Quyosh kollektorining effektivligini issiklik izolyatsiyasining funksiyasi sifatida

C 
∆T
3
/
0
C 
0 
21.2 
21.2 
21.2 
1 
22.0 
22.5 
22.9 
2 
23.5 
24.6 
24.7 
3 
25.7 
26.2 
26.6 
4 
27.4 
28.0 
28.3 
5 
28.7 
29.7 
30.3 
6 
29.9 
31.4 
31.9 
7 
31.6 
32.9 
33.6 
8 
33.3 
34.5 
35.1 
9 
34.7 
36.0 
36.5 
10 
35.7 
37.4 
37.9 
 
Jadval 2: Bak bilan quyosh kollektri orasidagi temperaturalar ayirmasi 
Oqim tezligi 
Sekin
O’rtacha 
 Katta
Temperaturalar
∆T
1
/
0
C 
∆T
2
/
0
C 
∆T
3
/
0
C 
Taxminan 6 
Taxminan 3 
Taxminan 1 
Temperaturaning vaqtga bog’liklik grafigi (kvadratlar sekin, uchburchaklar 
o’rtacha, doiralar katta oqim tezligiga mos keladi). 
Grafikdan yaqqolki, o’lchash vaqti o’tishi bidan temperatura chiziqli ortadi. 
Oqim tezligi ortishi bilan temperatura tezroq ko’tariladi, chunki bu holda suv 
ko’proq nur energiyasini oladi. Shunday qilib, bu holda nur energiyasidan suv 
olgan issiqlik energiyasining ulushi ko’proq. Oqimning past tezliklaridaquyosh 

---

kollektorining bevosita chiqishidagi temperatura yuqori (jadval 2 ga qarang). 
Quyosh kollektorining yuqori temperaturasi tufayli issiqlik energiyasining 
yo’qotilishi ko’proq. Tajriba qurilmasida elektr lampaning qo’llanilishi qurilma 
effektivligining yomonlashuviga olib keladi. 
Lampa 1000 W quvvat ajratadi. Bu energiyaning bir qismi lampani 
qizdirishga sarf bo’ladi. Energiyaning boshqa qismi quyosh kollektorini yoritish 
uchun qo’llanilmaydi va yana bir qismi esa akslanib qaytadi. Shunday qilib, 
quyosh kollektori olgan radiasion energiya 1000 W dan ancha kam.
Suv yutgan issiqlik energiyasining miqdori Q, massa m va solishtirma issiqlik 
sig’imi koeffisiyenti orqali quyidagi formula bilan hisoblanishi mumkin: 
Δ𝑄
𝑡
= 𝑐 ∙ 𝑚 ∙
∆𝑇
𝑡
Yutilgan radiasion energiyaning boshqa qismi sistemani qizdirishga sarf 
bo’ladi. Kichik qiymatli tezlikka misol: 
4,2
𝑘𝐽
𝑘𝑔𝐾
1 𝑘𝑔 ∙ 1,52
𝐾
𝑚𝑖𝑛
= 100
𝐽
𝑠
= 100 𝑉𝑡 
Sistemaning effektivligi oqimning past tezliklarida 0,1 tartibida va oqimning 
katta tezliklarida 0,12 tartibida.
Real effektivlik (foydalanilayotgan energiyaning tushayotgan radiasion 
energiyaga nisbati) odatda bu miqdorlarga nisbatan ancha katta. Real quyosh 

---

kollektorlari sistemasida effektivlikning 80% gacha qiymatiga erishilgan. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar 
 
1. U.B.Jurayev. Molekulyar fizika. Toshkent. “Voris-Nashriyot” . 2014. 
2. Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi. II tom. Toshkent. “O’qituvchi”. 1984. 
3. Kikoin A.K., Kikoin I.K. Molekulyar fizika. Toshkent. “O’qituvchi”. 1978.