Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet57/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

Сон

0

1,00

























1

1,06

9"

1,70

17

2,65

25

4Д5

33

6,70

2

U2

10

1,80

18

2Д)

26

430

34

7Д0

3

1,18

11

1,90

19

3,00

27

4,75

35

730

4

1Д5

12

2,00

20

3,15

28

5,00

36

8,00

5

1,32

13

2,12

21

335

29

530

37

830

6

1,40

14

2Д4

22

3,55

30

5,60

38

9,00

т /

1,50

15

2,36

23

3,75

31

6,00

39

930

8

1,60

16

230

24

4,00

32

630

40

10,00

Махсус тадклкотлар шуни курсатадики, кжоридаги барча талаоларга купрюк, жавоб берадиган катор - хар бир п- хадини унга каррали купайтириб борувчи геометрик прогрессия катори экан. Шартга кура
ал * 10а. Ухолда,
aq" »10а, бундан,
q »nVl0
ГОСТ 8032-84 давлатлараро стандартда туртга асосий ва иккита кушимча танланган цаторлар тавсия этилган булиб, кушимча каторлардан факдг алохида холатларда, техникавий жихатдан асосланган холлардагина фойдаланиш мумкин. 8.1-жадвалда асосий
219
каторлардан бири И40нинг 1 дан 10 гача унлик ингервалдаги танланган сонларнинг яхлитланган кийматлари хелтирилган:
8.4. Малсулот хацидаги маълумотларни стандартлаштириш ва
кодлаш
Баъзан бирор махсулот харид килганимизда унинг куринарли жойида ёки этикеткасида хар хил калинликдаги чизиклар ва ракамлар билан белгиланган шаклларни куришимиз мумкин. Уларга штрих-код номи берилган. Хуш, штрих-кодлар нима ва качон пайдо булган?
Штрих-кодларни мах.сулотларга нисбатан тадбик, этиш гояси илк бора 30-йилларда АКДДнинг Гарвард бизнес мактабида яратилган булиб, ундан амалда фойдаланиш бир неча ун йиллардан сунггина, яъни, 60-йиллардан бошланган. Штрих-кодларни дастлабки кулловчилар темир йулчилар булиб, шу усул оркали темир йул вагонларини идентификациялашган. Микропроцессор техникасининг гуркираб ривожланиши 70-йиллардан бошлаб штрих-кодлардан кенг равишда фойдаланиш имконини яратди. 1973 йил АКДХда Мах,с\'Лотнинг Универсаль Коди (IPC) к.абул килиниб, 1977 йилдан бошлаб эса Европа Кодлаш Тизими EAN (European Article Numbering) таъсис этилди ва х.озирда ундан на фа кат Европада, балки бошка минтакаларда хам кенг равишда фойдаланишмокда.
Штрих-код кетма-кет алмашиниб келувчи к,ора (штрих) ва ок. (пробел) рангли, турли кдлинликдаги чизиқардан иборат булиб, бу чизимарнинг улчамлари стандартлаштирилган. Штрих-кодлар махсус оптик курилмалар - сканерлар ёрдамида yniimra мулжалланган. Унинг
220
воситасида, микропроцессорлар оркдли штрихлар рак,амларга декодерланиб, махсулот хакидаги маълумотлар компыотерга узатилади.
Купгина иктисодий ривожланган давлатларда махсулотнинг урамида (упаковкасида) штрих-коднинг булиши мажбурий саналади. Акс холла савдо ташкилотлари махсулотдан воз кечишлари мумкин. Бу халкаро савдога хам тегишлидир. Ушбу тизимнинг иктисодий жихатдан самаралилиги махсулотнинг 85 фоизидан купи кодлаштирилганда яккол намоён булади. Бундан ташкари, махсулотга нисбатан булган талаб ва эхтиёжларни шакллантириш, жамлаш, хисобга олиш, махсулотни келиш-кетишини хисоб цилиб бориш, мухосиблик хисобларида ва хужжатларни расмийлаштиришда, хамда махсулотларни сакдаш ва сотувидаги назоратларни амалга оширишда алохида урин тугади.
Асосан ЕАЫнинг икки кодидан купрок, фойдалани/1ади: 13 разрядли ва 8 разрядли раадмли кодлар. Бунда энг ингичка штрих бирлик сифатида олинади. Хдр бир ракам (ёки разряд) икки штрих ва икки пробелдан иборат булади (8.1- ва 8.2- расмлар). 13 разрядли коднинг таркибида куйидаги кодлар курсатилади: -

  • давлат коди ("давлат байроги");

  • корхона (фирма) - тайёрловчи коди;

  • махсулотнинг коди;

  • назоратсони.

EAN ассоциацияси турли давлатлар учун кодлар ишлаб чиккан булиб, ушбу кодлардан фойдаланиш учун марказлашган тарзда
221
Четки штрихлар

Л
тт
-Марказий штрихлар

^
8.1-расм.
13 разрядли EAN коди


Назорат сони
Махсулот коди

5 ttJ2345.jS789UO

8.2-расм
8 разрядли EAN коди
5 0 1 2 3 4 5 2

Давлат коди
Тайорловчи коди
Наэорат сони

222

8.1-жадвал Мад;сулотсулотни штрихли кодланиши учун айрим давлатларнинг EAN коди


Давлат

Давлат

Давлат

Давлат

Давла

Давлат

ходи

нами

коди

нами

ткоди

Нами


93

Австралия

539

Ирландия

383

Словения

90-91

Австрия

569

Исландия

00-09

АКЦИва

779

Аргентина

84

Испания




Канада

54

Бельгия ва

80-83

Италия

869

Туркия




Люксембург

529

Кипр

64

Финляндия

380

Болгария

690

Хитой

30-37

Франция

789

Бразилия

850

Куба

859

Чехия

50

Буюк Британия

750

Мексика

780

Чили

599

Венгрия

87

Нидерландия

73

Швеция

759

Венесуэла

94

Янги-Зеландия

76

Швейцария

400-440

Германия

70

Норвегия

860

Югославия

489

Гонконг

590

Польша

880

Жанубий

520

Греция

560

Португалия




Кореа

57

Дания

460-469

Россия

45-49

Япония

729

Исроил

888

Сингапур

478

Узбекистан

223
лицензиялар тавсия этади. Масалан, Франция учун давлат код] сифатида 30-37, Италия учун 80-87 ораликдари тавсия этилган. Баъз! давлатларнинг кодлари уч хонали сондан иборат. Масалан, Греция -52С Россия - 460, Бразилия - 789. Юкррирокда келитирилган 8.1-жадвалд4 баъзи бир давлатларнинг лицензия асосида олинган кодлар» келтирилган.
Тайёрловчи корхрнанинг коди хар бир давлатда тегишли органлаг, томонидан тузилади. Одатда, бу код бешта ракамдан иборат булиб. давлат кодидан кейин келади.
Махсулот коди тайёрловчи томонидан тузилади ва у хам бешта ракамдан иборат булади. Бу коднинг расшифровкаси стандарт эмас, у махсулотга тааллуқи булган муайян хусусмятларни (белгиларни) ёки факат тайёрловчининг узигагина маълум булган ва шу махсулотнинг кайд этиш тартиб ракамини ифодалаши хам мумкин. Лекин буни ихтиёрий бермаслик мак,садида штрихли кодларни белгилаш марказлаштирилган тарзда олиб борилади.
Назорат сони EAN алгоритми буйича кодни сканер воситасида тугри утсллганлигини текшириш учун хизмат килади.
EAN-8 коди узун кодларни белгилаб булмайдиган кичик ура мл ар (упаковкалар) учун мулжалланган. EAN-8 коди куйидаги кодлар тартибидан иборат:

  • давлат коди ("давлат байроги");

  • корхона (фирма) - тайёрловчи коди;

  • назорат сони.

Баъзан, тайёрловчи корхона кодининг урнига махсулотнинг к.айд этиш Tapnt6 ра^ми келтирилиши хам мумкин.
224
Рак,амлар натори скангр учун эмас, балки х^ридорлар учун мулжалланган. Талабгор (харидор) учун маълумот факдг мах,сулот тайёрланган давлатни билдириш бииан чегараланади, чунки давлаг коди махсус нашрларда ва маълумотномаларда келтирилиб туради ёки маълумот базаларида ва банкларида сакданиши мумкин. Тулик, штрихли код ташки савдо ташкилотларига ёки савдо объектларига махсулотнинг аник, келиб чикиш реквизитларини билиш ва керак булса махсулотнинг контракт (шартнома) талабларига мое келмайдиган парэметрлари ва курсаткичлари борасида аник, манзилга раддия ёки норозилик билдириш имкониятини яратади.
Узбекистон Республикасида штрих-кедлар тобора кенг тадбик.
этилиб бормокда. 1999 йили Уздавстандарт кршидаги метрология,
стандартлаштириш ва сертификатлаштириш сохасидаги
мутахассисларни тайёрлаш ва малака ошириш инсгитутида штрих-кедлар масалалари билан шугулланувчи марказ ташкил этилди. Ушбу марказнинг таъсис этилишидан максад - махсулотларни автоматлаштирилган тарзда идентификациялаш борасидаги муаммоларни хал этиш ва бу фаолиятни кенг равншда таргиб этишдлр Албатта, бунда халцаро меъёрий хужжатларни хисобга олган холда кодлашнннг сгандартлаштирилиши алохида ахамиятга эгадир.
Узбекистон Р«спубликасида штрихли кодлашнинг тадбик, этилиши энг аввало, 1996 йилнинг 26 апрелида кабул килинган "Мстеъмолчиларшшг хукукдарини хпмоя цилиш тугрисида" номли к,он)иниинг 4 моддасида курсатилган - истеъмолчининг харид килинаётган махсулот хакида зарур ва ишончли маълумот олиш хукукини амалга оширишда янги замин яратади.
225
Штрихли кодлаш ишлаб чикариш кскрхоналари учун куйидаги имкониятларни яратади:

  • автоматлаштирилган бошкарув тизимларининг тадбик, этилишини осонлаштиради;

  • ишлаб чикариш, махсулотни сакдаш ва реализация килиш каби фаолиятлардаги хисоб-китоб ишларининг самарадорлигини оширади;

  • ресурсларни чукур тахлил килиш имкониятини беради;

  • хужжатлар айланишини кискартиради;

  • махсулотни реализация килиш ва харакати хакидаги ишончли маълумотларни мунтазам равишда йигишни йулга куйиш мумкин;

  • бошкарув ва назорат идораларига тезкор равишда махсулот хусусидаги маълумотларни тавсия этиш.

Бирок харидор сотиб олаётган махсулотининг факат тайёрланган давлати* борасидаги маълумотнигина эмас, балки тегишли барча маълумотларни хам билишни истайди. Бу муаммо хам вакти келиб стандартлаштириш всситасда хдл этилиши мумкин. Бирок бунинг учун сертификатлаштириш йули билан тасдикданувчи, стандэртларнинг мажбурий талабларининг руйхатини кенгайтириш лоэим бу/ади. Такрордаш учун саводлар: Х- Стандартлаштиришнинг кандаи усуддарини биласиз?


  1. Download 1.73 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
    1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   96




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling