R. X. Maksudov

Titrashga chidam lilik m ashinalaming ishlash jarayonida titrash 
natijasida detallarda qo‘shimcha dinamik kuchlar hosil b o ia d i, bu esa 
ularning toliqishiga sabab b o ia d i va ishdan chiqishini tezlashtiradi.
Detallaming titrashga chidamliligini ta’minlash uchun rezonans 
hodisasini keltirib chiqaradigan sabablami y o ‘qotish kerak. M a’lumki, 
rezonans hodisasi detallam ing o‘zida hosil b o lad ig an xususiy tebranish 
chastotasi bilan tashqi kuch ta ’sirida b o lad ig an tebranish chastotasi bir 
xil b o ig a n hollarda ro‘y beradi.
M ashinalarda titrash hodisasini kamaytirish uchun statik va dinamik 
muvozanatlash shuningdek, titrashni so‘ndirgichlardan, y a’ni maxsus 
elastik elementlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Texnologik mashinalami poydevorida titrashni kamaytirish uchun 
turli qayishqoqlikka ega b o ig a n ko‘p qavatli yostiqchalarni q o lla sh
bilan erishish mumkin.
1.4-§ Kuchlanishlar sikli
M a’lumki, m ashinalam ing detal va elementlarda tashqi kuchlardan 
hosil b o ig a n kuchlanishlar shu kuchlarning o ‘zgarishiga b o g iiq b o iib
doimiy yoki o ‘zgaruvchan b o iis h i mumkin. Masalan, o ‘zgaruvchan 
kuchlanishli mashinalarda y o ln in g sifati, mashinaning yuklanish 
darajasi, bekatlarda to ‘xtab 
yurgizishi 
va shunga o ‘xshash holatlar 
mashina detallarida o ‘zgaruvchan kuchlanishlar hosil qiladi.
Kuchlanish xarakteristikasi sifatida kuchlanish sik l qabul qilingan, 
y a ’ni bir davr ichida bir xil kuchlanishlar qiymatining o ‘zgarishi.
Yuklanish siklni vaqt davomida o ‘zgarishi davr deb (1.1-rasm) 
ataladi, shartli belgisi T. Bunda ami„ -  eng kichik kuchlanish; am =
0,5(ттах+ Tmin)- o ita c h a kuchlanish; та-0,5(ттах+ 
amplituda sikli; 
R= Tmi, / x max- asosiy sikl koeffitsiyenti.
Agarda R=0 (nmin=0; am= aa=0.5 omax)  b o is a , kuchlanish pulsatsiya 
sikl bilan o ‘zgaradi. (l.lb -ra sm )
Agarda R= -l(
0
^
b o is a , kuchlanish simmetrik sikl 
bilan o ‘zgaradi. (1.1 v-rasm).
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agarda R - l( a min- 0 ; (Tmax= bo‘lsa, kuchlanish doimiy 
sikl bilan o ‘zgaradi. Qolgan hollar uchun kuchlanish nosim metrik sikl 
bilan o ‘zgaradi.
(l-la -ra sm ).
M asalan, aylanish soni n , m i n l(burchak tezligi o), s '1) boMgan val 
eguvchi moment ta'sirida harakatlanm oqda. Shu valning yuklanish 
siklini aniqlash kerak.
T davr ichida kuchlanish bir sikl o ‘zgarish vaqti, s.