 
foyda (daromad) solig‘ini hisoblash uchun  imtiyoz sifatida chegirib tashlanadigan  
harajatlarni ayirgandan keyin qoladigan  foyda summasi, ya’ni :   
Stf = Std –I 
Bu yerda : I – imtiyoz sifatida soliqqa tortiladigan daromaddan chegiriladigan 
harajatlar. 
Soliq  solish  bazasiga  qayta  qo‘shiladigan  harajatlar  deganda    «Mahsulot 
(ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish harajatlari hamda moliyaviy natijalarni 
shakllantirish to‘g‘risida nizom»ga muvofiq  moliyaviy natijalarni shakllantirishda 
soliqqacha  foyda  summasini  kamaytirishga  olib  borilgan,  hisobotda  sotish 
tannarxi,  davr  harajatlari  va  moliyaviy  faoliyat  bo‘yicha  harajatlar  tarkibida  aks 
ettirilgan    harajatlar  (masalan,  me’yordan  ortiq  ishlab  chiqarishdagi  yo‘qotishlar, 
me’yordan  ortiq  vakillik  harajatlari,  moddiy  yordam  va  kompensatsiyalar,  uyali 
aloqa  xizmatlari  harajatlari,  qurilish  tashkilotining  asosiy  vositalari  va  boshqa 
aktivlarini  sotish  va  boshqa  chiqimlaridan  ko‘rilgan  zararlar  va  boshqalar) 
tushuniladi.  Bunday  harajatlarning  to‘liq    ro‘yxati  Nizomning  1-ilovasida  
keltirilgan.  Soliq  qonunchiliga  asosan  qurilish  tashkilotlari  soliq  solish  bazasiga 
qayta  qo‘shiladigan  harajatlarni  Nizomda  keltirilgan  tartibga  muvofiq  mustaqil 
hisoblashlari,  ularning  summasini  foyda  (daromad)  solig‘i  hisob-kitobining  
alohida satrida ko‘rsatishlari lozim.  
 Hisobot 
davrida 
soliq 
bazasidan 
chegirilmaydigan, 
lekinda                         
kelgusida  chegirilib  boriladigan  harajatlar    deganda  9440  «Kelgusida  soliq 
bazasidan chegiriladigan haroajatlar» schyotda aks ettirilgan harajatlar tushuniladi. 
Ushbu  harajatlar  foyda  (daromad)  solig‘i  hisob-kitobining    alohida  satrida 
ko‘rsatiladi. 
Soliq  bazasidan  chegiriladigan  harajatlar  deganda  Nizomga  keltirilgan  2-
ilovaga    muvofiq  o‘tgan  hisobot  yilida  soliq  bazasidan  chegirilmagan,  lekinda 
keyingi  hisobot  davridan  boshlab  10  yil  muddat  mobaynida  soliq  bazasidan 
chegirilib boriladigan harajatlar tushuniladi.  Soliq qonunchiligi hujjatlariga asosan 
qurilish  tashkilotlari  soliq  bazasidan  chegiriladigan  harajatlarni  Nizomda 
keltirilgan  tartibga  muvofiq  maxsus  hisob-kitob  yordamida  mustaqil  hisoblashlari 
va ma’lumotnoma bilan tasdiqlashlari, ularning summasini foyda (daromad) solig‘i 
hisob-kitobining  alohida satrida ko‘rsatishlari lozim. 

Beg‘araz  olingan  mulk  deganda  boshqa  yuridik  va  jismoniy  shaxslardan 
haqi  to‘lanmaslik  sharti  bilan  olingan  mulk  (asosiy  vositalar,  nomoddiy  aktivlar, 
o‘rnatishga mo‘ljallangan jihozlar, materiallar) tushuniladi. 
Grantlar  deganda  qurilish  tashkilotiga  davlat  (xukumat)  hamda  nodavlat, 
chet el, halqaro tashkilot va fondlar tomonidan ma’lum maqsadlar uchun berilgan 
beg‘araz,  gumanitar  pul  mablag‘lari  yoki  moddiy  texnik  yordam  summasi 
tushuniladi. Grant mablag‘lari qat’iy belgilangan maqsadlar uchun ishlatiladi.  
Olingan  dividendlar  va  foizlar    Soliq  qonunchiligiga  muvofiq    alohida  10 
foizlik  dividend  solig‘iga  tortilishi  munosabati  bilan  foyda  (daromad)  solig‘ini 
hisoblashda  chegirib  tashlanadi.  Shuning  uchun  ularning  summalari  foyda 
(daromad)  solig‘i  hisob-kitobining    alohida  satrida    ko‘rsatiladi.  Ushbu 
daromadlardan  dividend  solig‘ini  undirilganligi  to‘g‘risida  ma’lumotlar  ularni 
bergan yuridik shaxslarning ma’lumotnomalari bilan tasdiqlanishi lozim. 
Foyda  (daromad)  solig‘i  bo‘yicha  imtiyozlar  sifatida  soliqqa  tortiladigan 
daromad  summasidan  chegirib  tashlanadigan    harajatlarning  turlari,  imtiyoz 
me’yorlari  Soliq  kodeksi  va  foyda  (daromad)  solig‘ini  hisoblash  va  to‘lash 
bo‘yicha yo‘riqnomada ochib berilgan.  
Foyda  (daromad)  solig‘i  (Nf)  summasi    korxonaning  soliqqa  tortiladigan 
foydasi  summasini (Stf)  soliq me’yoriga (Sm) ko‘paytirish va 100 foizga bo‘lish 
yo‘li bilan topiladi, ya’ni: 
Nf = Stf *Sm : 100% 
Hisob-kitob asosida hisoblangan daromad (foyda) summasi buxgalteriya 
hisobida quyidagicha aks ettiriladi: