R. H. Ayupov va G. R. Boltaboeva  xalqaro savdoda yuqori texnologiyali mahsulotlar ulushi

1977 yil: RSA (abbreviaturasi Ronald Rayvest, Adi Shamir va Leonard 
Adleman nomlaridan olingan kompaniya. Bu insonlar birinchi bo‘lib ochiq kalitli 
kriptosistemani ixtiro qilganlar) shifrlash tizimining birinchi tavsifi yaratilgan va 
unda konfidensial ma’lumotlarni shifrlash uchun ochiq kalit ishlatilgan hamda 
ularni deshifrlash uchun esa yopiq kalitdan foydalanilgan.
1979 yil: Ralf Merkle (AQShlik kriptograf va nanotexnologiya bo‘yicha 
mutaxassis, 1974 yilda u Merkli deb nomlangan ochiq kalitli boshqotirma 
yaratgan) «Merkle daraxti» ning qisqartirish mexanizmini ixtiro qilgan. Bu 
mexanizm katta hajmli ma’lumotlarni xavfsiz saqlash va ularni tekshirish uchun 
foydalaniladi. Undan tashqari, bu mexanizm bitkoin protokolida ham blokda 
joylashgan barcha operatsiyalarning Merkle ildizini hisoblash uchun ishlatiladi.
1990 yil: amerikalik matematik Devid Shaum markazlashgan va shaxsiy 
elektron valyuta DigiCash ni kriptografik protokollar asosida ixtiro qildi. 
1992 yil: Skott Vanstoun (Certicom) kichikroq kalitlardan foydalanadigan va 
imzo qo’yish hamda shifrlash operatsiyalarini RSA algoritmiga nisbatan tezroq 
bajaruvchi ECDSA (Elliptic curve digital signature algorithm) nomli algoritmini 
taklif qildi.

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
1994 yil: Nik Sabo smart-kontrakt yoki aqlli shartnoma g’oyasini olg’a 
surdi.1996 yilning 18 iyuni: NSA «Qanday qilib valyuta ishlab chiqarish 
mumkin: anonim elektron pullar» deb nomlangan ma’ruza nashr qildi.
1997yil: Adam Bek g’oya asosida ish bajarilishini tasdiqlash tizimi HashCash 
ni ixtiro qildi (Pricing via Processing or Combatting Junk Mail). Keyinchalik esa 
Adam Bek bitkoin ixtirochisi Satosi Nakamotoning birinchi hamkori bo‘lib 
tanilgan.