Quvyilida0'rta mustaqilshug'ullanishughun

21-BILET

1. 
   Somoniylar va G‘aznaviylar davlatini o‘zaro taqqoslang.
   

Arab xalifasi Horuii ar-Rashid vafotidan so’ng uning o’g’illari Ma'inun va Amin o'rtasida taxt uchun bo'1gaii kurashda Ma’munga yordam berganliklari uchun Soinonxudotning nabiralari ayrim shahar va ^viloyat]arga noib qilib tayinlanadilar. Chunonchi, Nuhga Sainarqand, Ahmadga Farg'ona, Yahyoga Shosh va Ustrushona, Ilyosga Hirot tegadi. Buning evaziga aka- uka Somoriiylar Movarounnahming har yilgi xirojidan juda katta inablag’ni tohiriylar orqali xalifa xazinasiga yuborib turadilar 9-asrda Movarounnahining siyosiy hayotida o’zgarislilar yuz berib, yungaavval Null, so’ngra Ahmad boshchilik qiladi. liar biri hukmroriligi davrida o'z nomlaridan chaqa tangalar zarb cttiradilar. Ahmad vafotidan (865) key in uning o’g’1i Nasr Samarqandni markazga aylantiradi. U Movarounnahming barcha viloyatlarini birlashtirish va uni Xurosondan ajratib olish choralarini ko’radi. 9-asming oxirgi choragida Movarounnahming dcyarli barcha viloyatlari somoniylar tassarufiga o'tadi. Nasr butun Movarounnahming hukmdoriga aylanadi va kumush dirham zarb etadi. ko'p o'tmay aka-uka Nasr va Ismoil o’rtasida toj-taxt uchun kurash boshlanadi. Unda Ismoil g’olib chiqadi. Ismoil Somoniy 888-yilda butun Movarounnahmi o’z qo'l ostiga birlashtirdi va mustahkam davlat tuzishga intildi. Shimoli sharqiy hududlarga yurish qiladi va 893-yilda Taroz shahrini zabt etib, dashtliklarga qaqshatqich zarba beradi. Movarounnahr aholisining mustaqillikka erishishi Arab xalifalarigayoqmas edi. Shu boisdan xalifalik saflforiylar bilan somoniylarni to’qnashtirishga va ularning har ikkisini ham zaiflashtirib, bu boy viloyatlarda o'z ta'sirini qayta tiklashga qaror qiladi. Xalifa Mu’tazid saflforiylar hukmdori Ainr ibn Laysga Xuroson bilan birga Movarounnahr ustidan ham hukm yuritish huquqi berilgani haqida farmon chiqaradi va uni Ismoilga qarslii gijgijlaydi. Natijada 900-yilda ular o'rtasida urush boshlamb, Isiroilning g’alabasi bilan tugaydi. Butun Xuroson soironiylar qo’l ostiga o’tadi. Noilojlikda xalifa Ismoilga hukmdorlik yorlig ini yuborishga majbur bo’ladi. Ismoil Somoniy butun Movarounnahr va Xurosonni o’z qo’l ostida birlashtiradi va Buxoro shahri bu ikki davlatning poytaxtiga aylanadi.
G‘aznavilar davlati — Xuroson, Shimoliy Hindiston hamda qisman Movarounnahrda (X-XII asrlarda) yashagan turkiy davlat.
G‘aznaviylar davlatiga Alnteginning g‘ulomi va kuyovi Sabukteein asos solgan. Davlat nomi saltanatning poytaxti G‘azna shahri nomidan olingan. Turkiy g‘ulomlar xizinatlari evaziga somoniylardan Xuroson va Afg‘onistonnirig turli viloyatlari (C‘azna, Kohul va boshqalar) ni boshqarish huquqini olganlar. Sabuktegin G‘azna viloyatining noibi va qo‘shin amiri qilib tayinlangach (977), u bu mulklarni mustaqil boshqarishga kirishgan. 994—995 yillarda Xurosonda bo‘lib o‘tgan 2 jangda Somoniy far amiri Nuh ibn Mansur va noib Sabuktegin boshchiligidagi birlashgan qo‘shin isyon ko‘targan turk sarkardalari Abu Achi Siinjuriy (Abulhasan Simjuriynint o‘g‘li) va Foyiq qo‘shinlarini tor-mor keltirish jarayonida Sabukteginning siyosiy nufuzi yanada ortadi.

2.