Rajabov Tolibning

Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakulteti Biotexnologiya ta’lim yo’nalishi 1- kurs magistri
Rajabov Tolibning

MUSTAQIL ISHI

Biotexnologiyaning zamonaviy dunyoda tutgan o'rni. Biotexnologiya Asosiy yo'nalishlar va yutuqlari

Inson va tabiat o'rtasidagi munosabatlar tarixi - bu insoniyat o'simliklar va hayvonlar genomini kerakli yo'nalishda o'zgartirishga urinishlarining abadiy tarixi. Hatto bir kishi irsiy omillarning mavjudligi haqida intuitiv ravishda gibridizatsiya va tanlab kerakli xususiyatlarga ega organizmlarni tanlab olish to'g'risida tasavvurga ega bo'lmagan taqdirda ham, u uy hayvonlari va madaniy o'simliklarning irsiyatini o'zgartirdi.
Meva daraxtlari va berry ekinlarining barcha turlari, sabzavotlar, donli o'simliklar o'zgartirilgan genomga ega, ya'ni ular o'zlarining yovvoyi ajdodlari yaratgan genotipga ega emaslar. Odamlar oziq-ovqat sifatida ishlatadigan deyarli barcha o'simliklar poliploidlardir. Bir necha asrlar davomida odamlar uy sharoitida xachir kabi turli xil gibridlardan foydalanishgan.
XX asr boshlariga qadar Selektsionerlar shunchaki tasodiiy genlarning kombinatsiyasi foydali xususiyatlarga ega bo'lgan organizmlarga beradigan vaqtni kutishlari kerak edi, bunday organizmlarni tanlab, bu gen birikmalarini nasliga o'rnatib qo'yishdi. XX asr o'rtalarida. Ko'p sonli tasodiiy mutatsiyalarni sun'iy ravishda hosil qilish imkonini beradigan usullar paydo bo'ldi, masalan, radioaktiv nurlanish yoki kimyoviy mutagenlar ta'sirida ular orasida qimmatli xususiyatlarga ega organizmlarni tanlab olish. Zamonaviy genetik texnologiya yanada ko'proq rivojlandi. Ular sizga kerakli natijaga tezroq erishishga imkon beradi va shu bilan birga ko'plab oraliq va ikkilamchi qo'shimcha shakllarni olishdan saqlaydi, chunki zamonaviy fan va biotexnologiya genomni maqsadli ravishda o'zgartira oladi. Bu gen muhandislik usullari (78-rasm) tufayli mumkin, buning yordamida siz bitta turning genomidan ma'lum tarkibiy genlarni ajratib olib, boshqa turning genetik apparati bilan tanishtirib, yangi organizmda kerakli proteinni sintezini keltirib chiqarasiz.
Biotexnologiya - texnologik muammolarni hal qilishda tirik organizmlardan foydalanish imkoniyatlarini o'rganadigan fan. U genetika, molekulyar biologiya, biokimyo, embriologiya va hujayra biologiyasi, shuningdek amaliy fanlar - kimyoviy, izikaviy va axborot texnologiyalari, robototexnika usullari va bilimlaridan foydalanadi. Biotexnologiya bu biotexnologik tizimlar - tirik organizmlar va tirik hujayraning tarkibiy qismlaridan foydalanadigan texnologik jarayon. Tizimlar mikroblar va bakteriyalardan fermentlar va genlarga qadar farq qilishi mumkin. Biotexnologiya zamonaviy fan yutuqlariga asoslangan mahsulot: gen muhandisligi, fermentlarning izik kimyosi, molekulyar diagnostika va molekulyar biologiya, selektsiya genetikasi, mikrobiologiya, biokimyo, antibiotiklar kimyosi.
Biotexnologiya farmatsevtika ishlab chiqarish sohasida an'anaviy texnologiyalarni qo'llabquvvatlaydi va mutlaqo yangi imkoniyatlarni ochib beradi. Biotexnologik usul genetik jihatdan ishlab chiqilgan oqsillarni (interferonlar, interleykinlar, insulin, gepatitga qarshi vaktsinalar va boshqalar), fermentlarni, diagnostika vositalarini (giyohvand moddalar, dorilar, gormonlar va boshqalar uchun sinov tizimlari), vitaminlar, antibiotiklar, biologik parchalanadigan plastmassalar, bio-mos materiallar.
Immunitet biotexnologiyasi, uning yordamida bitta hujayralar tan olinadi va aralashmalardan ajratib olinadi, nafaqat to'g'ridan-to'g'ri tashxis qo'yish va davolash uchun tibbiyotda, balki ilmiy tadqiqotlar, farmakologik, oziq-ovqat va boshqa sohalarda, shuningdek hujayralar tomonidan sintez qilingan preparatlarni olish uchun ishlatilishi mumkin. tanani himoya qilish tizimi.
Hozirgi vaqtda biotexnologiyaning yutuqlari quyidagi sohalarda istiqbolli: Sanoatda (oziq-ovqat, farmatsevtika, kimyo, neft va gaz) - mikrobiologik sintez asosida kerakli xususiyatlarga ega bo'lgan genetik muhandislik usullari bilan qurilgan bakterial va xamirturush shtammlari asosida yangi moddalarning biosintezi va biotransformatsiyasidan foydalanish;
Ekologiyada - o'simliklarni atrof-muhitni muhofaza qilish samaradorligini oshirish, oqova suvlarni ekologik toza tozalash texnologiyalarini ishlab chiqish, qishloq xo'jaligi chiqindilaridan foydalanish, ekotizimlarni loyihalash;
Energetika sohasida - mikrobiologik sintez va modellashtirilgan fotosintetik jarayonlar, biomassani biogazga aylantirish asosida olingan bioenergiyaning yangi manbalaridan foydalanish;
Qishloq xo'jaligida - transgen qishloq xo'jalik ekinlarini, o'simliklarni biologik himoya qilish vositalarini, bakterial o'g'itlarni, mikrobiologik usullarni, o'simliklarni etishtirish sohasida tuproqni qayta ishlashni rivojlantirish; chorvachilik sohasida - o'simlik, mikrobial biomassadan va qishloq xo'jalik chiqindilaridan samarali ozuqa preparatlarini yaratish, embriologik usullar asosida hayvonlarning ko'payishi;
Tibbiyotda - tibbiy biologiya, monoklonal antikorlar, diagnostika, vaktsinalar, immunobiotexnologiyani infektsion va yuqumli bo'lmagan kasalliklarga qarshi immunoassayning sezgirligi va o'ziga xosligini oshirish yo'nalishida rivojlantirish.