Raqamli iqtisodiyotda innovatsion texnologiyalar

Buyumlar interneti (inglizcha: internet of things, IoT) – bu bir-biri bilan yoki tashqi muhit 
bilan oʻzaro taʼsir qilish uchun oʻrnatilgan vositalar va texnologiyalar bilan jihozlangan 
jismoniy obyektlar (“narsalar”) oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish tarmogʻi tushunchasi. 
Taxminlarga koʻra, bunday tarmoqlarni tashkil etish iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarni qayta 
qurish, baʼzi harakatlar va operatsiyalarda inson ishtirokiga boʻlgan ehtiyojni yoʻq qilishga 
qodir. 
2004-yilda “Scientific American” jurnali “buyumlar interneti”ga bagʻishlangan konsepsiyaning 
maishiy foydalanishdagi imkoniyatlarini koʻrsatadigan keng maqola chop etdi: maqolada 
maishiy texnika (budilnik, konditsioner), uy tizimlari qanday ishlashini koʻrsatadigan 
illyustratsiya berilgan. Unda (bogʻ sugʻorish tizimi, xavfsizlik tizimi, yoritish tizimi), sensorlar 
(termik, yorugʻlik va harakat sensorlari) va “buyumlar” (masalan, identifikatsiya yorligʻi bilan 

---

taʼminlangan dorilar) aloqa tarmoqlari (infraqizil, simsiz, quvvat va boshqalar) orqali bir-biri 
bilan oʻzaro taʼsir qilishi (past kuchlanishli tarmoqlar) va jarayonlarning toʻliq avtomatik 
bajarilishini taʼminlashi (qahva qaynatkichni yoqing, yoritishni oʻzgartiring, dori ichishni 
eslating, haroratni saqlang, bogʻni sugʻoring, energiyani tejang va uning sarfini boshqaring) 
barchasi qamrab olingan edi. Uyni avtomatlashtirishning taqdim etilgan variantlari oʻz-oʻzidan 
yangi emas edi, ammo nashrda qurilmalar va “buyumlar”ni Internet protokollari tomonidan 
xizmat koʻrsatadigan yagona kompyuter tarmogʻiga birlashtirishga urgʻu berildi va “buyumlar 
interneti”ni alohida hodisa sifatida koʻrib chiqdi. Hozirda tushuncha keng ommalashmoqda.
2010-yillarning boshidan boshlab, “buyumlar interneti” “tumanli hisoblash” paradigmasining 
harakatlantiruvchi kuchiga aylandi (inglizcha: fog computing), bulutli hisoblash tamoyillarini 
maʼlumotlar markazlaridan “Internet of Things” platformasi sifatida qaraladigan juda koʻp sonli 
oʻzaro taʼsir qiluvchi geografik taqsimlangan qurilmalarga tarqatadi.