Raqobat nazariyasi fanidan mustaqil ish


Download 86.8 Kb.
Pdf ko'rish
Sana29.10.2023
Hajmi86.8 Kb.
#1732968
Bog'liq
SHOXRUH




RAQOBAT NAZARIYASI FANIDAN 
 
 
MUSTAQIL ISH 
MAVZU: MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA 
SOLISHNING TIZIMI 
BAJARDI: MAMATNAZAROV SHOHRUX 
 



MAVZU: MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA 
SOLISHNING TIZIMI 
Reja
1. Monopoliya nima? 
2. Monopoliyaga qarshi tartibga solish nima ma'nosini anglatadi? 
3. Monopoliyaga qarshi tartibga solishning maqsadi nima? 
4. Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun qanday qonunchiliklar va 
vositalar mavjud? 
5. Monopoliyaga qarshi tartibga solishning tizimi qanday ishlaydi? 
6. Foydalanilgan adabiyotlar



Monopoliya haqida 
Monopoliya, tijoratda yoki xizmatlarni yaratish va sotish sohasida 
bir vaqtda yoki geografiyaviy manzilda biror bir kompaniyaning yagona ishchi 
yoki sotuvchisi bo'lib qolishiga asoslangan iqtisodiy tizimdir. Bu demak, 
monopoliya, biror xizmatni yoki mahsulotni o'zida eng kuchli va yetarli bo'lgan 
kompaniya yoki tashkilotning egallashini anglatadi. Monopoliya hodisasi, 
rakiplarni o'qitish, xizmatlarni kamaytirish, narxlarni oshirish yoki xizmatlar va 
mahsulotlar sohasida xalqning quvvatiga zarar etishi mumkinligini anglatadi. 
Monopoliya boshqaruvning tuzilish shakllari va kengaytirilganligi o'z-o'ziga 
xosliklariga ega bo'lishi mumkin. Buning o'rniga, natural monopoliyalar, o'ziga xos 
usullar bilan xizmatlarni ta'minlashdagi afzalliklarni ega bo'lishi mumkin, va ularni 
korxona bo'lmagan xillarga tartib bermoq lozim bo'lishi mumkin. 
Iqtisodiy nazar, monopoliyalarning mavjudligi, xizmat va mahsulotlar bozorida 
ravishda qanday davranishga olib keladi va kartel va antitrest qonunchilik kabi 
huquqiy vositalar orqali kuzatish va tartibga solish zarur bo'ladi. 
Tabiiy monopoliya — tovar bozorining holati bo‘lib, unda texnologik xususiyatlar 
tufayli muayyan tovarlar (ishlar, xizmatlar) turlariga (bundan buyon matnda 
tovarlar deb yuritiladi) bo‘lgan talabni qondirishning raqobatli sharoitlarini 
yaratish mumkin emas yoki iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas. 
Bir nechta kompaniyalar bir vaqtning o‘zida bir nechta xizmat turlari bo‘yicha 
monopoliyadir. Masalan, “Urganchtransgaz” (tabiiy gazni ishlab chiqarish orqali 
transportirovka qilish xizmatlari va elektr energiyasini transportirovka qilish 
xizmati).
O‘zbekistonda 2022-yilning ikkinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 132 ta tabiiy 
monopoliya kompaniyalari faoliyat ko‘rsatmoqda. Bu haqda “Daryo”ga Monopoliyaga 
qarshi kurashish qo‘mitasi statistikasidan ma’lum bo‘ldi.
Taqqoslash uchun, birinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 129 ta monopoliya bor edi.
Yangilangan ro‘yxatga “Veolia Energy Tashkent” MChJ, “Angren IES” AJ va 
“Yangi Angren IES” AJ (shaxslar guruhi), hamda “Navoiyuran” DK qo‘shildi. 



MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISH NIMA MA'NOSINI 
ANGLATADI 
Monopoliyaga qarshi tartibga solish, tijoratning yoki xizmatlarni 
sotishning o'zining yagona tashkilot yoki kompaniya tomonidan boshqarilishi va 
rakiplarning kirishini cheklash yoki cheklashning qo'shilishini oldini olishga oid 
iqtisodiy tuzilish va qonunchilik tizimi mavzusidagi bir konseptdir. Bu amalga 
oshiriladigan vazifalar o'z ichiga oladi: 
Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish: Bu qoidalar monopolist 
tashkilotlar va monopoliyalarning kompaniya bozori ustidan o'zlariga kuchli 
mas'uliyat qo'ydigan va ularning faoliyatlarini cheklash uchun o'zgaruvchilar bilan 
kurashishlarini ta'minlashni maqsad qiladi. 
Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish, tijoratning o'zlashtirish 
va ijtimoiy tizimning rivojlanishi uchun muhim qoidalarni o'z ichiga olgan 
strategiya va tadbirlarni ifodalovchi iqtisodiy kontseptdir. Bu tadbirlar 
monopoliyalarning olaviyliklarini cheklash, xaridorlar uchun alternativani oshirish, 
va bozor rivojlanishini ta'minlashni maqsad qilar. 
Quyidagi chiziqlar monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashishning 
muhim komponentlarini tushuntirish maqsadida ishlatiladi: 
Raqobat ko'rsatish: Bu tadbir monopoliyalarni cheklash uchun boshqa tashkilotlar 
tomonidan o'zlarining sohalarda raqobat ko'rsatishini ta'minlashni o'z ichiga oladi. 
Bu xususiyat monopoliyalar bilan rivojlanish, narxlarning pastlashishi va 
xaridorlar uchun ko'proq tanlovni kuzatishni ta'minlashi mumkin. 
Narxlarni pastlashtirish: Monopoliyalar bilan kurashish, narxlarni oshirishning 
cheklashini nazorat qiladi va xaridorlarni himoya qiladi. Bu monopoliyaning 
oligopolisti, xaridorlar va jamiyatga ta'sirini cheklash uchun amaliy vosita bo'lib 
ishlaydi. 



Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Tashkilotlar o'zlarini rivojlanish va innovatsiya 
qilishga rag'batlantirish uchun harakat qilish, yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif 
etishni o'z ichiga oladi. Bu yordamida monopoliyalarning e'tirof etmaganlikni 
qo'llab-quvvatlashi va bozor rivojlanishiga olib keladi. 
Bozor kirishini rag'batlantirish: Monopoliyalar bilan kurashish, tashkilotlar uchun 
bozorga kirish imkoniyatini oshirish, yangi tashkilotlarning bozorga kirishini 
rag'batlantirish va jamiyat bozori rivojlanishini oshirish uchun qo'llab-quvvat 
ko'rsatadi. 
Antimonopoliya qonunchilik va huquqiy vositalar: Davlat antimonopoliya 
organlari monopoliyalarni nazorat qilish, cheklash va tartibga solishni ta'minlashda 
huquqiy vositalar va qonunchilikni o'zlashtiradi. Ular monopoliyalarni 
rivojlanishlarini nazorat qilish, faoliyatlarini baholash, va cheklashda o'zlarini 
o'zgartirishlarni ko'rsatishadi. 
Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish, ijtimoiy bozorni 
rivojlanishiga yordam berish va xaridorlar uchun alternativani oshirish maqsadida 
olib boriladi. Bu jihatdan, bozor tashkilotlarining islohotini oshirish va ijtimoiy 
foydalanishning kuchayishiga yordam beradi. 
Xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, 
tashkilotlarning xizmatlarni yoki mahsulotlarni sotish va sotishga oid narxlarni 
oshirishni cheklash, xaridorlar uchun raqobatni oshirishni va bozor ijtimoiy 
tizimini rivojlanishini ta'minlashni maqsad qiladi. Xaridorlar va bozor 
rivojlanishini kuzatish, tijorat tizimining yaxshi islohotini ta'minlash va 
foydalanuvchilar uchun o'zaro raqobatni oshirish maqsadida amalga oshiriladigan 
ko'plab tadbirlardan biri. Bu jarayon, bozor ijtimoiy tizimini sodda va samarali 
qilishni, xaridorlarning talablari va istaklarini tushunishni, va ularning 
rivojlanishini ta'minlashni o'z ichiga oladi. 
Quyidagi chiziqlar xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatishning muhim 
komponentlarini tushuntirish maqsadida ishlatiladi: 



Xaridorlar talablari va istaklarini tushunish: Bozorning rivojlanishi uchun birinchi 
navbatda, xaridorlar qanday xizmatlarni yoki mahsulotlarni talab qilishlarini va 
nima iste'mol qilishlarini o'rganish lozim. Bu o'zaro o'zlashtirilish va 
mahsulotlarning rivojlanishini ta'minlash uchun kritik ma'lumotlarni olishni 
ta'minlaydi. 
Bozor tahlili: Bozor tahlili, tijoratning o'zlashtirilishini tushunish va yangi 
xizmatlar yoki mahsulotlar taklif etish uchun foydali ma'lumotlar taqdim etadi. 
Bozor tahlili, xaridorlar va ularning talablari haqida batafsil ma'lumotlarni olish 
uchun barcha tegishli ma'lumotlarni o'rganish, bozorning o'zlashtirilishini 
tushunish va bozorni rivojlanishini boshqarishda yordam beradi. 
Raqobat ko'rsatish: Bozor tahlili va tijoratni o'rganish, xaridorlar va 
foydalanuvchilarni tanishishga yordam beradi va monopoliyalar va monopolist 
tashkilotlar bilan kurashishni ta'qib qiladi. Raqobatning ko'rinib turishi, xaridorlar 
uchun alternativani oshiradi va bozor rivojlanishini yaxshi ko'rib chiqishiga imkon 
beradi. 
Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Xaridorlar va foydalanuvchilarning talablari va 
istaklarini boshqarish, yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni 
rag'batlantirish uchun muhimdir. Xaridorlar talablari va istaklariga oid 
ma'lumotlar, yangi xil mahsulotlar va xizmatlar taklif etishni o'z ichiga oladi va 
tashkilotlarga innovatsiya uchun ilham beradi. 
Antimonopoliya faoliyatlarini kuzatish: Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar 
bilan kurashish, monopoliyalar faoliyatini cheklash va xaridorlar uchun 
alternativani oshirishni maqsad qilar. Antimonopoliya tashkilotlarining 
rivojlanishni nazorat qilishi va tartibga solishi uchun huquqiy vositalarni 
o'zlashtirish uchun ham jiddiy muammolarini hal qilish lozim. 
Xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatish, bozor tashkilotlarining o'zlashtirishini 
oshirish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va ijtimoiy foydalanishning 
kuchayishiga yordam beradi. Bu jarayon, ijtimoiy bozor tashkilotlarining islohotini 
oshirish va foydalanuvchilarni himoya qilish uchun muhimdir. 



Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z 
faoliyatini rivojlanishi: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, tashkilotlarni 
innovatsiyani qo'llab-quvvatlash, yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab 
chiqarish va bozor bo'ylab tushunarli xizmatlar taklif etishni rag'batlantirishni 
maqsad qiladi.
Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab 
chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanish uchun quyidagi asosiy qadamlar va 
strategiyalarni olib borishi mumkin: 
Ijtimoiy talabni o'rganish: Monopoliya yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab 
chiqarishda o'z tashkilotining unifikatsiyasini oshirish uchun ijtimoiy talablarni 
tushunishga to'g'ri keladi. Xaridorlar va foydalanuvchilar qanday xil mahsulotlarga 
va xizmatlarga qiziqish ko'rsatishadi, shuningdek qanday o'zgarishlarni talab etadi? 
Bu talablarni aniqlash monopoliyalar uchun yangi mahsulotlar va xizmatlarni 
rivojlanish uchun kritikdir. 
Innovatsiyalarni rag'batlantirish: Innovatsiyalar monopoliyalar uchun juda 
muhimdir. Yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirish, 
innovatsiyalar bo'yicha zavq olish va innovatsion jihatdan fikr yozish maqsad 
qilinadi. Monopoliya innovatsiyalarni rag'batlantirishi, xizmatlarni yuqori sifatda 
o'zlashtirish va yangi foydalanuvchilarni jalb qilishga yordam beradi. 
Ishonchli resurslar va kapital: Monopoliyalar innovatsiyalarni olib borish va yangi 
mahsulotlar ishlab chiqarish uchun kuchli resurslarga va kapitalga ega bo'lishi 
lozim. Bu resurslar yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish, rivojlanish va 
bozorlashtirish uchun qo'shimcha moliyaviy va insoniy resurslar, yaratishchi g'oya 
va yangi texnologiyalarni olib borish uchun qo'llaniladi. 
Yangi texnologiyalarni qo'llash: Monopoliyalar o'z faoliyatini rivojlanish va 
innovatsiyalar uchun yangi texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Texnologiyalar yangi 
mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishda yordam berish, ularning sifatini 
yaxshilash va bozor rivojlanishini ta'minlash uchun muhimdir. 
Bozor tahlili: Monopoliyalar o'zlarining yangi mahsulotlar va xizmatlarni sotish 
bozorini tahlil qilishi lozim. Bu, xaridorlar va o'zlarining mahsulotlarining talablari 



haqida tafsilotlar berish, yangi o'zgarishlarni o'rganish va yangi xil xaridorlarni jalb 
qilish uchun strategiyalarini shakllantirish uchun yordam beradi. 
Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z 
faoliyatini rivojlanish, bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish va xaridorlar uchun 
alternativani oshirish uchun muhimdir. Bu qadamni to'g'ri bajarish orqali 
monopoliyalar innovatsiyani yaxshi ta'minlashadi va rivojlanishni ta'minlaydi. 
Bozorning unifikatsiyasi: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, bozor tashkilotlari 
orasida maslahatlashish, mahsulot va xizmatlarni yiriklik va standartlilikni 
ta'minlashni ta'minlaydi.
Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar 
ishlab chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanishni olib borish uchun quyidagi 
amaliyotlar va strategiyalarni o'zlashtirishlari mumkin: 
Ijtimoiy talabni o'rganish va tahlil qilish: Monopoliyalar yangi mahsulotlar va 
xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z tashkilotining faoliyatini yangi o'zlashtirish 
uchun qanday xil talablarni va istaklarni o'rganish va tahlil qilish lozim. Bu, 
mahsulotlarni va xizmatlarni qaysi sohalarda ishlatish kerakligini, xaridorlar va 
foydalanuvchilarning talablari va istaklarini aniqlashni o'z ichiga oladi. 
Innovatsiyalarni rag'batlantirish: Monopoliyalar yangi xil mahsulotlar va xizmatlar 
ishlab chiqarish uchun innovatsiyalarni rag'batlantirish va yangi yaratishchilikni 
qo'llab-quvvatlashlari zarur. Innovatsiyalar, mahsulotlar va xizmatlarni yangilash, 
sifatini oshirish va foydalanuvchilarni jalb qilishda yordam beradi. 
Ishonchli resurslar va kapitalni jalb qilish: Yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab 
chiqarish uchun zarur bo'lgan resurslarni (masalan, kapital, kuchli kadrlar, 
zamonaviy texnologiyalar) jalb qilish lozim. Bu resurslar, innovatsiyalarni olib 
borish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarishning amalga oshirishida muhimdir. 
Texnologik rivojlanish: Monopoliyalar o'zlarining faoliyatini rivojlanish va yangi 
xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun yangi texnologiyalardan 
samarali foydalanishadi. Bu texnologiyalar, mahsulotlar va xizmatlarni yaxshi 
sifatda o'zlashtirish, yangi yaratishchilikni ta'minlash va foydalanuvchilarni jalb 
qilishda yordam beradi. 



Bozor tahlili va marketing: Monopoliyalar o'zlarining yangi mahsulotlar va 
xizmatlarni qanday sotish bozorini tahlil qilish va marketing strategiyalarini 
shakllantirish lozim. Bozor tahlili, xaridorlar va o'zlarining mahsulotlari haqida 
talablarni aniqlash va yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif etish uchun 
strategiyalarini shakllantirishda yordam beradi. 
Rivojlanishni boshqarish: Monopoliyalar yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab 
chiqarish uchun muvaffaqiyatli boshqarish va dasturlash jarayonlarini 
shakllantirish lozim. Bu, innovatsiyalar olib borish va rivojlanishni amalga 
oshirishda tizimli va samarali ishlab chiqarishni ta'minlash uchun muhimdir. 
Monopoliyalar yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni 
rag'batlantirish va bozorlarining o'zini rivojlanishini ta'minlash uchun yangi xil 
xaridorlar va foydalanuvchilarni jalb qilish uchun o'z faoliyatini rivojlanishni olib 
borishadi. 
Barcha maqsadlar o'zaro hamkorlik va qonunchilik tizimining qo'llanilishi bilan 
o'zlashtiriladi va uning asosiy maqsadi bozorning yuqori sifat va raqobat tizimini 
oshirish va xaridorlar uchun alternativani oshirishdir. 


10 
MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING MAQSADI
Monopoliyaga qarshi tartibga solishning maqsadi, o'z ichiga olgan 
monopolist tashkilotlar yoki monopoliyalarning tashkilotlashgan mahsulotlarni 
sotish va sotish bozorlarini tuzumini uzilishini va monopoliyalarning rivojlanishini 
cheklashni maqsad qilar. Bu tartib monopoliyalarning olaviylik va oligopolistik 
qo'shilishiga qarshi kurashish va qonunchilik tizimining bozorni sodda va 
o'zlashtirishga ta'minlash maqsadini qo'llab-quvvatlaydi. Quyidagi maqsadlarni o'z 
ichiga oladi: 
Raqobatni oshirish: Monopoliyalarni cheklash, bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish 
uchun boshqa tashkilotlarning yoki kompaniyalarining bozorga kirishini 
rag'batlantiradi va monopoliyalar bilan konkurentsiyani oshiradi. Bu, xaridorlar 
uchun ko'proq variant va alternativani oshirish orqali faoliyatlarini sifatli va 
arzonlashtirishni maqsad qilar. 
Narxlarni pastlashtirish: Monopoliyalarning narxlarni oshirishi va xaridorlarni 
talab etgan mahsulotlarni arzonlashtirishi odatda bo'lar. Monopoliyaga qarshi 
tartibga solish, narxlarni pastlashtirish va xaridorlarni himoya qilishni maqsad 
qilar. 
Innovatsiyani rag'batlantirish: Monopoliyalarning innovatsiyalarni rag'batlantirishi 
va yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif etishini oshirish maqsadi bilan, 
foydalanuvchilarga yangi xil mahsulotlar va xizmatlar taqdim etishni tezlashtiradi. 
Bu o'sha innovatsiyani olib borish, mahsulotlarni sifatli va yaxshi qilish va yangi 
xil mahsulotlarni ishlab chiqarishni maqsad qilar. 
Bozor kirishini oshirish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, bozor bo'ylab kirish 
imkonini oshirish va yangi tashkilotlarning bozorga kirishini rag'batlantirishni 
ta'minlaydi. Bu, rivojlanishni oshirish, xaridorlarga alternativani oshirish va 
tashkilotlar o'rtasidagi o'zlashtirishni kuchaytiradi. 
Xaridorlar va foydalanuvchilar himoyasi: Monopoliyalarning yagona tashkilotlar 
sifatida ishlab chiqarishi xaridorlarni qat'iy baholash va tanlash imkonini 


11 
ta'minlash uchun muhimdir. Monopoliyaga qarshi tartibga solish, xaridorlarni 
himoya qilish va ularning raqobat tizimlariga kirishini rag'batlantiradi. 
Monopoliyaga qarshi tartibga solishning asosiy maqsadi, bozor rivojlanishini 
oshirish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va monopolist tashkilotlarning 
olaviylik va oligopolistik rivojlanishini cheklashdir. 


12 
MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISH UCHUN QANDAY 
QONUNCHILIKLAR VA VOSITALAR MAVJUD? 
Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun ko'plab qonunchilik va 
vositalar mavjud. Bu qonunchilik va vositalar monopoliyalarning oligopolistik, 
rakobatni oshirish, va bozor rivojlanishini ta'minlash maqsadida ishlatiladi. 
Quyidagi qonunchilik va vositalar monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun 
amalga oshiriladi: 
Antimonopoliya qonunchilik: Antimonopoliya qonunchilik, monopoliyalarning 
faoliyatini cheklash, tartibga solish, va bozor bo'ylab rivojlanishni ta'minlash 
maqsadida o'z ichiga oladi. Bu qonunchilik monopoliyalarni cheklash, narxlarni 
pastlashtirish, va foydalanuvchilar uchun alternativani oshirishga oid qoidalar va 
huquqiy asoslar tuziladi. 
Antimonopoliya organlari: Bir nechta davlatlar monopoliyalarni nazorat qilish va 
monopoliyaga qarshi tartibga solishni ta'minlash maqsadida maxsus 
antimonopoliya organlarini yaratadilar. Bu organlar monopoliyalarni o'zlashtirish 
va oligopolistik qo'shilishlarini cheklash, foydalanuvchilarni himoya qilish, va 
bozor rivojlanishini oshirish uchun faoliyat ko'rsatadilar. 
Bozor tahlili: Bozor tahlili, monopoliyalarni o'zlashtirish va bozor rivojlanishini 
oshirish uchun foydali ma'lumotlar taqdim etadi. Bu tahlil, tijoratning 
o'zlashtirishini tushunish va mahsulotlarni yoki xizmatlarni sifatli qilish uchun 
muhimdir. 
Rivojlanishni oshirish strategiyalari: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, 
mahsulotlarni yoki xizmatlarni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish bozorlarini 
rivojlanishni oshirish uchun strategiyalarni shakllantirishni qo'llab-quvvatlaydi. 
Bu, yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni va innovatsiyani 
rag'batlantirish uchun yordam beradi. 
Narxlarni nazorat qilish vositalari: Monopoliyalarning narxlarni oshirishi va 
xaridorlarni talab etgan mahsulotlarni arzonlashtirishi odatda bo'lar. Narxlarni 


13 
pastlashtirish va foydalanuvchilarni himoya qilish maqsadida to'lovning ta'minlashi 
va qo'llab-quvvatni taqdim etish uchun maxsus vositalar mavjud. 
Oligopol va kartellarni cheklash: Antimonopoliya organlari, monopoliyalar va 
oligopolistik tashkilotlar orasidagi tartibni ta'minlash va konkurentsiyani oshirish 
uchun oligopol va kartellarning faoliyatlarini cheklashni o'zlashtiradi. 
Bozor kirishini oshirish: Monopoliyalarning monopoliyalarini buzish, yangi 
tashkilotlarni bozorga kirishini oshirish uchun qo'llab-quvvat ko'rsatish tadbirlari 
olib boriladi. 
Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun yaratilgan qonunchilik va vositalar, 
monopoliyalarning oligopolistik, raqobatni oshirish, va bozor rivojlanishini 
ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Bu tadbirlar monopoliyalarning olaviyliklarini 
cheklash, foydalanuvchilarni himoya qilish va bozor bo'ylab rivojlanishni 
oshirishga yordam beradi. 


14 
MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING TIZIMI QANDAY 
ISHLAYDI 
Monopoliyaga qarshi tartibga solishning tizimi, monopoliyalarni 
cheklash, faoliyatlarini nazorat qilish va bozor rivojlanishini oshirish maqsadida 
amalga oshiriladigan bir qator qonunchilik va vositalardan iborat. Quyidagi 
bosqichlar tizimning qanday ishlaydiganligini tushuntiradi: 
Monopoliyaning tanqidiy tahlili: Tizim boshida monopoliyaning faoliyatlarini va 
bozor islohotini tahlil qiladi. Bu tahlil monopoliyaning faoliyatlarini, mahsulotlarni 
yoki xizmatlarni qaysi sohalarda sotishini va qanday narxlarni o'rnata olishini o'z 
ichiga oladi. 
Bozor tahlili: Bozor tahlili, monopoliyaning faoliyatlarini nazorat qilish va bozor 
bo'ylab rivojlanishni oshirish uchun bozorni tahlil qilishda yordam beradi. Bu, 
tijoratning o'zlashtirishini tushunish va qaysi sohalarda rivojlanishning muhim 
bo'lishini aniqlash uchun yordam bermoqda. 
Raqobatni oshirish: Monopoliyalarni cheklash maqsadida, boshqa tashkilotlar 
monopoliyaning faoliyatlariga raqobat ko'rsatishlari rag'batlantiriladi. Raqobat 
ko'rsatish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va faoliyatlarini tartibga solishga 
imkon beradi. 
Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Monopoliyalar monopoliyaga qarshi tartibga 
solish tizimida yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun 
rag'batlantiriladi. Bu, monopoliyalarning innovatsiya va yangi mahsulotlar ishlab 
chiqarishni oshirish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish maqsadida amalga 
oshiriladi. 
Antimonopoliya organlari va qonunchilik: Monopoliyaga qarshi tartibga solish 
tizimi monopoliyalarni nazorat qilish uchun maxsus antimonopoliya organlari va 
qonunchilikdan foydalanadi. Bu organlar monopoliyaning faoliyatlarini nazorat 
qilish, tartibga solish, va bozor rivojlanishini oshirishda xizmat qiladilar. 


15 
Xaridorlar va foydalanuvchilar himoyasi: Monopoliyalarni cheklash, xaridorlar va 
foydalanuvchilar uchun alternativani oshirish va ularni monopoliyalarning 
olaviyliklaridan himoya qilishni o'z ichiga oladi. Narxlarni pastlashtirish va 
foydalanuvchilarni himoya qilish bu tizimning asosiy maqsadlari orasida keladi.
Bozor kirishini oshirish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimi, yangi 
tashkilotlarning bozorga kirishini oshirish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish 
maqsadida qo'llab-quvvat beradi. Bu, monopoliyalarning oligopolistik 
qo'shilishlarini cheklash va bozor kirishini rag'batlantirish maqsadida amalga 
oshiriladi. 
Monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimi monopoliyalarni nazorat qilish, 
cheklash va bozor rivojlanishini oshirish maqsadida qonunchilik va vositalar bilan 
amalga oshiriladi. Bu tizimning asosiy maqsadi xaridorlar uchun alternativani 
oshirish va monopoliyalar bilan rivojlanishni cheklashdir. 
FOYDALANILGAN SAYTLAR 

https://daryo.uz/2022/08/04/ozbekistonda-monopoliyalar-soni-oshdi
  

 
https://daryo.uz/2023/10/26/ichki-ishlar-vazirligi-oyiga-10-ming-dollar-
topishni-orgatgan-biznes-trenerni-qidiruvga-berdi
 

https://daryo.uz/2022/08/04/ozbekistonda-monopoliyalar-soni-oshdi
  


16 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar 
strategiyasi 
2. to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 
fevraldagi PF4947-sonli Farmoni. 
3. 2. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz 
bilan birga 
4. quramiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 
5. 3. Mirziyoyev Sh.M.Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy 
javobgarlik – har 
6. bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. – Toshkent: 
“O’zbekiston” 
7. NMIU, 2017. – 104 b. 
8. 4. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini 
birgalikda 
9. barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b. 
10. 5. Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini 
ta’minlash – yurt 
11. taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. – Toshkent: “O’zbekiston” 
NMIU, 2017. 48 b. 

Download 86.8 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling