Quyosh bitmas tuganmas enyergiya manbasi. Reja

---

4-MA’RUZA 
Quyosh bitmas tuganmas enyergiya manbasi. 
REJA: 
4.1. Quyosh magnit maydonlarining kelib chiqishi va turlari. 
4.2. Quyosh nurlari energiyasi.
 
4.1. Quyosh magnit maydonlarining kelib chiqishi va turlari. 
Quyosh plazmasi yetarlicha yuqori elektr o'tkazuvchanligiga ega 
bo'lganligi sababli, unda elektr toklari va magnit maydonlari paydo bo'ladi. 
To'g'ridan-to'g'ri quyosh fotosferasida kuzatilgan magnit maydon xossasiga 
muvofiq ikki turga bo'linadi. 
Magnit maydon o'lchamlarini Quyosh o'lchamlari bilan taqqoslaganda 
keng ko'lamli magnit maydon bir necha Gauss qiymatida fotosferada o'rtacha 
intensivlikka ega bo'ladi. Quyoshning faollik davrining minimal qismida 
taxminan dipol tuzilishga, Quyosh qutblaridagi maydon kuchi esa maksimal 
darajagacha erishadi. Quyosh faolligi davrining maksimal darajasiga 
yaqinlashganda, qutblardagi maydon kuchi asta-sekin kamayadi va davrning 
maksimal darajasidan bir yoki ikki yil o'tgach, nolga teng bo'ladi, bu quyosh 
magnit maydonining qutblanishning teskari tomoni deb ataladi. Bu fazada 
Quyoshning umumiy magnit maydoni to'liq yo'qolmaydi, lekin uning tuzilishi 
dipol ko'rinishida emas, kvadrotopoldan iborat bo'ladi. Shundan so'ng, quyosh 
dipolining kuchi yana ortadi, lekin shu bilan birga u boshqa qutbga ega bo'ladi. 
Quyoshning umumiy magnit maydonidagi o'zgarishlarning to'liq aylanish 
davrining o'zgarishini hisobga olgan holda, Quyosh faolligining 11 yillik 
davrining davomiyligining ikki baravariga - taxminan 22 yil ("Xeyl qonuni")ga 
teng bo'ladi. 
Eng kuchli magnit maydonlar (bir necha ming Gaussgacha) quyosh 
dog'lari guruhlarida quyosh davrining maksimal oralig'ida kuzatiladi. Odatda, bu 

---

guruhning g'arbiy ("bosh") qismidagi quyosh dog'larining magnit maydoni, shu 
jumladan eng katta nuqta ("guruh rahbari" deb ataladi) Quyoshning mos 
keladigan qutbidagi umumiy magnit maydonning qutblanishiga to'g'ri kelganda 
("p-qutblilik "), va sharqiy ("dum") qismida unga qarama-qarshi (" f-qutblilik ") 
hosil bo'ladi. Dog'larning magnit maydonlari, qoida tariqasida, ikki yoki ko'p 
qutbli tuzilishida bo'ladi. Magnit maydonning yagona qutbli sohalari fotosferada 
ham kuzatiladi. Ular quyoshdagi kichik dog'lar guruhlaridan farqli qutblarga 
yaqinroq joylashgan va magnit maydon kuchi ancha past (bir necha Gauss), 
lekin kattaroq maydon va yashash davomiyligini (bir necha quyosh 
portlashlariga qadar) uzoqligi bilan ajralib turadi. 
Ko'pgina tadqiqotchilar tomonidan muxokama qilinib xulosaga kelingan. 
Zamonaviy tushunchalarga ko'ra, quyosh magnit maydoni konvektiv sohaning 
pastki qismida gidromagnit konvektiv mexanizmi yordamida hosil bo'ladi va 
keyinchalik magnit ta‘siri ostida fotosferaga sizilib chiqadi. Xuddi shu 
mexanizm yordamida quyosh magnit maydonining 22 yillik siklik davri 
tushuntiriladi. 
Quyoshning nurli sohasida va yadrosida - konvektiv sohaning pastki 
qismida birlamchi yoki hech bo'lmaganda juda uzoq vaqt mavjud bo'ladigan 
magnit maydon mavjudligiga oid ba‘zi bir ma‘lumotlar mavjud.