Rdb tokarlik dastgohlarining tuzilishi va asosiy qismlari

RDB tokarlik dastgohlarining tuzilishi va asosiy qismlari
Reja:
1. Detal va zagotovkalar konturining elementlari.
2. Tokarlik ishlov berish uchun asboblarni tanlash
3.Tokarlik ishlov berishida qirqish rejimlari parametrlarini tanlash.4.G00 va G01 kodlarining tahlili   
Detal va zagotovkalar konturining elementlari.Detallar konturi. RDB stanoklarda ishlov beriladigan detallar yuzalari aylanish o‘qiga perpendikulyar tekisliklar, o‘qdosh silindrlar, konuslar, sferalar, torlar va ixtiyoriy yasovchiga ega aylanish yuzalariga hamda rezba hosil qiluvchi vintsimon yuzalarga bo‘linadi. Bu yuzalarning yasovchilari to‘g‘ri chiziq, aylana va nuqtalar ketma-ketligi bilan berilgan chiziqlardan iborat bo‘ladi. Texnologik nuqtai nazardan bu geometrik elementlar va ularga mos keladigan yuzalarni asosiy va qo‘shimchalarga bo‘lish qabul qilingan.
Detal konturining asosiy elementlariga plandagi bosh burchagi φ= 950 va yordamchi burchagi φ1= 300 bo‘lgan konturli ishlov berishga mo‘ljallangan keskichlar bilan ishlov berish mumkin bo‘lgan hosil qiluvchi yuzalar kiradi. Bunday keskichlar tashqi va yon yuzalar uchun o‘tish, ichki yuzalar uchun teshik yo‘nish keskichlariga kiradi. Ko‘rsatilgan keskichlar bilan shakl yasash mumkin bo‘lmagan yuzalarni hosil qiluvchi elementlar qo‘shimcha elementlarga kiradi.
1–rasm. Detal konturini tashkil etuvchi yuzalar: 1–6 – asosiy yuzalar (1 –yon; 2 – radiusli yon; 3 – tashqi silindrik;4 – konus; 5 – konussimon faska; 6 – silindrik teshik), 7–13 – qo‘shimcha yuzalar (7 – rezba orti ariqchasi; 8 – rezbali yuza; 9 – tashqi trapetsiyasimon ariqcha;10 – burchak ariqcha; 11 – ichki to‘g‘ri burchakli ariqcha; 12 –yon yuzdagi ariqcha; 13 – tarnov).
Kichik va o‘rtacha seriyali ishlab chiqarish sharoitlarida, o‘rtacha o‘lchamdagi RDB tokarlik stanoklarda ishlov beriladigan detallar uchun zagotovka sifatida qirqilgan prokat foydalaniladi. Zagotovka diametri 50 mm va undan ortiq bo‘lganda har bir detal uchun donali zagotovkalar qo‘llaniladi. Maksimal diametri 50 mm dan kichik detallar uchun bir nechta detallarga bitta zagotovka foydalanishi mumkin. Markazlarda ishlov beriladigan detallar uchun zagotovkalar ikki tomondan markazlangan bo‘lishi va yonlardan bir tomoni qirqilagan bo‘lishi kerak. Uzunlik bo‘yicha ruxsat etilgan chetga chiqish 0,6 mm dan oshmasligi kerak [9]. Zagotovka sifatida pokovkalar foydalanilganda mahkamlash uchun mo‘ljallangan yuzalar oldindan yo‘nilgan bo‘lishi kerak. Agar termoishlov talab qilinsa, termoishlov zagotovkaga RDB stanokda ishlov berishdan oldin amalga oshirilishi kerak. Zagotovka konturi ko‘pchilik hollarda to‘g‘ri burchakdan iborat bo‘ladi. Quyma yoki shtampovka foydalanilganda zagotovka konturi shakldor bo‘lib, detal konturiga o‘xshab to‘g‘ri chiziq kesmalari va aylana yoylaridan iborat bo‘lishi mumkin.
Tokarlik ishlov berish uchun asboblarni tanlash.Asboblar nomenklaturasi. RDB stanoklarda qo‘llanadigan asboblarni ikkita katta guruhga bo‘lish mumkin. Birinchi guruhga o‘z o‘qi atrofida aylanadigan asboblar kiradi. Ular uchun umumiy bo‘lgan holat shundan iboratki, ularning qirqish tezligi stanok bosh yuritmasining aylanish chastotasi va asbob diametri bilan aniqlanadi. Bu guruhga teshiklarga ishlov berish uchun sterjensimon asboblar (parmalar, zenkerlar, razvyortkalar, metchiklar va h.k) frezalar kiradi. Ikkinchi guruhga tashqi va ichki aylanma yuzalarni yo‘nish hamda yon yuzalarni qirqish uchun keskichlar kiradi. Surish yo‘nalishiga qarab o‘tish keskichlari ishlov berish sxemalarini amalga oshirishda foydalaniladigan o‘ng va chap turlarga bo‘linadi. Tashqi silindrik, konussimon va yon yuzalarga ishlov berish uchun ko‘pchilik hollarda uch xil turdagi o‘tish keskichlaridan foydalaniladi. Plandagi bosh burchagi φ= 950 va yordamchi burchagi φ1= 50 bo‘lgan xomaki, plandagi bosh burchagi φ= 950 va φ1= 50 toza va burchaklari φ= 950 va φ1= 50 kombinatsiyalangan qirqib quyish keskichlari (3.5 rasm).
2-rasm. RDB tokarlik stanoklar uchun ishchi zonasi yo‘nalishi ko‘rsatilgan qirqish asboblari nomenklaturasi: 1 – spiral va markazlovchi parma; 2 – chap o‘tish keskichi; 3 – o‘ng o‘tish (qirqib kirish) keskichi; 4 – chap o‘tish (qirqib kirish) keskichi; 5 – chap va o‘ng konturli keskichi; 6 – o‘tish teshik yo‘nish keskichi; 7 – konturli teshik yo‘nish keskichi; burchak ariqchalari uchun keskich; 9 - qirqib kirish keskichi; 10 – yon ariqchalarni kesish uchun keskich; 11 – rezba keskich; 12 - qirqib tushirish keskichi; 13 – burchak ariqchalarni kesish uchun keskich; 14 – teshik yo‘nib qirqib kirish keskichi; 15 – rezbali teshik yo‘nish keskichi.
Zenkerlarni odatda RDB tokarlik stanoklarda foydalaniladigan asboblar nomenklaturasiga kiritishmaydi. Chunki bunday stanoklarda teshiklarga ishlov berishni teshik yo‘nish keskichlari bilan bajarish yuqori mahsuldorlikni ta’minlaydi va ishlov berilgan yuzalar ham sifatliroq bo‘ladi. Razvyortkalar bo‘yicha ham xuddi shunday. RDB tokarlik stanoklar teshik yo‘nish keskichlari yordamida aniqligi va yuzasining sifati bo‘yicha razvertkalashda olish mumkin bo‘lgan teshiklardan past bo‘lmagan teshiklar olish imkoniyatini beradi.
Shuning uchun razvyortkalarni ham stanokning asosiy asboblari nomenklaturasiga qo‘shish maqsadga muvofiq emas. Ular faqatgina detallarning katta partiyasida kichik diametrli teshiklarga ishlov berishda samarali bo‘lishi mumkin. Qo‘shimcha yuzalarga ishlov berish uchun qirqib kirish keskichlari (tashqi, ichki va yon yuza uchun), burchak ariqchalar uchun tashqi va ichki keskichlar, hamda metrik va dyumli rezbalar uchun tashqi va ichki rezbalar kesish keskichlaridan foydalaniladi.
Tokarlik ishlov berishida qirqish rejimlari parametrlarini tanlash.Agar qirqish rejimlari parametrlarini tanlashda xatolik bo‘lsa, RDB stanogining ishi muvaffaqiyatli bo‘lmaydi. Detallarga RDB stanoklarda ishlov berishda asosan, odatdagi stanoklar uchun ishlab chiqilgan metodikaga amal qilinadi, biroq, shu bilan birga ba’zi o‘ziga xosliklar ham mavjud [9]. Tokarlik ishlov berishida qirqish rejimi parametrlarini tanlashning umumiy ketma-ketligi: 1) qirqish qalinligi; 2) surish; 3) qirqish tezligi.
Qirqish qalinligi.Har bir holatda mumkin bo‘lgan maksimal qirqish qalinligi tanlanadi, qirqish qalinligi odatda stanok imkoniyatlari bilan cheklangan bo‘ladi. Agar ma’lum bir yuzaga ikki yoki uch o‘tishda ishlov berish nazarda tutilgan bo‘lsa (masalan, xomaki, yarim toza va toza), umumiy qo‘yimni ham mos ravishda ikki yoki uch qismga bo‘lib, ulardan har birini bitta ishchi yurishda qirqishga harakat qilinadi. Qirqim eni va qirqish qirrasi ishchi qismining uzunligi qirqish qalinligiga bog‘liq bo‘ladi. Toza qo‘yim bir qator omillarga bog‘liq bo‘ladi, shulardan asosiylari: detalning talab qilingan aniqligi va g‘adirbudurligi, keyingi ishlov berish zaruriyati, oldingi ishlov berish xarakteri va h.k. Xomaki o‘tishda qirqish qalinligi birinchi yaqinlashishda asbobning bikrligi, mustahkamligi va qattiq qotishmali plastinkaning o‘lchamlariga bog‘liq ravishda beriladi. Xomaki o‘tishda ruxsat etiladigan maksimal qirqish qalinligi va o‘rtacha tavsiya etiladigan qiymati odatda, mos asbobning kartasida yoki normativlarda ko‘rsatiladi. Qirqish parametrlarini optimallashda odatda, birinchi belgilangan qirqish qalinligi, belgilangan surish va qirqish tezligiga muvofiq korreksiyalanadi.
Qirqish qalinligi.Har bir holatda mumkin bo‘lgan maksimal qirqish qalinligi tanlanadi, qirqish qalinligi odatda stanok imkoniyatlari bilan cheklangan bo‘ladi. Agar ma’lum bir yuzaga ikki yoki uch o‘tishda ishlov berish nazarda tutilgan bo‘lsa (masalan, xomaki, yarim toza va toza), umumiy qo‘yimni ham mos ravishda ikki yoki uch qismga bo‘lib, ulardan har birini bitta ishchi yurishda qirqishga harakat qilinadi. Qirqim eni va qirqish qirrasi ishchi qismining uzunligi qirqish qalinligiga bog‘liq bo‘ladi. Toza qo‘yim bir qator omillarga bog‘liq bo‘ladi, shulardan asosiylari: detalning talab qilingan aniqligi va g‘adirbudurligi, keyingi ishlov berish zaruriyati, oldingi ishlov berish xarakteri va h.k. Xomaki o‘tishda qirqish qalinligi birinchi yaqinlashishda asbobning bikrligi, mustahkamligi va qattiq qotishmali plastinkaning o‘lchamlariga bog‘liq ravishda beriladi. Xomaki o‘tishda ruxsat etiladigan maksimal qirqish qalinligi va o‘rtacha tavsiya etiladigan qiymati odatda, mos asbobning kartasida yoki normativlarda ko‘rsatiladi. Qirqish parametrlarini optimallashda odatda, birinchi belgilangan qirqish qalinligi, belgilangan surish va qirqish tezligiga muvofiq korreksiyalanadi.
Qirqish tezligi.Tanlangan qirqish qalinligi va surishda shunday qirqish tezligi olinadiki, u asboblarning optimal bardoshliligini ta’minlashi kerak. Ma’lumki, qirqishda oldingi va orqa yuzalar bo‘yicha yemirilish farqlanadi. Ko‘pchilik holatlarda yemirilish mezoni sifatida orqa qirra bo‘yicha yemirilish lentochkasi hor qabul qilinadi. Har bir holat uchun ruxsat etilgan yeyilish (hor kattalik) o‘rnatilgan bo‘ladi, yeyilish bu miqdorga yetganidan so‘ng asbobni qayta charxlash kerak bo‘ladi. Asbobning bardoshliligi deb, qayta charxlashlar vaqti oralig‘idagi ish davriga aytiladi. Ruxsat etilgan yeyilish hor: xomaki yo‘nishda charxlanmaydigan plastinkalar uchun 1,8 mm va yopishtirilgan qattiq qotishma plastinkalari uchun 1-1,4 mm; toza yo‘nishda qattiq qotishma plastinkalari uchun 0,4-0,6 mm. Amalda RDB stanoklar uchun ruxsat etilgan yeyilish qiymati ko‘rsatilgan qiymatlardan farq qilishi mumkin. Bu esa ishlov berish aniqligiga, asboblarni almashtirishning majburiy sikliga, asboblarni rasmiylash sikliga va h.k. bog‘liq bo‘ladi. RDB stanoklarda qirqish rejimlarini tanlashga yeyilgan asboblarni avtomatik rostlash bilan tez almashtirish imkoniyati katta ta’sir ko‘rsatadi.