Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Uyda ishlash taklifi bilan bog’liq firibgarliklar 
Bunda uyda o’tirib qolgan va ishsiz kimsalar uchun internetda yoki 
kompyuterda ishlab, pul topish takliflari aytiladi. Bu takliflar qandaydir matnlarni 
komp’yuterda terish, uyda yigilishi mumkin bo’lgan konstruktsiyalar tayyorlash, 
elektron pochta ma’lumotlarni qayta ishlash yoki ko’rib chiqish, komp’yuter 
dasturlari yozish, konvertlar tayyorlash va shu kabi uyda masofaviy rejimda 
bajarilishi mumkin bo’lgan ishlar bo’lishi mumkin. Bunday takliflar elektron 

---

240 
e’lonlar doskalarida, forumlarda, maxsus saytlarda, sizga jo’natilgan elektron 
pochta ma’lumotlarida va boshqalarda bo’lishi mumkin. Firibgarlar o’z manzillari 
sifatida faqatgina internetdagi adreslarini ko’rsatishgan bo’ladi xolos. Sizdan 
rozilik olganlaridan sung, ko’rsatilgan manzilda qayd qilinish uchun yoki 
keyinchalik qaytirish sharti bilan qandaydir kattalikdagi registratsion vznos, 
ishingiz uchun xomashyo sifatidagi detallar sotib olishga yoxud kafolat uchun 
qandaydir pul summasi junatishingizni so’raydilar. Pul junatganingizdan so’ng, 
firibgarlar siz xaqingizda batamom unutadilar yoki yana qandaydir bir laqillatish 
usulini o’ylab topadilar. Bunday firibgarliklarni tekshirish uchun kompaniyani 
qayd qilinishi bo’yicha xujjatlarni, aloqa telefonlarni, kompaniya manzilini so’rash 
mumkin. Bular bo’yicha javob berilmaydi va bu xolda siz bilan aloqalar xam 
darxol tugatiladi.
FOREKS tizimida ishlashdagi firibgarliklar 
Valyuta almashtirish bo’yicha turli xildagi ishlarni amalga oshiruvchi 
FOREKS tizimida ishlashni boshlaganlar uchun bu ish avvalida ancha murakkab 
bo’lgani uchun ular ishonch bo’yicha boshqaruvchilarni (trast management) qidira 
boshlaydilar. Ya’ni ular tajribali treyderlarni topib, valyuta korzinasi kapitallarini 
boshqarishni va bu orqali yaxshigina pul ishlab olishni nazarda tutib, ularga 
shartnoma asosida qandaydir vazifalar topshirishga urinadilar. Ammo bu yerda 
xam barcha soxalarda bo’lgani singari, aldov va firibgarlik elementlari mavjud. 
Ushbu tizimda ishonchli va tajribali treyderlardan tashqari, investorlarni aldab, pul 
topishga urinadiganlar yetarlicha miqdorda topiladi. Bu tizimda ishlashda investor 
bilan treydur orasidagi shartnoma olingan foydani qandaydir nisbatda yoki teng 
ikkiga bo’lish shartlari orqali amalga oshiriladi. Agarda zarar ko’rilsa, u xolda 
zararning maksimal miqdori foizi xam shartnomada ko’rsatilib o’tiladi. Zarar 
miqdori shundan oshib ketsa, treyder o’z faoliyatini to’xtatadi. Shunday qilib, eng 
boshdanoq treyder biroz noqulay xolatga tushib qoladi. Chunki agar foyda olinsa, u 
foydani treyder bilan birgalikda bo’lishadi, ammo agarda zararga duch kelinsa, 
treyder buning uchun javobgar bo’lmaydi. Shuning uchun ishonch vositasida 
boshqaruvchda investor uchun eng yomon xolat – o’z pulining ma’lum bir qismini 

---

241 
yo’qotish, treyder uchun eng yomon xolat esa – o’z ishi uchun pul ola-olmaslikdir. 
FOREKS da ishlashda firibgarlik sxemasi quyidagicha bo’lishi mumkin: Firibgar 
bir qancha investorlarni topadi va ularning pullarini boshqarish uchun qabul qiladi. 
U biror bir investorning hisobraqamida boshqalar uchun savdo olib boradi va ular 
bilan ishlangan pulni bo’lishadi. Qolgan investorlar esa bunday qilinayotganini 
bilmaydilar xam. Zarar miqdori shartnomada kelishilgan kattalikka yetganida 
ushbu hisobraqami bilan ish tugatiladi. Foyda olingan hisobraqamidagi mablag’dan 
esa treyder o’ziga tegishli foyda bo’lagini bemalol olaveradi.