Radioaloqa liniyasi, onıń quramı hám elementleriniń qaratnishi

1. 3. Radioaloqa liniyasi, onıń quramı hám elementleriniń qaratnishi. Radioaloqa liniyasining natiyjeliligi tuwrısında túsinik

Informaciya dáregi hám informaciya alıwshı, uzatıwshı hám qabıl etiwshi juwmaqlawshı apparatlar, radiouzatuvchi hám radioqabulqiluvchi apparatlar, hám de radioto'lqin tarqalıw ortalıǵına radioaloqa liniyasi dep ataladı (1. 11-súwret).

1. 11-súwret. Radioaloqa liniyasi

Radioaloqa kanalı radioaloqa liniyasining bólegi dep túsiniledi, bul bólegine radiouzatgich hám radioqabulqilgich, uzatıwshı hám qabıl etiwshi antennalar, radioto'lqin tarqalıw ortalıǵı qiradi.

Uzatıwshı juwmaqlawshı apparat informaciyalar dáreginen kelgen habarlarni paydalı baslanǵısh tómen chastotalı elektr signallarǵa ózgertiredi, hám radiouzatuvchi apparatqa uzatadı.

Radiouzatuvchi apparatda radiouzatgich chastota diapazonına qaray kerekli joqarı chastotalı ózgeriwshen elektr tokın islep shıǵaradı hám ol menen uzatıwshı antennani azıqlantıradı. Joqarı chastotalı terbelistiń júzege keliwi jáne onı chastotalı diapazonǵa ózgertiw ushın mikrotarh, yamasa lampalarda jıynalǵan kózg'atuvchi generator xızmet etedi. Júzege kelgen chastotanı tuwırlaw ushın ádetde kvarslı kalibratordan paydalanıladı. Sonnan keyin bul terbelis dáslepki kúsheytgish menen kúshaytırıladı hám quwat kúsheytgishine uzatıladı. Bul erda terbelis kereklishe quwatda antennaga uzatıladı.

Elektrmagnit tolqını informaciya tasıw ushın modulyatsiyalanǵan bolıwı kerek, yaǵnıy elektrmagnit shayqalıwı ózgergen bolıwı kerek. Uzatıwshı juwmaqlawshı apparattan kelgen baslanǵısh tómen chastotalı signallar, radiouzatgichda joqarı chastotalı ózgeriwshen tokınıń amplitudasini (chastotasın yamasa fazasın ) ózgertiredi. Bul process modulyatsiya dep ataladı, sonnan payda bolǵan tok modulyatsiyalanǵan joqarı chastotalı tok dep ataladı. Kúshaytirilgan hám modulyatsiyalanǵan joqarı chastotalı tok fider arqalı uzatıwshı antennaga keledi.

Uzatıwshı antenna radioto'lqin tarqalıw ortalıqqa elektr magnit energiya nurlanıwın radioto'lqin kórinisinde jiberedi. Ózgeriwshen júzimdiń antennaga keliwi processinde ol jaǵdayda ózgeriwshen magnit maydanı payda boladı. Óz gezeginde ózgerip turıwshı magnit maydanı óz átirapında iyrimli elektr maydanın júzege keltiredi hám taǵı basqa. Sonday etip, antennada joqarı chastotalı elektr tokınıń er atmosferasında jaqtılıq tezliginde tarqalatuǵın joqarı chastotalı elektrmagnit tolqınǵa aylanıw procesi júz boladı.

Radioto'lqin qabıl etiwshi antennada joqarı chastotalı elektr háreketleniwshi kúshi payda bolıp radioqabulqilgichda uzatılatuǵın kerekli joqarı chastotalı signallardı ajratadı.

Radioqabulqilgich kerekli joqarı chastotalı signallardı kúsheytiwinen keyin paydalı tómen chastotalı baslanǵısh signallardı ajıratıp aladı. Bul process demodulyatsiya dep ataladı. Odan keyin radioqabulqilgich baslanǵısh signallardı qabıl etiwshi juwmaqlawshı apparatqa uzatadı.

Qabıl etiwshi juwmaqlawshı apparatqa kelgen tómen chastotalı baslanǵısh signallar informaciyaǵa aylantırıladı.

Túrli chastotalı elektrmagnit tolqınları, sonday-aq, xabarshı (korrespondent) radiostansiyasining signalları radioqabulqilgich antennasi arqalı qabıl etiledi. Kirisiw shınjırındaǵı tebranuvchi konturdı sazlaw arqalı kerekli chastotalı terbelisti ajıratıp alıwǵa eriwiladi. Sonnan keyin bul kernew joqarı chastota kúsheytgish járdeminde kúshaytırıladı. Kúshaytirilgan signal detektor járdeminde tómen dawıs chastotası kernewine (paydalı baslanǵısh tómen chastotalı elektr signallar ) aylantırıladı hám sonnan keyin tómen chastotalar kúsheytgish menen kúshaytirilib juwmaqlawshı apparatqa, mısalı, telefonǵa uzatıladı.

Házirgi waqıtta er júzinde kóplegen radiostansiyalar islep turıptı. Olardıń ko'pi bir-birine jaqın chastota menen isleydi.

Bunday sharayatta radioqabulqilgichlar signallardı tańlap qabıl etetuǵın dárejede bolıwı, yaǵnıy kóplegen signallar ishinen kerekligisini tańlap operativ qabıllaw qábiletine ıyelewi kerek. Basqasha etip aytqanda, radioqabulqilgich paydalı chastota polosani ajıratıp alıwı hám basqa barlıq trotuardan sırtda bolǵan chastotalardı joqqa shıǵarıp jiberetuǵın dárejede bolıwı kerek. Bunnan tısqarı, radioqabulqilgich tómen signallardı qabıl qılıp alıw ushın joqarı bayqaǵıshlıqǵa ıyelewi kerek.

Qabılqilgich kirisiw shınjırına beriletuǵın eń kúshsiz signallardıń úlkenligi menen bahalanadı. Bunda paydalı signal kernewiniń shawqım kernewi qatnası úlken áhmiyetke iye. Radioqabulqilgichning normal islewi ushın kirisiw shınjırındaǵı kernew qanshellilik kem bolsa radioqabulqilgichning bayqaǵıshlıq qábileti sonshalıq úlken bolıwı kerek. Házirgi zaman radiostansiyalari qabılqilgichlarining bayqaǵıshlıǵı bir neshe mikrovolt hám odan da kishi bolıwı múmkin.

Elektrmagnit tolqında júz bolıp atırǵan joqarı chastotalı terbelis hesh qanday informaciya esaplanbaydı, tolqındıń ózi bolsa informaciyanı uzatıw quralı esaplanadı, tek. Elektrmagnit tolqın daǵı bunday terbelisler tasıwshı chastota terbelisleri dep ataladı. Informaciyanı uzatıw ushın tasıwshın uzatılıp atırǵan informaciya menen uyqas túrde ózgertiw kerek. Tasıwshınıń uzatılatuǵın informaciya menen uyqas túrde ózgertiw procesi modulyatsiya dep ataladı hám modulyatorlar járdeminde ámelge asıriladı. Tasıwshında terbelistiń amplitudasi, chastotası yamasa fazasında ózgeris júz bolıwı múmkin. Sol tiykarda modulyatsiya amplitudali, chastotalı yamasa fazalı bolıwı múmkin. Mo­dulyatsiya termini (termini) ádetde telefon informaciyaların uzatıw waqtında paydalanıladı.

Radioaloqa liniyalarining natiyjeliligi degende, onıń dáslepki elektr signalların talap etilgen sapa hám tezlikte uzatılıwın támiyinlew múmkinshiligine aytıladı.

Radioaloqa liniyalari boyınsha dáslepki signallardı uzatıwdıń sapası hám isenimliligi qabıl etilgen (ol yamasa bul dárejede qısqartirilgan) signaldıń uzatılǵan (qısqartirilgan) menen sáykesligi dárejesine kóre xarakterlenedi.

Radiokanallar arqalı uzatılıp atırǵan dáslepki signallardıń qısqartirilishi olardı joqarı chastotalı signallarǵa aylantırılıwı (yaǵnıy modulyatsiyalaw dawamında ) hám aqırǵılarınıń túrli shawqımlı tosıqlar tásiri esabına radio tolqınlardı tarqatıwda uzatqıshda kúshaytirilishi hám aqır-aqıbetde joqarı chastotalı signallardı taǵı qayta dáslepki signallarǵa qaytarıw (demodulyatsiyalash) dawamında júzege keliwi múmkin.

Uzatıw tezligi waqıt birliginde radio kanal arqalı uzatılatuǵın qısqartirilmagan dáslepki elektr signallar (yamasa olardıń elementleri) dıń muǵdarı menen belgilenedi.

Nátiyjelililik bolsa, bárinen burın, radio kanaldıń shawqımlı tosıqlarǵa shıdamlılıǵı hám ótkezgishlik qábiletine baylanıslı. Shawqımlı tosıqlarǵa shıdamlılıq - radio kanaldıń baylanıs sapasına shawqımlı tosıqlar zıyanlı tásirine qarsı shıdamlılıǵı qábileti menen belgilenedi.

Sonday etip, informaciyalar dáregi, uzatıwshı hám qabıl etiwshi juwmaqlawshı apparatlar, radiouzatuvchi hám radioqabulqiluvchi apparatlar, hám de radioto'lqin tarqalıw ortalıǵı radioaloqa liniyasi dep ataladı.
Ózbekstan Respublikasında radiorele baylanıs liniyalarini jáne de rawajlandırıw keleshekleri.
Radio kanallar arqalı qısqa aralıqlarǵa paketli maǵlıwmatlardı uzatıw mútajlikleri mudami artıp barıp atır. Bul jerde millimetrli tolqınlar diapazonında isleytuǵın radiorele stansiyalardıń joqarı ótkezgishlik qábiletine egaligi zárúrli rol aynaydı.

Olar optikalıq -talshıqlı baylanıs liniyalariga qımbat bolmaǵan alternativa esaplanadı, tez baylanıs tashkil etiledi hám kabel kanalizaciyası talap etińmeydi. Bul sheshimler kóp maqsetlerde paydalanıladı mısalı,- optikalıq talshıqlı kabel ótkeriw múmkinshiligi bol'magan aymaqlarda : dáryalar, kól, temirjollar, avtomobil jolları, tariyxıy estelikler. Olar 4 G/LTE infratuzilmasini hám optikalıq kanal rezerv tarmaqları (backhaul) qurıwda nátiyjeli boladı. Bul radiorele stansiyaları lokal hám korporativ tarmaqlardı, sonıń menen birge bir gruppa abonentleri ushın Tv programmaların uzatıw ushın paydalanıw múmkin.

Bul diapazonda antennalarning jóneltirilganligi hám signallardıń úlken sóniwin esapqa alǵan halda, ırkinishler júzege keliwi qıyın.

Usı waqıtta 71-76/81-86 GGs diapazonı paydalanıw ruxsat etilgen hám e-diapazon (E-Bánt) dep ataladı, 60 GGs ga salıstırǵanda kislorod molekulaları hám suw puwida signaldıń sóniwi salıstırǵanda kem, 1 gigabit tezlikte radiokanal uzınlıǵı 3-7 km ge shekem etedi. Bul diapazon islew ushın kóplegen úskeneler islep shıǵarılıp atır.

Sonday etip, e-diapazonında islewge mámleketimizde mobil operatorları eń kóp qızıǵıwshılıq kórsetip atır.

RADIOALOQA

RADIOALOQA — eki yamasa bir neshe punktler yamasa háreketlenip atırǵan obiektler (kosmik keme, samolyot, keme hám b.) arasında radioshulshinlar jardeminde ámelge asırilatuǵın baylanıs. R. ushın barlıq diapazon daǵı radioto'lqinlar qollanıladı. Radiochastotalardan paydalanıw hám Radioaloqa qaǵıydaları xalıq aralıq konvensiya (1908-y. 1-iyulda kúshke kirgen) menen belgilengen.

wazıypası hám tásir shegarasına qaray, Radioaloqa xalıq aralıq hám de ishki Radioaloqa liniyasiga bo'lynadi. Ishki Radioaloqa liniyasi magistral (respublika orayı menen wálayatlar orayları arasında hám b.) hám zonalı (wálayat hám rayonlar ishindegi) baylanıs xillariga bólinedi. Radioaloqa liniyalari mámlekettiń Birden-bir avtomatlastırılgan baylanıs sistemasına kiritiledi. Radioaloqa xızmeti wazıypası, tásir uzaqlıǵı, strukturası hám b. menen parıq etedi. Atap aytqanda, jerde ornatılatuǵın hám kosmik Radioaloqa (kosmik Radioaloqaga bir yamasa bir neshe jasalma joldaslar yoxud boshka kosmik obiektlerden paydalaniletuǵın Radioaloqalar kiredi), belgilengen (málim punktler arasında ) hám háreketdegi (háreketdegi hám statsionar radiostansiyalar yamasa háreketdegi radiostyalar arasında ); radioeshittirish hám televideniege bólinedi.

I. ch. hám arnawlı xızmetler ushın birpara ministrlik hám shólkemler (Mas, puqara avıaciyası, t. y., teńiz hám dárya transportı, ot óshiriw, militsiya, medicina. xızmet), sonıń menen birge, sanaat, q. x. kárxanaları hám b. de ishki Radioaloqa xızmetinen paydalanıladı.