Radiotexnik zanjirlarning asosiy elementlari. Chiziqli va nochiziqli elementlar

Differentsiallovchi va integrallovchi zanjirlar

Agar zanjirning chiqish kuchlanishining oniy qiymati kirish kuchlanishining hosilasiga mutanosib o’zgarsa, bunday zanjir differentsiallovchi zanjirlar deyiladi.

Agar u kirish kuchlanishining integraliga mutanosib o’zgarsa, bunday zanjir integrallovchi zanjir deyiladi.

Elektr zanjirlarining asosiy xarakteristikalari
- O’tish xarakteristikalar
- Statsionar xarakteristikalari
- Elektr zanjirning o’tkazish sohasi.

Kuchlanish bo’lgichlari

Faraz qilamiz va qarshiliklarning ketma-ket ulanishidan tuzilgan zanjirni olaylik.
U
nda

deb hisoblaymiz
Agar ekanini hisobga olsak, bizning zanjir uchun bu bog’lanish vujudga keladi.
. Bunda K₁ ning qiymati birdan kichik. Shuning uchun ko’rayotgan zanjirimizdan signal o’tganda uning amplitudasi kichrayib chiqadi. Shunga ko’ra bunday zanjirning uzatish koeffitsientini susaytirish koeffitsenti deb ham ataladi. Zanjirning o’zi esa kuchlanish bo’lgichi deyiladi. Unga misol qilib elektr potentsiometrlarini ko’rsatish mumkin. Radioelektron qurilmalarda ishlatiladigan kuchlanish bo’lgichlarining elementlari sof aktiv qarshilikli rezistorlardan iborat, ya‘ni va bo’ladi. Shuning uchun ularning uzatish koeffitsenti bo’ladi.

Tebranish konturlari

Radioelektron qurilmalarning asosiy zanjirlardan biri tebranish konturlaridir. Ular yordamida yuqori chastotali elektr toki hosil qilinadi, yoki murakkab tebranishlarning kerakli chastota spektri ajratib olinadi. Tebranish konturi deganda, L induktivlik g’altagi va C kondensatorning ulanishidan hosil bo’lgan berk elektr zanjiri tushuniladi. Tebranish konturi tarkibida albatta R aktiv qarshilik ham qatnashadi. U tebranish konturini tashkil qilgan simlardagi va kondensatorning dielektrligidagi energiya yutilishini ifodalaydi. Tebranish konturlari sodda va murakkab bo’ladi. Sodda konturga misol qilib yakka konturni ko’rsatish mumkin. U yakka C sig’im va L induktiv g’altakdan tashkil topadi. Murakkab konturlar yakka konturlar kombinatsiyasidan iborat bo’ladi. Ular bog’langan tebranish konturlari deb ataladi. Bog’lanishga kiradigan har bir kontur partsial kontur deyiladi. Agar tebranish konturlarining parametrlari haqida to’xtalsak.
Ma‘lumki ideal kontur uchun quyidagi munosabat o’rinli.

Agar tenglikka tokning amplituda qiymati ifodasi ni qo’ysak, hosil bo’ladi. Agar burchak chastota bilan chiziqli chastota orasidagi bog’lanish 2 ga farq qilishni hisobga olsak, chiziqli chastota uchun quydagi ifoda hosil bo’ladi.
. konturning xususiy chastotasi deyiladi. Real konturdan energiya yo’qolishi mavjud bo’lgani uchun uning chastotasi xususiy chastotadan farq qiladi. Bu farqning kattaligi konturning so’nish koeffitsienti (yoki so’nish darajasi) tebranishga bog’liq. U tebranish amplitudasining so’nish tezligini ifodalovchi koeffitsientdir.
Chastotaning ifodasini qo’ydagicha o’zgartirib yozamiz.

bunda -konturning to’lqin yoki xarakteristik qarshiligi deyiladi.
Bog’langan tebranish konturlari haqida to’xtalsak. O’zaro energiya almashinishi mumkin bo’lgan konturlar sistemasi bog’langan tebranish konturi deb ataladi. Partsial konturlar orasidagi bog’lanish bog’lanish qarshiligi deb ataladigan kattalik orqali xarakterlanadi.
Agar energiya almashishi oddiy elektr toki hisobiga bajarilsa, bog’lanish rezistor orqali amalga oshiriladi. Shunga ko’ra konturlar orasidagi bog’lanish induktiv sig’im va galvanik bog’lanish deb uni 3 turga ajratiladi. Bularga rasmda tasvirlangan ikkita sodda konturning o’zaro bog’lanishi misol bo’ladi.
Har bir bog’lanish turi xilma-xil bo’lishi mumkin. Masalan, induktiv bog’lanish -transformator a-rasm, yoki avtotransformator (koninduktiv) (b-rasm) bog’lanishning, sig’im bog’lanish ichki (v-rasm) yoki tashqi sig’im (g-rasm) bog’lanishlarga ajratilishi mumkin.