Raqobat “Raqobat bo’lmagan joyda yaxshi uxlash mumkin, lekin yaxshi yashashning iloji yo’q.”

Erkin raqobat davrida raqiblar kurashining ikki asosiy shakli amal qiladi: tarmoq ichidagi va tarmoqlararo raqobat.

Erkin raqobat davrida raqiblar kurashining ikki asosiy shakli amal qiladi: tarmoq ichidagi va tarmoqlararo raqobat.

• Tarmoq ichidagi raqobat – bunda bir tarmoq korxonalari o’zaro raqobatlashadi. Bu raqobar, eng avvalo, ishlab chiqarishni yuqori unumli texnika-texnologiyalar qo’llash yo’li bilan mehnat tannarxini kamaytirish orqali o’z tavarlari sotilishining qulayroq sharoitga ega bo’lish va qo’shimcha foyda olish uchun kurash olib boradilar.
• Tarmoqlararo raqobat – deganda turli tarmoq firmalari o’rtasida eng yuqori foyda olish uchun olib boriladigan kurashni tushunamiz. Tarmoqlararo raqobat kurashi kapitalni yaxshi foyda keltiradigan sohalarga joylashtirish uchun boradi.

Monopoliyalar hukmron sharoitda raqobatning quyidagi turlari ajralib turadi:

Monopoliyalar hukmron sharoitda raqobatning quyidagi turlari ajralib turadi:

• Bir tarmoq monopoliyalari o’rtasidagi raqobat.
• Turli tarmoq monopoliyalari o’rtasidagi raqobat.
• Turli mamlakatlar monopoliyalari o’rtasidagi raqobat.
• Monopoliyalar bilan autsayderlar o’rtasidagi raqobat.
• Autsayderlar o’rtasidagi raqobat.

Raqobatning to’rtta shakli mavjud:

Raqobatning to’rtta shakli mavjud:

1. Erkin raqobat

2. Monopolistik raqobat

3. Sof monopoliya

4. Oligopoliyadir. Erkin raqobat sharoitida bir xil mahsulot ishlab chiqaruvchi tarmoqda juda ko’p sonli korxonalar mavjud bo’ladi. Korxonalar mahsulot narxi ustidan sezilarsiz nazoratni amalga oshiradi, chunki korxonalar soni ko’p bo’lganligi sababli umumiy ishlab chiqarish hajmi unga katta bo’lmaydi. Sof monopoliyada tarmoq bitta firmadan iborat bo’lishi sabali, u mavjud mahsulot (xizmat)ning yagona ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi va yakka hukmronlik shakllanadi.