Mavzu: Metall konstruksion materiallarni kislotalar ta’siriga chidam liligini o‘rganish. Metall va qotishmalarning korroziyasi

Mavzu:Metall konstruksion materiallarni kislotalar ta’siriga chidam liligini o‘rganish.
Metall va qotishmalarning korroziyasi. Korroziya deganda,metall yuzasining kimyoviy yoki elektr kimyoviy jarayonlarkechishi natijasida yemirilishi tushuniladi. Tarqalish xususiyatiga qarab korroziya yalpi va mahalliy turga bo'linadi (1-rasm).Yalpi korroziyada qurilma sathibir tekis yemiriladi . Bu nazariy jihatdan xavfsizroq korroziya hisoblanadi .
Mahalliy korroziyada yemirilish faqat ayrim uchastkalardagina yuz berib, o'sha yerdagina rivojlanadi. Mahalliy korroziya ning o'zi 2 xil, yarali va nuqtali bo'ladi. Odatda, metal tarkibida boshqa jinslar bo'lganda, kavsharlangan yoki mexanik yuk og'irligi ko'p tushgan joylarda, yirik zarrali tuzilishga ega bo'lgan qot ishmalarning turli uchastkalarida himoya qobig'I turli mus tahkamlik va kimyoviy chidamlilikka ega bo'lgan qotishmalarda galvanik mikro va makroelement lar hosil bo‘lishl natijasida mahalliy korroziya sodir bo‘ladi Kristallararo korroziya metal larning zarrala r chegarasi bo‘ylab
yemirilishidir, bunda detaining tashqi ko‘rinishi o ‘zgarmaydi. Korroziyaning bu turi nuqtali korroziyaga qaraganda xavfliroqbo‘lib, ko'p incha xroml i p o ‘lat, mis-alurniniy qot ishmalarida yuz beradi. Kri stal lar aro korroziya qot i shmaning qayta kristallanishi,unda yangi fazalar hosil bo‘lishi natijasida yuz berishi mumkin. Bunda o ‘zaro galvanik juftlar tashkil qiluvchi yangi don vakristallar hosil bo‘lishi kuzatiladi. Qotishmaning kristallararo korroziyasining oldini olish uchun ular tarkibiga legirlovchi (Ti, Та, V va boshqala r) qo‘shimchalar kiritiladi hamda maxsus termik ishlov beriladi. Ayniqsa, kavsharlangan choklar oldida kristallararo korroziyaning yuz berish xavfi kattadir.
Selektiv (tanlab) korroziya qot ishma strukturasidagi bir yokibir necha tashkiliy qismlarning bir paytda yemirilishidir. Bundaykorroziya tarkibidagi temi r va ruxning elektr kimyoviy faolroq kristallari erishi yuz beradigan kulrang cho‘yan va latunda ko‘proq uchraydi. Ta’sir ko‘rsatish mexanizmiga qarab 2 xil: kimyoviy va elektr kimyoviy korroziya mavjud. Kimyoviy korroziya metal ining kimyoviy faol moddalar bilan o‘zaro ta’siri natijasidir. Kimyoviy korroziyaning ayrim holati — bu
gaz (vodorod, karbonillar, kislorod, oltingugurt vodorod va ayrim hollarda atmosfera t a ’siridan) korroziyasidir. Ammiak , metanol va shunga o ‘xshash boshqa moddalar ishlab chiqar ishda vodorod va karbonil lar t a ’siridagi korroziya kuzatiladi. Vodorod molekulasi, ayniqsa, uning atorni juda harakatchan bo'lib, metallga oson kirib ketadi, sodi r bo‘lgan kimyoviy reaksiya natijasida meta llda ichki kuchlanish yuz beradi. Misol uchun, vodorod po‘lat sementiti bilan reaksiyaga kirishib (Fe1C + 2H 2= 3 F e+C h 4) metanni siqib chiqaradi, bu esa metall zarrachalari chegarasida mikroyoriqlar paydo bol i shiga sabab b o ‘ladi.
Uglerod 2 oksidi ayrim met al la r bilan birikib oson uchuvchi karbonil lar (masalan, Fe(CO) s. Ni (CO)4) hosil qilish xususiyatiga ega, karbonil lar esa, o ‘z navbatida, ma ’lum sharoitlarda metal va uglerod oksidiga parchalanadi. Atmosfera bosimida uglerod metallga faqat harorat ko'tarilishi bilan (500-600°C) ta ’sir kо’rsatadi. Bosim ko‘tarihshi bilan (20—30 MPa) bu ta’sir pastroq (150—200°C) haroratda namoyon bo‘ladi.
Elektr kimyoviy korroziyaning mohiyati shundan iboratki, bunda metal ining turli sirtlari yuzasin ing kimyoviy va strukturaviy bir xil emasligi va harora t ining liar xilligi tufayli yuzaga keluvchi
otensiallar farqi ta’sirida metall ionlari elektrolitga o ‘tadi. Agarasosiy metal lning (masalan, temi rning) tarkibiga elektr jihatdan ijobiyroq boshqa jismlararalashgan (uglerod, nikel, mis), qotishma ko‘p fazali, mayda g‘ovakli metall yuzasida yupqa himoya pardasi, elektrolit konsentratsiyasi va harorat korroziyalanuvchi yuzaning
har xil uchastkal arida turlicha bo'lsa, elektr kimyoviy korroziya yuz beradi. Elektr kimyoviy korroziyaning alohida turlari nam havodan va tuproqdan korroziya bolib, u daydi toklar ta’sirida vujudga keladi.
Bundan tashqari, turli metal larning elektrolit bilan to‘qnashuv chegarasida yuz beradigan kontakt korroziya ham ma’lum. Korroziya jarayonining tezligiga ko‘pgina omillar ta’sir ko'rsatadi. Bular metall va qot ishmalarning tabiati, metall sathiga ishlov berish holati va sifati, agressiv muhi tning xususiyati, harorat, bosim va boshqalardir.