Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet14/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

1.8. Метрология ва стандартлаштириш буйича халкаро ташкилотлар
Турли халкаро ташкилотлар стандартлаштириш, метрология,
сертификатлаштириш сохаларида меъёрий хужжатларии ишлаб
чикиш, дунё мамлакатларини шу сохалардаги илгор ютукдарини
умумлаштириш ва бу сохалар буйича хар хил ёрдам курсатиш Халкаро
стандартлаштириш ташкилоти, Халкаро электротехника комиссияси,
метролошя сохасида конунлаштирувчи Халкаро ташкилот, сифат
буйича Европа ташкилоти, синов лабораторияларини аккредитлаш
буйича Халкаро конференция, Гарбий Европа минтакавий ва иктисодий 50
ташкилотлари, сгандартлаштириш ва метрология буйича араб ташкилоти ва бошкдлар фаол ишлаб турибди.
Ана шу ташкилотларда амалга оширилаётган ишларни бироз булсада тассаввур к,илиш, уларнинг шу адалардаги ишлари билан кдккача танишиш максадида Халкаро ташкилотларнинг фаолиятлари тугрисида фикр юритмокдикни иозим топдик.
1.8.1. Халкаро сгандартлаштириш ташкилоти /ИСО/
Биринчи стандартлаштириш миллий ташкилоти - Британия Ассоциациям /Britich Enginezing Standards Accociation/ 1901 йилда ташкил этилган булиб, бироз кейинрок* биринчи жахрн уруши даврида Дания бюроси, Германия кумитаси (1918 й), Америка кумитаси (1918 и) ва бошкдлар ташкил топди.
Стандартлаштириш сохасидаги ишлар халкаро марказ кераклигини таказо кд<лди. Шу мак,садда 1926 йили стандартлаштириш буйича миллий ташкилотларнинг Халкаро Ассоциацияси (ИСА) пайдо булди. ИСА нинг таркибига 20 мамлакат вакиллари кирди.
1938 йили Берлин шахрида стандартлаштириш буйича Халкаро съезд очилди. Унда тгхниканинг турли сохалари буйича 32 та катта-кичик кумиталар тузилди. 1939 йили бошланган иккинчи жахон уруши ИСАнинг фаолиятиги тухтатиб куйди.
)(озирги Халцаро стандартлаштириш ташкилоти (International Standards Organization) 1946-1947 йиллари ташкил топди, уни кискача ИСО деб юритилади. Бу 1гуфузли ташкилот Бирлашган Миллатлар Бош Ассамблеяси таркибида фаолият курсатиб, ривож топмокда.
51
ИСОнинг тузилишидан кузда тутилган асосий максад - халк,аро микёсдаги мол алмашинувида ва узаро ёрдамни енгиллаштириш учун дунё куламида сгандартлаштиришни ривожлантиришга кумаклашиш хамда акдий, илмий, техникавий ва иктисодий фаолиятлар сохасида хамдустликни ривожлантиришдир.
Бу максадларни амалга ошириш учун:
-дунё куламида стандартларни ва улар билан боглик, булган сохаларни уйгунлаштириш чораларини куриш;

  • халкаро стандартларни ишлаб чик,иш ва чоп этиш (агар хар бир стандарт учун унинг фаол ташкилий ва кичик кумиталарининг иккидан уч клсми маъкуллаб овоз берса ва умумий овоз берувчиларнинг туртдан уч қсми ёклаб чикса, стандарт маък,улланиши мумкин);

  • уз кумита аъзоларининг ва техникавий кумиталарнинг ишлари хакида ахборотлар алмашинувини ташкил килиш;

  • сохавий масалалар буйича манфаатдор булган бошца халкаро ташкилотлар билан хамкорлик қлиш кузда тугилади.

ИСО рах.бар ва ишчи кумита идораларидан ташкил топган. Рахбар идоралари таркибига Кенгашнинг юк,ори идораси - Бош Ассамблея, Кенгаш, ижроия бюроси, техникавий бюро, кенгашнинг техникавий кумиталари ва марказий секр>етариати киради.
ИСОда президент, вице-президент, газначи ва бош секретарь лавозимлари мавжуд. Бош Ассамблея - ИСОнинг Олий рахбари булиб, ИСОнинг йигилиши уч йилда бир марта угади. Унинг сессиясида президент уч йил муддат билан сайланади.
52
Бош Ассамблея утшжш вактида саноат сохасида етакчи мутахассислар иштирокида халкаро стандартлаштиришнинг мухлм муаммолари ва йуналишлари мухркама килинади.
ИСО кенгаши йилига бир марта утказилиб, унда ташкилотнинг фаолияти, хусусан, техиикавий идораларнинг тузилиши, халкаро стандартларнинг чоп этилиши мухокама этилади, кенгаш идораларининг аъзоларини хамда техткавий кумиталарнинг раисларини тайинлайди ва бошка масалалар курилади.
Махсулот сифатини яхшилаш, бошкариш ва таъминлаш буйича охирги вактда килинган ишларни мужассамлаб, ИСО узининг бир катор меъёрий хужжатларини ишлаб чиккан.
Бу хужжатларга мисол тарикасида ИСО 9000,10011,10012 ва 14000 сериясидаги стандартларни курсатиш мумкин.
1.8.2. Халкаро электротехника комиссияси (МЭК)
Электротехника сохасидаги халкаро хамкорлик буйича ишлар 1881 йилдан бошланган булиб, бунга уша йили булиб утган электр бушгча биринчи Халкаро конгресс туртки булган эди. Кейинрок, 1906 йили Лондонда 13 мамлакат вакилларишшг конференциясида махсус идора -халкаро электротехника комиссиясини тузиш тугрисида бир фикрга келинди. Бу идора электр машиналари сохаси бушгча атамалар ва параметрларни стандартлаигшриш масалалари билан шугуллана бошлади. МЭК низомига кура, бу ташкилотнинг максадлари электротехника ва радиотехника хамда уларга кугшш тармоклардаги
53
муаммолар сохаларидаги сгандартлашпфиш масалаларини хал килишдир.
ИСО ва МЭК фаолиятлари буйича фаркланади, МЭК электротехника, электроника, радиоалока, асбобсозлик сохалари буйича шугулланса, ИСО эса колган бошка хамма сохалар буйича стандартлаштириш билан шугулланади.
Хрзирги вактда 41-та миллий к,умиталар МЭКнинг аъзолари хисобланади. Бу мамлакатларда ер куррасининг 80% ахолией яшаб, дунёдаги ишлаб чикарилаётган электр кувватининг 95% исгеъмолчиси хисобланади. Булар асосан саноати ривожланган хамда ривожланаетган мамлакатлардир. МЭК инглиз, француз ва рус тилларида иш олиб боради.
МЭКнинг Олий рахбар идораси МЭК кенгашидир, у ерда хамма мамлакатларнинг миллий кумиталари такдим этилган. Унда энг юкори лавозим президент булиб, у 3 йил муддатга сайланади. Бундан ташкари вице-президент, газначи, бош секретар лавозимлари хам бор. МЭК хар йили бир марта уз кенгашига йигилади ва уз фаолияти доирасидаги масалаларни хал килади.
1972 йилга кддар МЭК ва ИСОлар томонидан такдим этилган
хужжатлардан тавсия сифатида фойдаланилар эди. 1972 йили эса МЭК,
ИСОларнинг тавсиялари халкаро стандартларга айлантирилиши
хакида карор кабул килинди.
1.83. Метрология сохасида конунлаштирувчи Халкаро ташкилот
(МОЗМ) Халкаро микёсда метрология сохасида конунлаштирувчи
ташкилот хам мавжуддир. Уни киска ртирилган х.олда МОЗМ
(Международная организация законадательной метрологии) деб 54
аталади. Бу ташкилотнинг асосий максади - давлат метрологик хизматларини ва бошка миллим муассасалзрнинг фаолиятларини халкаро мик,ёсда мувофикдаштиришдир.
МОЗМ фаолиятининг асосий йуналишлари куйидагилардан иборат:
-МОЗМга аъзо булган мамлакатлар учун улчаш воситаларининг услубий - меьёрий метрологик тавсифлари бирлилигини белгилаш;
-киёслаш ускуналарини, солиштириш усулларини, эталонларни текшириш ва аттестацьялашни, намунавии ва ишчи улчаш асбобларини уйгунлаштириш;
-халкаро куламда бирхиллаштирилган улчаш бирликларини мамлакатларда куллаиишини таъминлаш;
-метрологик хизматларнинг энг кулай шаклларини ишлаб чик,иш ва уларни жорий этиш буйича давлат курсатмаларининг бирлилигани таъминлаш;
-ривожланаётган мамлакатларда метрологик ишларни таъмин этиш ва уларни зарур техник воситалари билан таъминлашда илмий-техшисавий ёрдамлашиш;
-метрология сохасида турли дара жал арда кадрлар тайёрлашнинг ягона конун-кридаларини белгилаш.
МОЗМнинг Олий рахбар идораси метрология буйича конун чикарувчи Халкаро конференцией хисобланиб, у хар турт йилда бир марта чак>филади. Конференция ташкилотнинг мак,сад ва вазифаларичн белшлайди, ишчи идораларининг мавзуларини тасдимайди, бюджет масалаларини мухокама қлади
МОЗМшшг расмик тили - француз тилидир.
55
1.8.4. Сифат буйича Европа ташкилоти (ЕОК)
Сифатни назорат цилиш Европа ташкилоти ЕОКК (Европейская организация по контролю качества) биринчи конференцияси чакирилган йили - 1957 йилда ташкил топди, бироз кейинрок. уни низоми хам тасдикланди.
ЕОКК нинг хар йили конференция утказишдан асоо1й максади махсулот сифатини бошкариш буйича тажриба алмашиниш, сифатнинг назарий ва амалий масалаларини хал килиш, бу сохадаги сунгги ютукларни таргибот килиш , сифатнинг актуал муаммолари буйича фикр алмашиниш, янги муаммоларни излаб топиш ва сифатта таалукли купгина бошка масалаларни куриб чиқнидир.
1992 йили Европа иктисодий уюшмаси (ЕЭС) доирасида умум Европа бозори ташкил килиниши билан ЕОКК нинг рахбарий хужжатлари кайтадан куриб чикилди.
У 1998 йилнинг 1 июлидан бошлаб уз низомини узгартириб, хозирда сифат буйича Европа ташкилоти (ЕОК) деб аталади.
Сифат буйича Европа ташкилотининг хозирги вактдаги асос булувчи хужжатлари ЕОК-нинг низоми , иш тартиби коидалари, кумита ва секциялари учун кридалар хамда беш йилга мулжалланган асосий мгсалалар буйича йуналиш режалари мавжуддир.
ЕОК таркибида 26-та тулик, хукукди аъзолари, 12-та жамоа мухбир аъзолари хамда 37-та алохида мухбир аъзолари ва 10-та фахрий аъзолари бор. Қрдош ташкилотларнинг 11-таси билан уз битимларига эгадир.

ЕОК махсус битимлари асосида сифат буйича Аргентина, Бразилия, Исроил, Колумбия, ХХР, Янги Зеландия, АКД1, Чили, Жанубий Корея ва Японияларнинг минтак,авий, миллий ва касаба уюшмалари билан хамдустлкк алок,алари урганилган.
ЕОКнинг Олий лавозим эгаси, унинг президенти булиб, у хар икки йилда сайланади. Асосий маъмурий идоралари - кенгаш, ижроиякумитаси ва секретариатдир.
ЕОКнинг иш юритиш расмий тиллари - инглиз ва француз тилларидир. Бу ташкилот узининг илмий - техникавий журнали Кволитига эга, журнал йилига 4 марта чоп этилади.
Хозирги вактда ЕОКнинг 12-та техникавий кумиталари мавжуд булиб, улар ишончлилик, статистик усуллар, атамалар, истеъмол масалалари буйича стандартлаштириш, сифатни бошкариш, кадрлар тайёрлаш, функционал-бахрлашни тахлил килиш, сифат сохасида сиёсат олиб бориш, сертификатлаштириш ва сифат тизимларининг назорати, ЭХМнинг математик таъминланишида сифат, сифат тугараклари, мах.сулот сифатини метрологик таъминоти билан шугулланади. Ундан ташкари 7 та турли секциялари мавжуддир:

  • автомобиль;

  • энергетика;

  • курилиш;

  • озик,-овкат;

  • фармацевтика;

  • сифат масалалари буйича маслахатлар курсатиш; Техникавий кумиталар ва тармок. секциялари ЕОКнинг тулик.

хук,укии вакилларидан ташкил топади. Улар уз навбатида ЕОКнинг аъзо
57
мамлакат^арининг миллим тажрибаларига суянади ва халкаро микёсда махсулотнинг сифатини таъминлайдиган гашкилотларнинг хужжатларидан фойдаланади.

Download 1.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling