Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Internet magazinlarning biznes-modellari 
Ilk internet-magazinlar tashkil qilishda talablar asosan telefon yoki elektron 
pochta orqali qabul qilinar va mahsulotni yetkazin berish kur’er xizmatlari 
vositasida amalga oshirlar edi. Xozirgi vaqtda esa xaridorlar barcha ishlarni onlayn 
usulda amalga oshirishni afzal ko’radilar, ammo o’tmishdan qolgan call-
centertushunchasi zamonaviy internet-magazinlar tuzilmasida xaligacha ishlatiladi. 

---

404 
Infratuzilma bo’yicha barcha internet-magazinlar ikkita asosiy tarkibiy qismdan 
iborat bo’ladilar:
1. Front-ofis – web-sayt korinishidagi elektron vitrina; 
2. Bek-ofis – kontentni boshqarish tizimi, ma’lumotlar bazasi, bilimlar bazasi va 
boshqalar. 
Internet-magazinlar ishini tashkil qilish xususiyatlariga bog’liq ravishda ular 
infratuzilmaviy modellarining quyidagi turlari mavjud: 
 Elektron vitrina yoki front-ofis – bu faqat web-sayt ko’rinishida bo’ladi va 
unda tovarlar haqidagi ma’lumot web-saytda johlashtiriladi, zakaz esa 
telefon yoki e-mail orqali qabul qilinadi; 
 Avtomatlashtirilgan magazin yoki front-ofis plyus bek-ofis –ma’lumotlar 
bazalariga ega bo’lgan web-sayt ko’rinishidagi yagona tizim ko’rinishida 
bo’ladi. Web-saytga ma’lumot bazalari ulangan bo’ladi va saytga kiruvchi 
unda ombordagi tovarlarning joriy xolatini ko’ra oladi; 
 Savdo internet-tizimi–bunda yagona tizim internet-magazinni va oflayn 
savdoni sinxronizatsiya qilib turadi. 
Amaliyotda shaxsiy internet-magazin tashkil qilishning bir qancha usullari mavjud: 
1. Eng oddiy funktsiyalarni bajara oladigan internet-magazinni o’z 
imkoniyatlari doirasida amalga ishirish; 
2. Tayyor internet-magazinni ijaraga olish–hozirgi davrda ijara shartlarida 
hizmat ko’rsatishning to’la tsiklini ta’minlab bera oladigan hamda tegishli 
servislarni tanlashga imkon beradigan turli xildagi ommabop platformalar – 
internet-magazinlar konstruktorlari bu ishni uddalashga imkon beradi. Misol 
sifatida 
InSales.ru 
konstruktorini 
keltrishimiz 
mumkin 
(http://www.insales.ru/all_features). Ushbu platforma tizimga bir qancha 
servislarni va ilovalarni qo’shishga imkon beradi, shu jumladan: 
 Yetkazib berish xizmati – Pick Point, Shop-Logistics, InPost, B2CPL va 
CDEK. 
 Yetkazib berish xizmatlari agregatorlari – Sheepla, DDelivery, 
Checkout, InSales.Dostavka. 

---

405 
 Hisob-kitob tizimlari – 1C, Moy Sklad, Bolshaya Ptitsa, Comerando 
EKAM). 
 To’lov tizimlari – Qiwi, Robokassa, PayMaster, Yandex.kassa. 
 Marketing uskunalari – Giftd, Sale Online Reputation, Roistat, 
ByteHand, Unisender, Mailchimp. 
 Reklama servislari –Shopberry, Seopult, Get4click, Seopult. 
Yuqoridagilardan tashqari, tizimda pochta tarqatuvi tashkil qilish imkoniyatlari, 
xamkorlik tarmog’iga ulanish, onlayn-cha tashkil qilish va onlayn maslaxatchiga 
ega bo’lish imkoniyatlari ham mavjud. Elektron savdo maydonchasinitashkil 
qilishning bunday usuli iqtisodiy jihatdan eng foydali hisoblanadi. Internet-
magazinning tayyor shablonini tekinga olish mumkin hamda tizimda hisobga 
olinish shartlarida har oylik yordamlar va maslahatlar uchun to’lovlar to’lab 
turiladi, holos. Tizmni ishga tushirishning to’liq narxi mobil versiya ishlab 
chiqarish zarurligidan, funktsiyalar soni bo’yicha, assortiment kattaligidan, 
mul’titillilikdan, SEO-fil’trlar bormi yoki yo’qligidan, himoya protokollari 
qandiligidan,