Referat Mavzu: Bajardi

1 Радугин F. Введение в религиоведение. М., «Центр», 2000, с.22.
2 Ўша жойда. 46-бет.
Xristianlikning uchinchi, so’nggi yo’nalishi bo’lgan protestantlik (XVI asr) katolisizmdagi ko’pgina ortiqcha diniy ibodat va ko’rsatmalarini isloh qilib, indulgensiyadan voz kechib, diniy erkinlikni keng joriy etishga muvaffaq bo’ldi. Natijada protestantlikni yoqlaganlarning soni ortib bordi, uning lyuteranlik (Martin Lyuter nomidan), kalvinistik (Djon Kalvin) va anglikanlik cherkovlari vujudga kelib jahon bo’ylab yoyilib ketdi. Protestantlik cherkovlari jamiyatda ro’y berayotgan yangi burjua tartiblarni himoya qilardi va Yevropada Refermasiyaga asos soldi.
Dinning jamiyat hayotida tutgan o’rni masalasi bilan ko’proq din sosiologiyasi shug’ullanadi. Sosiologiya mavqyeidan turib dinning ijtimoiy funksiyalari tadqiqi etishda din jamiyat hayotining ajralmas tarkibiy qismi, odamlar uchun zarur ma’naviy-axloqiy kuch ekanligi nuqtai nazardan yondashadi, uni ijtimoiy munosabatlarning vujud kelishi va rivojlanishining omili sifatida tushuntiradi2.
Dinning ijtimoiy funksiyasi haqidagi ta’limotni funksiyaanalizm nisbatan faol tadqiq etadi. Uning namoyandalaridan biri sosiolog E.Dyurkgeyn fikricha din odamlarda ularning axloqiy umumiyligini anglashga yordam beradi, jamiyatni barqarorligini ta’minlaydi. Barqarorlik integrasiya asosida dindorlar, dindor bo’lmaganlar, ijtimoi guruhlar, institutlar, uyushmalar ittifoqi va hamkorligining samarasidir.
Darhaqiqat, har bir din aloqa bog’lashlik funksiyasini bajaradi, ya’ni har bir din o’z qavmlarining birligini, jamiyat va shaxsning o’zaro aloqada bo’lishini ta’minlashga intiladi. Bunda u yoki bu dinga e’tiqod qiluvchi kishilarning o’z 24
dinidagi boshqa kishilar bilan bog’liqlikda bo’lishi, urf-odat, marosim va bayramlarni, ibodatlarni jamoa bo’lib bajarishi nazarda tutiladi.
Tadqiqotchilar dinning dunyoqarash, falsafiy funksiyasi ham mavjud deb qayd etadilar. Bu vazifa – insonga yashashdan maqsad, hayot mazmunini, bu dunyo va narigi dunyo masalalariga o’z munosabatini bildirib turishni o’z ichiga oladi. Bundan tashqari, jamiyat, guruh va shaxs ma’naviy hayotining muayyan sohasi bo’lgan din umuminsoniy axloq me’yorlarini o’ziga singdirib olgan, ularni jonlantirilgan va hamma uchun bajarishi majburiy imperativ xulq-atvor qoidasiga aylantirgan.
Dinshunos olim D.M.Ugrinovichning fikricha dinning ijtimoiy roli uning turli davrlarda jamiyatda tutgan o’rni bilan belgilanadi, chunki zamon va jamiyatda sodir bo’ladigan o’zgarishlarda din ta’sirining darajasi va mavqyei turlicha bo’lishi mumkin. O’rta asrlardagi feodal jamiyatida din jamiyat hayotining hamma soholarini o’z ta’siriga tutgan va ijtimoiy munosabatlarda diniy normalarni qonunlashtirilgan. Osiyoning ayrim mamlakatlarida (Eron, Saudiya Arabistoni) din avvalgidek odamlar hayotida mustahkam mavqyega ega. Kishilar xulq-atvori va ijtimoiy institutlar faoliyatida ta’sir yetkazib turadi. Yevropa va Amerika mamlakatlarida esa sekulyarizasiya jarayoni tufayli dinning roli o’zgargan. Din jamiyatning ko’p sohalaridan xoli bo’lgan va faqat kishilar ma’naviy xatti-harakatlarining sababini ifoda etuvchi omildir1.