Радиотехник тизимлар назарияси асослари

3.11.1. M yossbauer effektiga ko‘ra, yadro holatlarining o ‘ta 
nozik strukturasini o ‘rganishda qo‘l!aniIishi
S p e k tr a l c h i z i q l a r n i n g o ‘ta n o z ik a j r a l i s h i a to m q o b iq
elek tro n larin in g yadro so h asid a vuju dg a keltirgan m agnit m aydoni 
N e « 105 Hz bilan yadro m agnit m om enti m :a ta ’sirlash u v ig a k o ‘ra,
- \ 0 ~ 6e V  b o ‘ladi.
E lek tro n holatlar o ‘rtasid agi energiya o ‘tish energ iy alari 
1 
e F b o ‘lsa, nozik stru ktu raga m os keluvchi n isb iy energiya:
112
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— « 1 0 '7 - 1 0 " 6
E ,
B u en ergiya a jra lish la rn i o ptik sp ek tro sk o p iy a u su li bilan ham
o ‘rganish m um kin. L ek in yad ro h o latlarig a m os k e lu v c h i o ta no zik 
a jra lish la r, o ‘tis h energiyalarining 
(EyaJ = 104 — \ 0 5 eV) yu q o ri
b o ‘lishligi sab ab li n isb iy energiya
A 
E
Eyml
l O ^ + l O " 6 
104 -e-105
=
10
-1 2
+ 1 0
-10
b o ‘ lib , e n e r g iy a o ‘z g a r is h la r ig a o ‘ta s e z g ir b o ‘ lg a n u s lu b la r
b o ‘lish lig in i ta la b e ta d i. B u ta la b g a M y o ssb a u e r u su li t o ‘la m os 
kelad i.
51 Fe y ad ro sin i k o ‘rib chiqaylik. Y em irilish sx em asi 3 .1 4 -rasm d a 
k e ltirilg a n .
''Co
7 /
/ 2
T\,
= 2 7 0 k u n
7->
Asosiy va birinchi uyg‘ongan holat spinlari 1/2" va 3/2' magnit kvant 
soniga ko‘ra, asosiy holat 
m = +1/2; m = -1 /2 birinchi uyg‘ongan holati 
esa to‘rtta +3/2, +1/2, -3 /2 , -1 /2 holatlarga ajraladi (3.15-rasm).
113
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

+ 'A
-Yi
3.15-rasm.
Magnit kvant soni tanlash qoidasiga ko£ra, ( 
a
m = 0?± l) 5ajralganholatlar 
o‘rtasida oltita o ‘tish boMishi kerak. Tajribada o ‘tishlarga mos keluvchi 
Myossbauer yutilish spektri olinadi (3.16-rasm).
N
94
92
90
88
86
84
82
80
• 
•
W
• 
f 
\ • 
i •
• 
i
f
' i
i
t i 
i .
tf
I i
i .
i
I .....L
-1,2 
-1,0 
-0,8 - 0 6
-0,4 
-0.2 
0 
0,2 
0 4
0 6
0 8
1,0 
K sui's
3.16-rasm.
Olingan tajriba natijalariga ko ‘ra, asosiy va uyg‘ongan holatlarga mos 
keluvchi o ‘ta nozik ajralish energiyalari A 
E lar hamda o ‘rtacha elektron 
magnit maydoni kuchlanganligi 
Ht va uyg‘ongan holat magnit momenti 
li larni aniqlash mumkin.
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---