Referat jumisi Tayarlag`an : Izbaev Baxtibay Qabillag`an : Aytimuratov Aydos Jobasi: Kirisiw

2. Jasalma neyronlar
“Jasalma neyron tarmaq” túsinigi birinshi ret ótken ásirdiń 40 -jıllarında pánge kiritilgen. Jasalma neyron tarmaqta adamlar hám haywanlardıń nerv sistemasınıń iskerligin arfmetik logikalıq dárejede modellestiredi. 1943-jılda neyronniń rásmiy modeli islep shıǵıldı. Bunday model sheklengen muǵdardaǵı mashqalalardi sheshiwge ılayıq. Rásmiy neyronlardı tarmaqqa birlestiriw arqalı bul qıyınshılıqlardı saplastırıw múmkin. Bunday sistemalardıń múmkinshilikleri talay keńlew: tarmaqlı rásmiy neyronlar dástúriy túrde “insan iskerligi” tarawına tiyisli bolǵan mashqalalardi sheshiwi múmkin. Mısalı, naǵıstı anıqlaw hám hátte tolıq bolmaǵan maǵlıwmatlarǵa tiykarlanǵan qararlar qabıllaw.
Ásirese, neyron tarmaqlar insannıń pikirlew processlerin eslatuvchi maǵlıwmatlardı úyreniw hám yadlaw qábileti qızıq. Sol sebepli neyron tarmaqlardı úyreniw boyınsha dáslepki jumıslarda “jasalma intellect” termini tez-tez tilge alınǵan. Sońǵı waqıtlarda jasalma neyron tarmaqlarǵa qızıǵıwshılıq tez o'sdi. Olar sol sıyaqlı qánigeler tárepinen qabıllandı. Jasalma neyron tarmaq, tiykarınan, tábiy nerv sistemasınıń modeli bolǵanlıǵı sebepli, bunday tarmaqlardı jaratıw hám úyreniw bizge tábiy sistemalardıń islewi haqqında kóp zatlardı úyreniw imkaniyatın beredi.
Jasalma neyron tarmaqları teoriyasınıń ózi ótken ásirdiń 40 -jıllarında biologiyaning sońǵı jetiskenlikleri sebepli payda bolǵan, sebebi jasalma neyronlar biologiyalıq neyronlardıń elementar funksiyaların modellestiriwshi elementlerden
ibarat. Bul elementler miydiń anatomiyasına sáykes keliwi yamasa uyqas kelmewi múmkin bolǵan tárzde islengen. Bul júzeki uqsaslıqlarǵa qaramay, jasalma neyron tarmaqları tábiy miyanikiga uqsas tańlanıwlanarli ayrıqshalıqlardı kórsetip beredi. Mısalı, jasalma neyron tarmaq sırtqı ortalıqqa qaray óz minez-qulqların ózgertiwge ılayıq. Oǵan usınıs etilgen kirisiw signalların oqıp shıǵıp, ol kerekli juwaptı támiyinleytuǵın tárzde úyreniwge ılayıq. Úyreniwden keyin tarmaq kirisiw signallaridagi kishi ózgerislerge juwap bermeydi. Suwretti shawqım hám buzılıw arqalı kóriw qábileti suwretti anıqlaw máselelerin sheshiwde júdá paydalı.
Sonı atap ótiw kerek, neyron tarmaq arnawlı jazılǵan programmalar járdeminde emes, bálki óziniń dúzilisi sebepli avtomatikalıq túrde ulıwmalasqanlardı ámelge asıradı. Neyron tarmaqlardıń taǵı bir qızıqlı ózgesheligi mınada, neyron tarmaqlar isenimli bolıp tabıladı: bir neshe elementler tuwrı islemese yamasa áwmetsiz sonda da, tarmaq baribir tuwrı nátiyjelerdi beriwi múmkin, biraq kemrek anıqlıq menen.
Neyron tarmaqlardıń ayırım túrleri bir neshe kirisiw signalları tiykarında abstrakt suwretti jaratıw qábiletine iye. Mısalı, siz tarmaqtı “A” hárıbiniń buzılǵan suwretleri izbe-izligi menen usınıw arqalı úyretiwińiz múmkin. Treningdan keyin tarmaq “A” hárıbin buzılıwsız jaratılıwması múmkin, yaǵnıy tarmaq hesh qashan usınıs etilmegen zatlardı jaratılıwması múmkin. Biraq sonı atap ótiw kerek, jasalma neyron tarmaqları panatseya emes. Olar anıq hám qátesinińz matematikalıq esapkitoblarni talap etetuǵın wazıypalar ushın júdá uyqas kelmeydi. Neyron tarmaq tariypi boyınsha izertlewshilerdiń elege shekem bir pikirge keliwmegen. Ádebiyatda kóplegen variantlar bar.
Neyron tarmaq - bul parallel túrde isleytuǵın kóplegen ápiwayı esaplaw
elementlerinen shólkemlesken sistema. Tarmaq jumısınıń nátiyjesi tarmaq dúzilisi, jalǵanıwlar kúshi, sonıń menen birge, hár bir element tárepinen atqarılatuǵın esap -kitaplar túri menen belgilenedi. Neyron tarmaq - bul kiretuǵın maǵlıwmatlardan maǵlıwmatlardı ǵárezsiz túrde ajıratıp alıwǵa ılayıq bolǵan parallel bólistirilgen protsessor. Bunday tarmaqtıń islewi miydiń islewine uqsaydı, sebebi bilim oqıw procesi arqalı alınadı hám alınǵan bilimler bólek elementte saqlanmaydi, bálki pútkil tarmaq boylap tarqaladı.
Neyron tarmaq - bul júdá kóp sanlı ápiwayı esaplaw elementlerinen tashkil tapqan sistema. Hár bir elementtiń nátiyjesi tek onıń ishki jaǵdayına baylanıslı. Barlıq elementler bir-birinen ǵárezsiz, yaǵnıy basqa elementler menen sinxronlashmasdan isleydi. Jasalma neyron tarmaqlar - bul bilimlerdi qabıllaw, saqlaw hám isletiwge ılayıq sistemalar. Biraq, kópshilik izertlewshilerdiń neyron tarmaq kóplegen ápiwayı protsessorlardan shólkemlesken sistema ekenligine qosıladılar, olardıń hár biri jergilikli yadqa iye. Bunday yaddıń mazmunı ádetde protsessor jaǵdayı dep ataladı. Protsessorlar bir-biri menen cifrlı maǵlıwmatlardı almaslaw múmkinshiligine iye. Protsessor jumısınıń nátiyjesi tek onıń jaǵdayına hám kirisiw retinde qabıl etetuǵın maǵlıwmatlarǵa baylanıslı.
Neyron tarmaǵından paydalanıwdan aldın, úyreniw dep atalatuǵın proceduranı orınlaw kerek, onıń dawamında kiretuǵın maǵlıwmatlarǵa tıykarlanıp, tarmaq tuwrı juwaptı esaplawı ushın hár bir elementtiń jaǵdayı dúzetiledi.
SNT kontseptual túrde biologiyalıq neyronlardan alınǵan jasalma neyronlardan ibarat. Hár bir jasalma neyron kiriwge iye hám bir neshe basqa neyronlarǵa jiberiliwi múmkin bolǵan bir shıǵıwdı islep shıǵaradı. Kiriwler suwretler yamasa hújjetler sıyaqlı sırtqı maǵlıwmatlar úlgisiniń ózgeshelik bahaları bolıwı múmkin yamasa olar basqa neyronlardıń shıǵıwı bolıwı múmkin.
NeyroNTing shıǵıwın tabıw ushın, áwele, kiriwlerden neyronǵa bolǵan jalǵanıwlar salmaǵı menen o'lchangan barlıq kiriwlerdiń vaznli jıyındısın alıwımız kerek. Biz bul summaǵa uǵımsız termin qosamız.Bul vaznli summa geyde aktivlestiriw dep ataladı. Dáslepki maǵlıwmatlar suwretler hám hújjetler sıyaqlı sırtqı maǵlıwmatlar bolıp tabıladı. Juwmaqlawshı nátiyjeler suwret degi ob'ektti teńib alıw sıyaqlı wazıypanı atqaradı. Neyronlar ádetde bir neshe qatlamlarǵa, ásirese tereń úyreniwde islengen. Neyronları tek aldınǵı hám keyingi qatlamlardıń neyronları menen baylanısadı. Juwmaqlawshı nátiyjeni beretuǵın qatlam shıǵıw qatlamı bolıp tabıladı. Olar birlespe bolıwı múmkin, bul erda bir qatlam daǵı neyronlar toparı keyingi qatlam daǵı bir neyronǵa jalǵanadı hám usınıń menen bul qatlam daǵı neyronlar sanın azaytadı. Tek ǵana sonday jalǵanıwǵa iye bolǵan neyronlar jóneltirilgen asiklik grafiktı payda etedi hám aldınǵa besleme tarmaqları retinde belgili. Usınıń menen bir qatarda, birdey yamasa aldınǵı qatlamlar daǵı neyronlar ortasında jalǵanıwǵa múmkinshilik jaratıwshı tarmaqlar qayta tarmaqlar dep ataladı.
Giperparametr . Giperparametr turaqlı parametr bolıp, onıń ma`nisi oqıw procesi baslanıwınan aldın ornatıladı. Parametrlerdiń bahaları úyreniw arqalı alınadı. Giperparametrlerge úyreniw tezligi, jasırın qatlamlar sanı hám partiya kólemi kiredi. Birpara giperparametrlerdiń bahaları basqa giperparametrlarnikiga baylanıslı bolıwı múmkin.
Úyreniw Úyreniw — bul úlgili baqlawlardı esapqa alǵan halda wazıypanı jaqsılaw sheshiw ushın tarmaqtı maslastırıw. Úyreniw nátiyjediń anıqlıǵın asırıw ushın tarmaqtıń salmaqların (hám qálegen shegaralardı ) sazlawdı óz ishine aladı. Qosımsha baqlawlardı úyreneyotganda úyreniw pıtken bolıp, qátelik dárejesin kemeytirmeydi. Eger úyrengeningizdan keyin, qáte dárejesi júdá joqarı bolsa, tarmaq ádetde qayta islep shıǵilıwı kerek. Ámelde bul úyreniw dawamında udayı tákirarlanatuǵın túrde bahalanatuǵın ǵárejet funksiyasın anıqlaw arqalı ámelge asıriladı. Ǵárejet kóbinese statistikalıq maǵlıwmat retinde anıqlanadı, onıń ma`nisi tek shamalıq bahalanishi múmkin. Shıǵıwlar tiykarınan nomerler bolıp tabıladı, sol sebepli qátelik tómen bolsa, shıǵıw (derlik pıshıq ) hám tuwrı juwap (pıshıq ) ortasındaǵı parq kishi boladı. Kóplegen úyreniw modellerin optimallastırıw teoriyası hám statistikalıq bahalawdıń tuwrıdan-tuwrı qollanılıwı retinde kóriw múmkin.