Raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Olingan soʻrovnoma maʼlumotlari boʻyicha talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi funksiyasini quramiz.

№ , i	Baho, pi	Ni	Talab, D(pi)	Foyda	Foyda	Foyda
1	2	3	4	5	6	7
1	15	1	20	100	0	-
2	20	3	19	190	95	-
3	25	2	16	240	160	0
4	30	2	14	280	210	70
5	32	1	12	264	204	84
6	35	3	11	275	220	110
7	40	4	8	240	200	120
8	45	1	4	140	120	80
9	50	3	3	120	105	75

Talabnibahoganisbatanbogʻliqligi – bu 4-ustunni 2-ustungabogʻliqligidir. Jadvalfagibogʻliqlikni 9 tanuqtasiboʻyichatalabegrichizigʻiniengkichikkvadratlarusulidayasaymiz.
Aytaylikbittadarslikniishlabchiqarishdagisarf-xarajat 10 mingsoʻmnitashkilqilsin. Hozirginatalabfunksiyasitopilganbozordaushbudarslikniqandaybahodasotishlozim? Buninguchunharbirkitobdanolingandaromadni talabqilingandarsliklarsoni gakoʻpaytiramiz. Natijadaharbirdarslikuchunbaho 30 mingsoʻmqilibbelgilanganda
Chiziqliregressiyatenglamasi ni qurish uchun, noma’lum va parametrlartopishformulalariquyidagicha:
;
Juft chiziqli regressiyada determinatsiya koeffitsiyenti - juft chiziqli korryelyatsiya koeffitsiyenti kvadratiga teng.

Chiziqli juft korrelyatsiya koeffitsiyenti – y va x belgilar oʻrtasidagi chiziqli bogʻliqlik zichligi koʻrsatkichidir.

Bu yerda - faktorning oʻrtacha kvadratik chetlanishi,
- natijaning oʻrtacha kvadratik chetlanishi.
Maksimal daromadga erishilishi va u 280 ming soʻmni tashkil qilishini koʻramiz. Bunda 20 ta potensialisteʼmolchidan 14 tasi, yaʼni 70% kitobuchunpultoʻlashimkonigaegaboʻladi.
Turlixilsarf-xarajatlardamaksimaldaromad optimal ishlabchiqarish, potensialisteʼmolchilarsoniquyidagichajadvaldakeltirilgan.

Sarf-xarajatlar	5	10	15	20	25	30	35	40
Optimal ishlabchiqarish	14	14	11	11	8	8	3	3
Baho	30	30	35	35	40	40	50	50

Shuni taʼkidlash kerakki, ulgurji baho 10 ming soʻmga oshganda, chakana baho bor yoʻgʻi 5 ming soʻmga oʻzgarishi koʻproq daromad berar ekan.
Jadvaldan koʻrinib turibdiki sarf-xarajatlarning oshib borishi bilan optimal ishlab chiqarish kerak boʻlgan darsliklar soni kamayapti va har bir darslikning bahosi ortib borayapti. Sarf xarajatning 5 ming soʻmga oʻzgarishi, darslik bahosini oʻzgarishiga olib kelishi ham, olib kelmasligi ham mumkin. Talab funksiyasini mikrostrukturasi shunda namoyon boʻladiki – bahono unchalik katta boʻlmagan miqdorda oʻzgarishi, isteʼmolchilarning juda katta guruhlarini sotib olishdan voz kechishiga olib kelishi mumkin, bu esa foydaning kamayishiga olib keladi.
Shuning uchun ham ishlab chiqaruvchi uchun soliqlarning oshirilishi natijasida tovar narxining oshirilishi, ishlab chiqaruvchi hamma yukni isteʼmolchiga tashlaydi deyish notoʻgʻri fikr. Ishlab chiqaruvchi ham talabni kamayishi, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini kamayishi hisobiga zarar koʻradi. Iqtisodiyot nazariyasiga qonunlariga koʻra soliq oshirilishi oqibatlarini ishlab chiqaruvchi ham, isteʼmolchilar ham boʻlib olishadi.
Shunday qilib sarf-xarajatlar inflyatsiyasi iqtisodiyotga taʼsiriaynan mana shunday. Shunitaʻkidlashlozimkibozortuzilmalaribarchaisteʼmolchilarniqondirishimkoniyatigaegaemaslar, chunkibufoydaliemas. 20 ta soʻrovoʻtqazilganisteʼmolchilardanfaqat 14 tasi 70% gina minimal sarf-xarajatlarboʻlgandaginaushbudarsliknisotibolishimkoniyatigaegaboʻlarekanlar. Agar jamiyatbarchafuqarolarnibirornarsabilantaʼminlashnixoxlasa, u holdaunitekingatarqatishlozim, masalanmaktablardaoʻquvdarsliklaritekintarqatilganidek.