R e j a: I. Kirish II. Asosiy qism

III. Xulosa

Bronza asri tosh davri va Temir zamonning insoniy davr davri, asboblar va qurol-aslahalar bilan bog'liq bo'lgan materiallarga tegishli.
Buyuk Britaniyada boshlangan (Oksford: 2013), Barri Munlift, Lusretius tomonidan miloddan avvalgi 1 asrda eslatilgan uch asrning kontseptsiyasi, birinchi marta Kopengagen milliy muzeyidan CJ Tomsen tomonidan 1819 yilda sistemaga kiritilgan va oxirida rasmiylashtirilgan faqatgina 1836 yilgi kabi.
Uchta asr tizimida bronza davrida tosh asri ta'qib qilinib, keyinchalik Neolitik va Paleolit ​​davrlarida, Sir-Jon Lubbok ( Pre-Historical Times-ning antik qoldiqlari muallifi, 1865) muallifi bo'linadi.
Ushbu bronza asrlarda odam tosh yoki eng kamida metall bo'lmagan narsalarni ishlatgan, masalan, chinor yoki obsidiyadan olingan arxeologik asarlar kabi. Bronza davri asrning boshlanishi, odamlar ham metall qurol va qurol ishlab chiqargan. Tungi asrning birinchi qismida toza, mis va tosh ashyolardan foydalanishga oid Kalkolitik deb atash mumkin. Miloddan avvalgi 6500 yillarga kelib, mis bronza (mis va yaltiroq qotishma) umumiy foydalanishga kirgan. Taxminan 1000 yillarda bronza davri tugadi va Temir davri boshlandi. Bronza davrining oxiriga qadar temir juda kam uchraydi. Bu faqat bezak buyumlari va ehtimol tangalar uchun ishlatilgan.
Bronza davri tugaganidan keyin temir asri boshlanganligini aniqlash bu metallarning nisbiy ustunligini hisobga oladi.
Klassik qadimgi temir asrida butunlay tushadi, ammo erta yozish tizimlari avvalgi davrda ishlab chiqilgan. Tosh davri, odatda, tarixiy davr va bronza zamonning birinchi tarixiy davrining bir qismi hisoblanadi.
Bronza davri asrning eng qudratli ashyolarini nazarda tutadi, ammo boshqa davrlarda odamlar bilan bog'laydigan boshqa arxeologik dalillar mavjud; xususan, seramika / chinni qoldiqlari va ko'mish amaliyotlari.
O’rta Osiyoda ilk temir davri miloddan avvalgi I ming yillik bilan belgilanadi. Anov, Dalvarzin,Daratepa, Quyisoy kabi o’nlab yodgorliklar Turkmaniston Respublikasining janubiy, O’zbekistonning Qashqadaryo va Zarafshon vohasi, Farg’ona vodiysi hamda Toshkent va Xorazm viloyatlari hududlarida o’rganilgan.Miloddan avvalgi I ming yillikning boshlariga oid yodgorliklardan 46 tasi Janubiy Turkmaniston hududlaridan topilgan. Anov, Yoztepa, Yelkantepa, Uchtepa, Cho’rnoq kabi qadimgi qishloq xarobalaridagi madaniy qatlamlar temir asriga mansubdir. Temir asri yodgorliklaridan biri Yoztepa bo’lib, uning quyi qatlamini Yoz I miloddan avvalgi 900-650 yil bilan sanalanadi. Ushbu davrda yodgorlik 16 ga maydonni egallagan qishloq turar joylaridan va to’g’ri burchakli katta imoratqo’rg’ondan iborat bo’lgan. Qo’rg’on o’rnida 8 m keladigan xom g’ishtli sahn ustiga qurilgan saroy qoldiqlari topilgan. Xonalar uzun va to’rtburchak shaklda bo’lgan. Yoz I davri sopol idishlarining ko’pchiligi qo’lda yasalgan. Idishlar sariq angob bilan bo’yalgan va angob ustidan jigarrang va qizil bo’yoq bilan geometrik shaklli naqsh solingan. O’zbekiston hududida ham i lk temir davriga oid bo’lgan ko’plab yodgorliklar topilgan. Afrosiyob, Daratepa, Ko’zaliqir, Uygarak, Chust, Dalvarzin, Oqtom, Kuchuktepa, Yerqo’rg’on, Sangirtepa yodgorliklari shu davrga mansubdir.