28-lekciya Tema: Bultlı esaplaw (cloud computing) ushın operacion sistemalar

28-lekciya
Tema: Bultlı esaplaw (cloud computing) ushın operacion sistemalar
Reje:

1. 
   Cloud computing túsinigi.
   
2. 
   Xızmetler, maǵlıwmatlardı qayta islew orayları.
   
3. 
   Cloud computing ushın operacion sistemalar hám programmalıq qurallar obzori.
   

Bult (cloud) túsinigi uzaq waqıttan berli Internettiń metafora súwreti menen baylanıslı bolıp, ol arqalı bazı bir xızmetler bar. Bultlı esaplaw bul ideyanı ámeliy ámelge asırıw bolıp tabıladı. Bultlı esaplaw Internet arqalı paydalanıwshılarǵa usınılatuǵın hám kúshli maǵlıwmatlar orayları tiykarında ámelge asırılatuǵın masshtablı hám virtualizaciyalanǵan dereklerge (maǵlıwmatlar hám programmalarǵa) tiykarlanǵan.

Paydalanıwshı kózqarasınan paydalanıwshı tárepinen bolmaǵan (mısalı, netbookda islep atırǵan) kúshli esaplaw dáreklarına kiriw ushın isletiliwi múmkin bolǵan hár qıylı kompaniyalar tárepinen usınılatuǵın "bultlar" bar. Paydalanıwshı hár qanday kompaniyanıń bultlı xızmetlerinen paydalanǵanlıǵı ushın abonent tólewin tóliydi.
Bul jandasıwdıń kemshilikleri paydalanıwshınıń ózi paydalanatuǵın bultqa tolıq baylanıslılıǵı, sebebi bult arqalı tekǵana programmalar, bálki paydalanıwshı maǵlıwmatları da bar. Bultda saqlanǵan paydalanıwshı maǵlıwmatlarınıń qawipsizligi menen baylanıslı kóplegen sorawlar tuwıladı.
Bultlı platformalar arasında eń kópshilikke arnalǵanları bultlı esaplawdı qollap-quwatlaytuǵın operacion sistema bolǵan Microsoft Windows Azure hám Microsoft.NET tiykarında bultlı xızmetlerdi islep shıǵıw hám olardan paydalanıw platforması Microsoft Azure Services Platform bolıp tabıladı.
Házirde kóplegen iri kompaniyalar - Microsoft, Google, IBM, Oracle/Sun, Amazon hám kóplegen kishi firmalar bir-biri menen básekilesip, bult xızmetlerin hám olardı jaratıw quralların rawajlandırıw menen bánt. "Kárxana bultların" paydalanıwshıǵa kiriw múmkin bolǵan birden-bir bultqa qosıw tendenciyası bar.
Bultlı esaplaw koncepciyası hám arxitektura elementleri
Bultlı esaplaw koncepciyasınıń elementleri tómendegiler bolıp tabıladı: xızmet sıpatında infrastruktura, xızmet sıpatında platforma, xızmet sıpatında programmalıq támiynat, sonıń menen birge Internet arqalı kiriw múmkin bolǵan biznes programmaları. Basqasha etip aytqanda, bultlı esaplawdı shólkemlestiriw sistemanıń arxitekturasın túpten ózgertiredi: maǵlıwmatlardı qayta islewdiń barlıq múmkinshiliklerin, konfiguraciya programmalarınan paydalanıw hám basqalardı usınıw kerek, bultlı xızmetler sıpatında.
Bultlı esaplaw arxitekturasınıń tómendegi qatlamları ajralıp turadı.
Klient qatlamı - bul veb-brauzer sıyaqlı bultlı xızmetlerge kiriw ushın isletiletuǵın programmalıq támiynat.
Servis qatlamı - bul bult modeli arqalı isletiletuǵın servislerdiń ózi.
Qosımsha qatlamı - bul bult arqalı ámelde bolǵan hám paydalanıwshı kompyuterine ornatıwdı talap etpeytuǵın programmalar (ekinshisinde bult modeliniń tiykarǵı abzallıqlarınan biri).
Platforma qatlamı - bul paydalanıwshı kompyuterinde bultlı esaplawdı jaylastırıw hám isletiw ushın tolıq qurallardı birlestirgen programmalıq támiynat platforması (qosımsha ornatpalar, apparatnı satıp alıw hám t.b.). Bunday platformanıń mısalı Microsoft.NET Azure Services Platforması bolıp tabıladı.
Yad qatlamı - saqlaw hám bult arqalı paydalanıwshı maǵlıwmatlarına kiriwdi qollap-quwatlaydı.
Infrastruktura qatlamı - Amazon EC2 sıyaqlı bult arqalı tolıq virtualizaciya etilgen platformanı usınıw.
Bultlı esaplaw arxitekturası sxemasın kórip shıǵıń:

• 
  bult arqalı ámelde bolǵan servisler
  
• 
  olardı jaylastırıw hám olardan paydalanıw infrasrtukturası
  
• 
  platforma - bulttan paydalanıw quralları kompleksi
  
• 
  yad – bulttı ámelge asıratuǵın maǵlıwmatlar orayında paydalanıwshı maǵlıwmatların saqlawdı qollap-quwatlaw
  
• 
  bult arxitektorı bulttıń tiykarǵı arxitektorı bolıp tabıladı.
  
• 
  bultlı integrator - bul bultqa strukturalıq bólimlerdi qosıw hám ózgertiw ushın juwapker bolǵan sistema administratorı bolıp tabıladı.
  
• 
  bult komponentleri - ádetde veb-servisler.
  

Bult ǵalabalıq yamasa jeke (korporativ) bolıwı múmkin.
Bultlı esaplawdan paydalanǵanda, tartılǵan qánigelerdiń rolı da azmaz ózgeredi.
Bult islep shıǵarıwshı maǵlıwmatlar orayı esaplanadı.
Bult paydalanıwshıları hár qanday Internet paydalanıwshıları bolıwı múmkin.
Úskene islep shıǵarıwshısı yamasa programmalıq támiynat -maǵlıwmatlar orayı ushın apparat hám programmalıq támiynattı islep shıǵıwdı támiyinleytuǵın kompaniya.
Bultlı esaplaw modeli bir qatar standartlarǵa ámel etiwge tiykarlanǵan.
Qosımshalardıń óz-ara tásiri ushın standartlar HTTP (tiykarǵı veb-protokolı), XMPP (Jabber) - operativ xabarlardı jiberiw hám qabıllaw ushın standart, SSL (Secure Socket Layer) - qawipsiz soket tarmaq jalǵanıwlar qatlamı.
Klientler bultta islewi ushın veb-brauzerlerden paydalanıladı (bul AJAX texnologiyasınan aktiv paydalanıwda, bul bir veb-betten basqasına jóneltiriwler sanın kemeytiwge múmkinshilik beredi hám usınıń menen paydalanıwshı óz maǵlıwmatlarına kiriw waqtın azaytadı) mútajlikleri hám jumısı HTML 5 (bultlı esaplaw ushın HTML dıń arnawlı versiyası) tiykarında isleytuǵın oflayn klientler.
Bulttı ámelge asırıw ushın programma hám maǵlıwmatlardı virtualizatcyalaw principlerı hám OMF standartı qollanıladı.
Servisler menen óz-ara baylanısda bolıw ushın maǵlıwmatlar XML formatında uzatıladı.
Windows Azure