Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

inma’lumotlar deb nomlanadi. Hozirgi davrda permission marketing tufayli barcha 
reklama ma’lumotlari bir qancha fil’trlardan o’tib, foydalanuvchining unchalik 

---

444 
jig’iga tegmaydi. Keyingi yillarda YouTube dagi videoreklama ancha ommabop 
bo’lib ketayapti. Shu tufayli faol bloggerlar o’z unikal va qiziarli kontentlarini 
yaratib, bundan yiliga $12 mlngacha daromad topmoqdalar. 
Axtaruv marketingi (SEM – search engine marketing) kompaniyaning qidiruv 
tizimidagi reklamasini amalga oshirib beradi. Uning asosiy maqsadi – elektron 
resursga potentsial iste’molchilarni jalb qilib, trafikni oshirishdir. Odatda trafik
(traffic) deb, vaqt birligida internet orqali jo’natilgan yoki qabul qilingan 
ma’lumotlar xajmiga tushuniladi. Axtaruv marketingida asosiy biznes 
ko’rsatgichlardan biri sifatida kontekst reklama uchun „klikning bahosi“ (cost for 
click) qo‘llaniladi. Reklama ma’lumotlarini joyashtirish uchun eng yaxshi joyni 
tanlash uchun saytning issiqlik kartasidan foydalaniladi. Google tizimida saytning 
issiqlik kartasida qaysi joyda ko’proq clik bo’lgan bo’lsa, shu joy kartada qoraroq 
bo’lib ko’rinadi. Kopchilik saytlarning issiqlik kartalarini o’rganish shuni 
ko’rsatadiki, foydalanuvchilarning diqqat-e’tibori ko’proq kartaning chap tepa 
qismiga to’g’ri keladi. Xuddi shuning uchun ham eng qimmat reklama 
ma’lumotlarini va muhim ma’lumotlarni sayt chap burchagining tepa qismida 
joylashtiriladi. Saytning o’ng yuqori qismga esa foydalanuvchilar kamroq e’tibor 
qaratadilar. 
Kontekst 
reklama 
bozorida 
ishlash 
uchun 
yangi 
turdagi 
mutaxassisliklar paydo bo’ldi: SEO - mutaxassis (search engine optimayzer – 
qidiruv optimizatsiyasi bo’yicha mutaxassis), SEO – kopirayter (search engine 
copirayter), SEO-rerayter. 
Konversiya korsatgichi CTR (Click-Throught Rate) reklamaga klik qilgan 
foydlanuvchilarning saytni ko’rib chiqqanlar umimiy soniga nisbati bilan 
aniqlanadi. Reklama ma’lumotiga klik qilib, sotuvni amalga oshirgan 
foydalanuvchilar sonining klik qilganlar umumiy soniga nisbati transaktsiya 
bo’yicha konversiya ko’rsatgichi TCR (Transmission Conversion Rate) deb 
ataladi. Elektron reklamalarni ko‘rsatish baholarining quyidagi modellari mavjud: