Raqobat nazariyasi fanidan mustaqil ish
Download 86.8 Kb. Pdf ko'rish
|
SHOXRUH
|
1 RAQOBAT NAZARIYASI FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZU: MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING TIZIMI BAJARDI: MAMATNAZAROV SHOHRUX 2 MAVZU: MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING TIZIMI Reja 1. Monopoliya nima? 2. Monopoliyaga qarshi tartibga solish nima ma'nosini anglatadi? 3. Monopoliyaga qarshi tartibga solishning maqsadi nima? 4. Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun qanday qonunchiliklar va vositalar mavjud? 5. Monopoliyaga qarshi tartibga solishning tizimi qanday ishlaydi? 6. Foydalanilgan adabiyotlar 3 Monopoliya haqida Monopoliya, tijoratda yoki xizmatlarni yaratish va sotish sohasida bir vaqtda yoki geografiyaviy manzilda biror bir kompaniyaning yagona ishchi yoki sotuvchisi bo'lib qolishiga asoslangan iqtisodiy tizimdir. Bu demak, monopoliya, biror xizmatni yoki mahsulotni o'zida eng kuchli va yetarli bo'lgan kompaniya yoki tashkilotning egallashini anglatadi. Monopoliya hodisasi, rakiplarni o'qitish, xizmatlarni kamaytirish, narxlarni oshirish yoki xizmatlar va mahsulotlar sohasida xalqning quvvatiga zarar etishi mumkinligini anglatadi. Monopoliya boshqaruvning tuzilish shakllari va kengaytirilganligi o'z-o'ziga xosliklariga ega bo'lishi mumkin. Buning o'rniga, natural monopoliyalar, o'ziga xos usullar bilan xizmatlarni ta'minlashdagi afzalliklarni ega bo'lishi mumkin, va ularni korxona bo'lmagan xillarga tartib bermoq lozim bo'lishi mumkin. Iqtisodiy nazar, monopoliyalarning mavjudligi, xizmat va mahsulotlar bozorida ravishda qanday davranishga olib keladi va kartel va antitrest qonunchilik kabi huquqiy vositalar orqali kuzatish va tartibga solish zarur bo'ladi. Tabiiy monopoliya — tovar bozorining holati bo‘lib, unda texnologik xususiyatlar tufayli muayyan tovarlar (ishlar, xizmatlar) turlariga (bundan buyon matnda tovarlar deb yuritiladi) bo‘lgan talabni qondirishning raqobatli sharoitlarini yaratish mumkin emas yoki iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas. Bir nechta kompaniyalar bir vaqtning o‘zida bir nechta xizmat turlari bo‘yicha monopoliyadir. Masalan, “Urganchtransgaz” (tabiiy gazni ishlab chiqarish orqali transportirovka qilish xizmatlari va elektr energiyasini transportirovka qilish xizmati). O‘zbekistonda 2022-yilning ikkinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 132 ta tabiiy monopoliya kompaniyalari faoliyat ko‘rsatmoqda. Bu haqda “Daryo”ga Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi statistikasidan ma’lum bo‘ldi. Taqqoslash uchun, birinchi chorak yakunlariga ko‘ra, 129 ta monopoliya bor edi. Yangilangan ro‘yxatga “Veolia Energy Tashkent” MChJ, “Angren IES” AJ va “Yangi Angren IES” AJ (shaxslar guruhi), hamda “Navoiyuran” DK qo‘shildi. 4 MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISH NIMA MA'NOSINI ANGLATADI Monopoliyaga qarshi tartibga solish, tijoratning yoki xizmatlarni sotishning o'zining yagona tashkilot yoki kompaniya tomonidan boshqarilishi va rakiplarning kirishini cheklash yoki cheklashning qo'shilishini oldini olishga oid iqtisodiy tuzilish va qonunchilik tizimi mavzusidagi bir konseptdir. Bu amalga oshiriladigan vazifalar o'z ichiga oladi: Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish: Bu qoidalar monopolist tashkilotlar va monopoliyalarning kompaniya bozori ustidan o'zlariga kuchli mas'uliyat qo'ydigan va ularning faoliyatlarini cheklash uchun o'zgaruvchilar bilan kurashishlarini ta'minlashni maqsad qiladi. Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish, tijoratning o'zlashtirish va ijtimoiy tizimning rivojlanishi uchun muhim qoidalarni o'z ichiga olgan strategiya va tadbirlarni ifodalovchi iqtisodiy kontseptdir. Bu tadbirlar monopoliyalarning olaviyliklarini cheklash, xaridorlar uchun alternativani oshirish, va bozor rivojlanishini ta'minlashni maqsad qilar. Quyidagi chiziqlar monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashishning muhim komponentlarini tushuntirish maqsadida ishlatiladi: Raqobat ko'rsatish: Bu tadbir monopoliyalarni cheklash uchun boshqa tashkilotlar tomonidan o'zlarining sohalarda raqobat ko'rsatishini ta'minlashni o'z ichiga oladi. Bu xususiyat monopoliyalar bilan rivojlanish, narxlarning pastlashishi va xaridorlar uchun ko'proq tanlovni kuzatishni ta'minlashi mumkin. Narxlarni pastlashtirish: Monopoliyalar bilan kurashish, narxlarni oshirishning cheklashini nazorat qiladi va xaridorlarni himoya qiladi. Bu monopoliyaning oligopolisti, xaridorlar va jamiyatga ta'sirini cheklash uchun amaliy vosita bo'lib ishlaydi. 5 Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Tashkilotlar o'zlarini rivojlanish va innovatsiya qilishga rag'batlantirish uchun harakat qilish, yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif etishni o'z ichiga oladi. Bu yordamida monopoliyalarning e'tirof etmaganlikni qo'llab-quvvatlashi va bozor rivojlanishiga olib keladi. Bozor kirishini rag'batlantirish: Monopoliyalar bilan kurashish, tashkilotlar uchun bozorga kirish imkoniyatini oshirish, yangi tashkilotlarning bozorga kirishini rag'batlantirish va jamiyat bozori rivojlanishini oshirish uchun qo'llab-quvvat ko'rsatadi. Antimonopoliya qonunchilik va huquqiy vositalar: Davlat antimonopoliya organlari monopoliyalarni nazorat qilish, cheklash va tartibga solishni ta'minlashda huquqiy vositalar va qonunchilikni o'zlashtiradi. Ular monopoliyalarni rivojlanishlarini nazorat qilish, faoliyatlarini baholash, va cheklashda o'zlarini o'zgartirishlarni ko'rsatishadi. Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish, ijtimoiy bozorni rivojlanishiga yordam berish va xaridorlar uchun alternativani oshirish maqsadida olib boriladi. Bu jihatdan, bozor tashkilotlarining islohotini oshirish va ijtimoiy foydalanishning kuchayishiga yordam beradi. Xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, tashkilotlarning xizmatlarni yoki mahsulotlarni sotish va sotishga oid narxlarni oshirishni cheklash, xaridorlar uchun raqobatni oshirishni va bozor ijtimoiy tizimini rivojlanishini ta'minlashni maqsad qiladi. Xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatish, tijorat tizimining yaxshi islohotini ta'minlash va foydalanuvchilar uchun o'zaro raqobatni oshirish maqsadida amalga oshiriladigan ko'plab tadbirlardan biri. Bu jarayon, bozor ijtimoiy tizimini sodda va samarali qilishni, xaridorlarning talablari va istaklarini tushunishni, va ularning rivojlanishini ta'minlashni o'z ichiga oladi. Quyidagi chiziqlar xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatishning muhim komponentlarini tushuntirish maqsadida ishlatiladi: 6 Xaridorlar talablari va istaklarini tushunish: Bozorning rivojlanishi uchun birinchi navbatda, xaridorlar qanday xizmatlarni yoki mahsulotlarni talab qilishlarini va nima iste'mol qilishlarini o'rganish lozim. Bu o'zaro o'zlashtirilish va mahsulotlarning rivojlanishini ta'minlash uchun kritik ma'lumotlarni olishni ta'minlaydi. Bozor tahlili: Bozor tahlili, tijoratning o'zlashtirilishini tushunish va yangi xizmatlar yoki mahsulotlar taklif etish uchun foydali ma'lumotlar taqdim etadi. Bozor tahlili, xaridorlar va ularning talablari haqida batafsil ma'lumotlarni olish uchun barcha tegishli ma'lumotlarni o'rganish, bozorning o'zlashtirilishini tushunish va bozorni rivojlanishini boshqarishda yordam beradi. Raqobat ko'rsatish: Bozor tahlili va tijoratni o'rganish, xaridorlar va foydalanuvchilarni tanishishga yordam beradi va monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashishni ta'qib qiladi. Raqobatning ko'rinib turishi, xaridorlar uchun alternativani oshiradi va bozor rivojlanishini yaxshi ko'rib chiqishiga imkon beradi. Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Xaridorlar va foydalanuvchilarning talablari va istaklarini boshqarish, yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirish uchun muhimdir. Xaridorlar talablari va istaklariga oid ma'lumotlar, yangi xil mahsulotlar va xizmatlar taklif etishni o'z ichiga oladi va tashkilotlarga innovatsiya uchun ilham beradi. Antimonopoliya faoliyatlarini kuzatish: Monopoliyalar va monopolist tashkilotlar bilan kurashish, monopoliyalar faoliyatini cheklash va xaridorlar uchun alternativani oshirishni maqsad qilar. Antimonopoliya tashkilotlarining rivojlanishni nazorat qilishi va tartibga solishi uchun huquqiy vositalarni o'zlashtirish uchun ham jiddiy muammolarini hal qilish lozim. Xaridorlar va bozor rivojlanishini kuzatish, bozor tashkilotlarining o'zlashtirishini oshirish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va ijtimoiy foydalanishning kuchayishiga yordam beradi. Bu jarayon, ijtimoiy bozor tashkilotlarining islohotini oshirish va foydalanuvchilarni himoya qilish uchun muhimdir. 7 Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanishi: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, tashkilotlarni innovatsiyani qo'llab-quvvatlash, yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish va bozor bo'ylab tushunarli xizmatlar taklif etishni rag'batlantirishni maqsad qiladi. Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanish uchun quyidagi asosiy qadamlar va strategiyalarni olib borishi mumkin: Ijtimoiy talabni o'rganish: Monopoliya yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishda o'z tashkilotining unifikatsiyasini oshirish uchun ijtimoiy talablarni tushunishga to'g'ri keladi. Xaridorlar va foydalanuvchilar qanday xil mahsulotlarga va xizmatlarga qiziqish ko'rsatishadi, shuningdek qanday o'zgarishlarni talab etadi? Bu talablarni aniqlash monopoliyalar uchun yangi mahsulotlar va xizmatlarni rivojlanish uchun kritikdir. Innovatsiyalarni rag'batlantirish: Innovatsiyalar monopoliyalar uchun juda muhimdir. Yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirish, innovatsiyalar bo'yicha zavq olish va innovatsion jihatdan fikr yozish maqsad qilinadi. Monopoliya innovatsiyalarni rag'batlantirishi, xizmatlarni yuqori sifatda o'zlashtirish va yangi foydalanuvchilarni jalb qilishga yordam beradi. Ishonchli resurslar va kapital: Monopoliyalar innovatsiyalarni olib borish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarish uchun kuchli resurslarga va kapitalga ega bo'lishi lozim. Bu resurslar yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish, rivojlanish va bozorlashtirish uchun qo'shimcha moliyaviy va insoniy resurslar, yaratishchi g'oya va yangi texnologiyalarni olib borish uchun qo'llaniladi. Yangi texnologiyalarni qo'llash: Monopoliyalar o'z faoliyatini rivojlanish va innovatsiyalar uchun yangi texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Texnologiyalar yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishda yordam berish, ularning sifatini yaxshilash va bozor rivojlanishini ta'minlash uchun muhimdir. Bozor tahlili: Monopoliyalar o'zlarining yangi mahsulotlar va xizmatlarni sotish bozorini tahlil qilishi lozim. Bu, xaridorlar va o'zlarining mahsulotlarining talablari 8 haqida tafsilotlar berish, yangi o'zgarishlarni o'rganish va yangi xil xaridorlarni jalb qilish uchun strategiyalarini shakllantirish uchun yordam beradi. Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanish, bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish va xaridorlar uchun alternativani oshirish uchun muhimdir. Bu qadamni to'g'ri bajarish orqali monopoliyalar innovatsiyani yaxshi ta'minlashadi va rivojlanishni ta'minlaydi. Bozorning unifikatsiyasi: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, bozor tashkilotlari orasida maslahatlashish, mahsulot va xizmatlarni yiriklik va standartlilikni ta'minlashni ta'minlaydi. Monopoliyalarning yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z faoliyatini rivojlanishni olib borish uchun quyidagi amaliyotlar va strategiyalarni o'zlashtirishlari mumkin: Ijtimoiy talabni o'rganish va tahlil qilish: Monopoliyalar yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun o'z tashkilotining faoliyatini yangi o'zlashtirish uchun qanday xil talablarni va istaklarni o'rganish va tahlil qilish lozim. Bu, mahsulotlarni va xizmatlarni qaysi sohalarda ishlatish kerakligini, xaridorlar va foydalanuvchilarning talablari va istaklarini aniqlashni o'z ichiga oladi. Innovatsiyalarni rag'batlantirish: Monopoliyalar yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun innovatsiyalarni rag'batlantirish va yangi yaratishchilikni qo'llab-quvvatlashlari zarur. Innovatsiyalar, mahsulotlar va xizmatlarni yangilash, sifatini oshirish va foydalanuvchilarni jalb qilishda yordam beradi. Ishonchli resurslar va kapitalni jalb qilish: Yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan resurslarni (masalan, kapital, kuchli kadrlar, zamonaviy texnologiyalar) jalb qilish lozim. Bu resurslar, innovatsiyalarni olib borish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarishning amalga oshirishida muhimdir. Texnologik rivojlanish: Monopoliyalar o'zlarining faoliyatini rivojlanish va yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun yangi texnologiyalardan samarali foydalanishadi. Bu texnologiyalar, mahsulotlar va xizmatlarni yaxshi sifatda o'zlashtirish, yangi yaratishchilikni ta'minlash va foydalanuvchilarni jalb qilishda yordam beradi. 9 Bozor tahlili va marketing: Monopoliyalar o'zlarining yangi mahsulotlar va xizmatlarni qanday sotish bozorini tahlil qilish va marketing strategiyalarini shakllantirish lozim. Bozor tahlili, xaridorlar va o'zlarining mahsulotlari haqida talablarni aniqlash va yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif etish uchun strategiyalarini shakllantirishda yordam beradi. Rivojlanishni boshqarish: Monopoliyalar yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun muvaffaqiyatli boshqarish va dasturlash jarayonlarini shakllantirish lozim. Bu, innovatsiyalar olib borish va rivojlanishni amalga oshirishda tizimli va samarali ishlab chiqarishni ta'minlash uchun muhimdir. Monopoliyalar yangi xil mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni rag'batlantirish va bozorlarining o'zini rivojlanishini ta'minlash uchun yangi xil xaridorlar va foydalanuvchilarni jalb qilish uchun o'z faoliyatini rivojlanishni olib borishadi. Barcha maqsadlar o'zaro hamkorlik va qonunchilik tizimining qo'llanilishi bilan o'zlashtiriladi va uning asosiy maqsadi bozorning yuqori sifat va raqobat tizimini oshirish va xaridorlar uchun alternativani oshirishdir. 10 MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING MAQSADI Monopoliyaga qarshi tartibga solishning maqsadi, o'z ichiga olgan monopolist tashkilotlar yoki monopoliyalarning tashkilotlashgan mahsulotlarni sotish va sotish bozorlarini tuzumini uzilishini va monopoliyalarning rivojlanishini cheklashni maqsad qilar. Bu tartib monopoliyalarning olaviylik va oligopolistik qo'shilishiga qarshi kurashish va qonunchilik tizimining bozorni sodda va o'zlashtirishga ta'minlash maqsadini qo'llab-quvvatlaydi. Quyidagi maqsadlarni o'z ichiga oladi: Raqobatni oshirish: Monopoliyalarni cheklash, bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish uchun boshqa tashkilotlarning yoki kompaniyalarining bozorga kirishini rag'batlantiradi va monopoliyalar bilan konkurentsiyani oshiradi. Bu, xaridorlar uchun ko'proq variant va alternativani oshirish orqali faoliyatlarini sifatli va arzonlashtirishni maqsad qilar. Narxlarni pastlashtirish: Monopoliyalarning narxlarni oshirishi va xaridorlarni talab etgan mahsulotlarni arzonlashtirishi odatda bo'lar. Monopoliyaga qarshi tartibga solish, narxlarni pastlashtirish va xaridorlarni himoya qilishni maqsad qilar. Innovatsiyani rag'batlantirish: Monopoliyalarning innovatsiyalarni rag'batlantirishi va yangi mahsulotlar va xizmatlar taklif etishini oshirish maqsadi bilan, foydalanuvchilarga yangi xil mahsulotlar va xizmatlar taqdim etishni tezlashtiradi. Bu o'sha innovatsiyani olib borish, mahsulotlarni sifatli va yaxshi qilish va yangi xil mahsulotlarni ishlab chiqarishni maqsad qilar. Bozor kirishini oshirish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, bozor bo'ylab kirish imkonini oshirish va yangi tashkilotlarning bozorga kirishini rag'batlantirishni ta'minlaydi. Bu, rivojlanishni oshirish, xaridorlarga alternativani oshirish va tashkilotlar o'rtasidagi o'zlashtirishni kuchaytiradi. Xaridorlar va foydalanuvchilar himoyasi: Monopoliyalarning yagona tashkilotlar sifatida ishlab chiqarishi xaridorlarni qat'iy baholash va tanlash imkonini 11 ta'minlash uchun muhimdir. Monopoliyaga qarshi tartibga solish, xaridorlarni himoya qilish va ularning raqobat tizimlariga kirishini rag'batlantiradi. Monopoliyaga qarshi tartibga solishning asosiy maqsadi, bozor rivojlanishini oshirish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va monopolist tashkilotlarning olaviylik va oligopolistik rivojlanishini cheklashdir. 12 MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISH UCHUN QANDAY QONUNCHILIKLAR VA VOSITALAR MAVJUD? Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun ko'plab qonunchilik va vositalar mavjud. Bu qonunchilik va vositalar monopoliyalarning oligopolistik, rakobatni oshirish, va bozor rivojlanishini ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Quyidagi qonunchilik va vositalar monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun amalga oshiriladi: Antimonopoliya qonunchilik: Antimonopoliya qonunchilik, monopoliyalarning faoliyatini cheklash, tartibga solish, va bozor bo'ylab rivojlanishni ta'minlash maqsadida o'z ichiga oladi. Bu qonunchilik monopoliyalarni cheklash, narxlarni pastlashtirish, va foydalanuvchilar uchun alternativani oshirishga oid qoidalar va huquqiy asoslar tuziladi. Antimonopoliya organlari: Bir nechta davlatlar monopoliyalarni nazorat qilish va monopoliyaga qarshi tartibga solishni ta'minlash maqsadida maxsus antimonopoliya organlarini yaratadilar. Bu organlar monopoliyalarni o'zlashtirish va oligopolistik qo'shilishlarini cheklash, foydalanuvchilarni himoya qilish, va bozor rivojlanishini oshirish uchun faoliyat ko'rsatadilar. Bozor tahlili: Bozor tahlili, monopoliyalarni o'zlashtirish va bozor rivojlanishini oshirish uchun foydali ma'lumotlar taqdim etadi. Bu tahlil, tijoratning o'zlashtirishini tushunish va mahsulotlarni yoki xizmatlarni sifatli qilish uchun muhimdir. Rivojlanishni oshirish strategiyalari: Monopoliyaga qarshi tartibga solish, mahsulotlarni yoki xizmatlarni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish bozorlarini rivojlanishni oshirish uchun strategiyalarni shakllantirishni qo'llab-quvvatlaydi. Bu, yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishni va innovatsiyani rag'batlantirish uchun yordam beradi. Narxlarni nazorat qilish vositalari: Monopoliyalarning narxlarni oshirishi va xaridorlarni talab etgan mahsulotlarni arzonlashtirishi odatda bo'lar. Narxlarni 13 pastlashtirish va foydalanuvchilarni himoya qilish maqsadida to'lovning ta'minlashi va qo'llab-quvvatni taqdim etish uchun maxsus vositalar mavjud. Oligopol va kartellarni cheklash: Antimonopoliya organlari, monopoliyalar va oligopolistik tashkilotlar orasidagi tartibni ta'minlash va konkurentsiyani oshirish uchun oligopol va kartellarning faoliyatlarini cheklashni o'zlashtiradi. Bozor kirishini oshirish: Monopoliyalarning monopoliyalarini buzish, yangi tashkilotlarni bozorga kirishini oshirish uchun qo'llab-quvvat ko'rsatish tadbirlari olib boriladi. Monopoliyaga qarshi tartibga solish uchun yaratilgan qonunchilik va vositalar, monopoliyalarning oligopolistik, raqobatni oshirish, va bozor rivojlanishini ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Bu tadbirlar monopoliyalarning olaviyliklarini cheklash, foydalanuvchilarni himoya qilish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirishga yordam beradi. 14 MONOPOLIYAGA QARSHI TARTIBGA SOLISHNING TIZIMI QANDAY ISHLAYDI Monopoliyaga qarshi tartibga solishning tizimi, monopoliyalarni cheklash, faoliyatlarini nazorat qilish va bozor rivojlanishini oshirish maqsadida amalga oshiriladigan bir qator qonunchilik va vositalardan iborat. Quyidagi bosqichlar tizimning qanday ishlaydiganligini tushuntiradi: Monopoliyaning tanqidiy tahlili: Tizim boshida monopoliyaning faoliyatlarini va bozor islohotini tahlil qiladi. Bu tahlil monopoliyaning faoliyatlarini, mahsulotlarni yoki xizmatlarni qaysi sohalarda sotishini va qanday narxlarni o'rnata olishini o'z ichiga oladi. Bozor tahlili: Bozor tahlili, monopoliyaning faoliyatlarini nazorat qilish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish uchun bozorni tahlil qilishda yordam beradi. Bu, tijoratning o'zlashtirishini tushunish va qaysi sohalarda rivojlanishning muhim bo'lishini aniqlash uchun yordam bermoqda. Raqobatni oshirish: Monopoliyalarni cheklash maqsadida, boshqa tashkilotlar monopoliyaning faoliyatlariga raqobat ko'rsatishlari rag'batlantiriladi. Raqobat ko'rsatish, xaridorlar uchun alternativani oshirish va faoliyatlarini tartibga solishga imkon beradi. Innovatsiya va yangi mahsulotlar: Monopoliyalar monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimida yangi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun rag'batlantiriladi. Bu, monopoliyalarning innovatsiya va yangi mahsulotlar ishlab chiqarishni oshirish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish maqsadida amalga oshiriladi. Antimonopoliya organlari va qonunchilik: Monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimi monopoliyalarni nazorat qilish uchun maxsus antimonopoliya organlari va qonunchilikdan foydalanadi. Bu organlar monopoliyaning faoliyatlarini nazorat qilish, tartibga solish, va bozor rivojlanishini oshirishda xizmat qiladilar. 15 Xaridorlar va foydalanuvchilar himoyasi: Monopoliyalarni cheklash, xaridorlar va foydalanuvchilar uchun alternativani oshirish va ularni monopoliyalarning olaviyliklaridan himoya qilishni o'z ichiga oladi. Narxlarni pastlashtirish va foydalanuvchilarni himoya qilish bu tizimning asosiy maqsadlari orasida keladi. Bozor kirishini oshirish: Monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimi, yangi tashkilotlarning bozorga kirishini oshirish va bozor bo'ylab rivojlanishni oshirish maqsadida qo'llab-quvvat beradi. Bu, monopoliyalarning oligopolistik qo'shilishlarini cheklash va bozor kirishini rag'batlantirish maqsadida amalga oshiriladi. Monopoliyaga qarshi tartibga solish tizimi monopoliyalarni nazorat qilish, cheklash va bozor rivojlanishini oshirish maqsadida qonunchilik va vositalar bilan amalga oshiriladi. Bu tizimning asosiy maqsadi xaridorlar uchun alternativani oshirish va monopoliyalar bilan rivojlanishni cheklashdir. FOYDALANILGAN SAYTLAR https://daryo.uz/2022/08/04/ozbekistonda-monopoliyalar-soni-oshdi https://daryo.uz/2023/10/26/ichki-ishlar-vazirligi-oyiga-10-ming-dollar- topishni-orgatgan-biznes-trenerni-qidiruvga-berdi https://daryo.uz/2022/08/04/ozbekistonda-monopoliyalar-soni-oshdi 16 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi 2. to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF4947-sonli Farmoni. 3. 2. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga 4. quramiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 5. 3. Mirziyoyev Sh.M.Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har 6. bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. – Toshkent: “O’zbekiston” 7. NMIU, 2017. – 104 b. 8. 4. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda 9. barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b. 10. 5. Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt 11. taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. 48 b. Download 86.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|