Rangli metallarni ishlab chiqarish

2 - bosqich. Alyuminiy oksididan alyuminiy olinadi.
Elektroliz yordamida alyuminiy oksidi alyuminiygacha tiklanadi.
Eritma tarkibi: kriolit (3NaF • AlF3)- 75-
90%, (MgF2) - 2-5%; (CaF2) - 2-4%;
(Al2O3) - 2-10%.
Elektroliz temperaturasi 950-970 С.
Alyuminiy vanna tagiga yig’iladi va maxsus qurilma bilan to’kib olinadi.
3 - bosqich. Alyuminiy tozalanadi.
2-bosqichda olingan alyuminiyda metall va nometall qo’shimchalar, gazlar bor. Ularni yoqotish uchun suyuq alyuminiydan xlor gazi puflab o’tkaziladi.
Hosil bo’lgan bug’simon AlCl suyuq metalldan o’tib qo’shimchalarning zarrachalarini biriktirib metall sirtiga chiqadi va olib tashlanadi.
Keyin suyuq alyuminiy kovshda 700 – 730 С da ma’lum vaqt davomida turadi, nometall qo’shimchalar va gazlar metall sirtiga suzib chiqadi.
Natijada alyuminiy tozaligi 99,5 – 99,8% ga yetadi.

3. Titan ishlab chiqarish

Titan yuqori mustahkamligi, korroziyabardoshligi va olovbardoshligi (Тer = 1660 С), yengilligi (4,51 г/см3), yaxshi kesib ishlanuvchanligi va bolg’alanuvchanligi bilan ajralib turadi.
Konstruktsion material sifatida samolyotsozlikda, kimyoviy sanoatda keng qo’llaniladi. TiО2 emal va bo’yoqlarni ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Titan asosan ilmenit - FeO·TiО2 va rutil - TiО2. deb nomlanadigan rudalardan olinadi: ular boyitiladi, natijada ilmenit majmuasi olinadi:
40-60% TiO2, ~30% FeO, ~20% Fe2O3, 5—7% (CaO, MgO, Al2O3, SiO2)
Bu majmuadan titanni ishlab chiqarish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:

• titan shlakini eritib olish: elektr yoyli pechlarda ilmenit majmuasi

eritilganda TiО2 shlakka o’tadi;

• titan tetraxloridini olish: gazsimon xlor 700—900 С titan oksidiga ta’sir qiladi: TiO2 + 2Cl2 + 2С = TiCl4 + 2СО bu reaktsiyada issiqlik ajraladi,

- titan tetraxlorididan titanni tiklash: TiCl4 + 2Mg = Ti + + 2MgCl2
Ajralgan issiqlik temperaturani 800—900 С da ushlab turishga imkon beradi,
1-4 t titan olish uchun jarayon 30-50 soat davom etadi
- titanni tozalash: Ti + 2I2 = TiI4 bu jarayon 100 - 200 С da kechadi, lekin 1300—1400 С da reaktsiya teskari tomonga ketadi, natijada titan 99,9— 99,99 % gacha tozalanadi.