Raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda firma foydasini maksimallashtirish va uning taklifi

Básekilashuvchi firmanıń teń salmaqlılıq jaǵdayı. Biz kórgen edikki, básekilashgan bazarda baha bazar tárepinen belgilenedi hám oǵan firma tásir ete almaydı. Bunday bazarda háreket qılıp atırǵan firmanıń talap sızıǵı gorizontal sızıqtan ibarat bolıp, onıń chekli tabısı bahaǵa teń, yaǵnıy . Sonday eken, básekilashuvchi firma paydasın maksimallastırıw shárti (qaǵıydası ) sonnan ibarat, firma islep shıǵarıw kólemin sonday tańlawı kerek, bul kólemde baha chekli ǵárejetke teń bolsın :
. (5)
(5)-shárt básekilashgan bazarda iskerlik kórsetip atırǵan firma paydasın maksimallastırıw (teń salmaqlılıq jaǵdayı ) shárti dep ataladı, yaǵnıy básekilashuvchi firmanıń chekli ónim qaǵıydasın ańlatadı. Bul qaǵıydaǵa kóre firma ónim islep shıǵarıw kólemin chekli ǵárejet bahaǵa teń bo'lgunga shekem asırıwı múmkin. Sonday eken, bolsa, islep shıǵarıwdı asırıw múmkin jáne bul asırıw Bolaman degenge shekem dawam etiwi kerek.
Básekilashgan firma paydasın maksimallastırıw shárti járdeminde biz firmanıń teń salmaqlılıq jaǵdayın belgileytuǵın noqattı grafik arqalı anıqlawımız múmkin
Suwretde noqat básekilashuvchi firmanıń qısqa múddetli aradaǵı teń salmaqlılıq jaǵdayın ańlatadı. Bul noqatda Bolıp, bul noqatda firma paydanı maksimallashtiradigan islep shıǵarıw kólemi ga erisedi.
Suwretde jalpı dáramat ( ) Tórtmuyush maydanına, ulıwma ǵárejet tórtmuyush maydanına teń. Ulıwma maksimal payda () maydan menen ańlatıladı jáne bul maydan tómendegi formula boyınsha esaplanadı :


. (6)
Islep shıǵarıw kólemi den kishi bolǵanda chekli dáramat chekli ǵárejetten kóp sonday eken, islep shıǵarıw kólemin asırıp qosımsha payda alıw múmkinshiligi bar. Suwretde eki márte shtirxlangan maydan islep shıǵarıw kólemi ga azayǵan daǵı joǵatılǵan paydanı ańlatadı.
Islep shıǵarıw kólemi den joqarı bolǵanda, yaǵnıy de chekli ǵárejetler chekli dáramattan joqarı. Bul halda, islep shıǵarıw kólemin kemeytiw ulıwma ǵárejetlerdi kemeytiwge alıp keledi. Suwretdegi úshmúyeshlik maydanı muǵdarda ónim islep shıǵarıw nátiyjesinde joǵatılǵan paydanı ańlatadı.
(6 )-ańlatpadan kelip shıǵıp juwmaq qılıw múmkin, baha ortasha ulıwma ǵárejetten qansha joqarı bolsa, firmanıń paydası sonsha kóp boladı. Bunı tómendegi grafikda kóriw múmkin (4-súwret).
4-súwret. Básekilashuvchi firma paydası.
Suwretde, baslanǵısh baha bolǵanda ulıwma payda tórtmuyush júzi menen ańlatpalansa, baha asıp bolǵanda ulıwma payda ma`nisi de asadı hám tórtmuyush júzi menen ańlatıladı.
Sonı da eskertiw orınlıqı, firma qısqa múddetli aralıqta mudamı da paydanı maksimallashtiravermaydi. Kóbinese ózgermeytuǵın ǵárejettiń asıp ketiwi ulıwma ortasha ǵárejetti asırıp jiberedi (5-súwret).
Nátiyjede, paydanı maksimallashtiradigan islep shıǵarıw kólemi de baha ortasha ulıwma ǵárejetten kishi boladı, yaǵnıy hám sol sebepli óndiristiń ortasha joytıwına (záleline) teń. Shtrixlanǵan tórtmuyush júzi firmanıń ulıwma joytıwın ańlatadı. Lekin, firma qısqa múddetli aralıqta zálel kórse de keleshekte baha asıwı yamasa islep shıǵarıw ǵárejetlerin kemeytiwi ornına payda alıw maqsetinde jumıstı dawam ettiredi.
5-súwret. Básekilashuvchi firmanıń qısqa múddetli aradaǵı joytıwları.
Ulıwma alǵanda, básekilashuvchi firma qısqa múddetli aralıqta islep shıǵarıwdı dawam ettiriwi yamasa dawam ettirmasdan islep shıǵarıwdı toqtatıwı tuwrısındaǵı qarardı qabıllawda firma óz tabısın ulıwma ortasha ǵárejet menen emes, bálki tek ortasha ózgeriwshen ǵárejet menen salıstırıwlaydı. Ne ushın degende, ózgermeytuǵın ǵárejetler sarplanıp bólingen hám olardı firmanı japqanda da kemeytirip bolmaydı. Sol sebepli de baha ortasha ózgerruvchan ǵárejetten joqarı bolıp, ortasha ulıwma ǵárejetten tómen bolǵanda firma keleshekte paydaǵa shıǵıw maqsetinde islep shıǵarıw zálel islese de óz iskerligin dawam ettiredi hám usınıń menen birge ulıwma záleldi minimallastırıwǵa háreket etedi. Ne ushın degende, bul baha ortasha ulıwma ǵárejetten kishi bolǵanı menen, ol firmanıń ózgeriwshen ǵárejetlerin (sheki onim sarpı, mıynet haqın ) qoplaydi, bunnan tısqarı ózgermeytuǵın ǵárejettiń de málim bólegin qoplaydi.
Chekli ónim qaǵıydasına kóre firma ónim islep shıǵarıw kólemin chekli dáramat menen chekli ǵárejetti teńligin támiyinleytuǵın dárejede ustap turıwǵa háreket etedi.
Islep shıǵarıwdı toqtatıw qaǵıydasına kóre firmanıń ekonomikalıq paydası hár qanday islep shıǵarıw kóleminde noldan kishi bolsa, yaǵnıy básekilashgan bazar daǵı baha ortasha ózgeriwshen ǵárejetten kishi bolsa (6 -suwretde v noqat ), firma jabıladı (bul bazardan ketedi, iskerligin tugatadi). v noqat firmanıń jabılıw noqatı esaplanadı.


6 -súwret. Básekilashuvchi firmanıń qısqa múddetli