Referat mavzu: Elektron hisoblash mashinalari (ehm),ularning ishlash prinsipi. Kompyuterlarning asosiy va qushimcha qurilmalari

4-§.  HISOBLASH SISTEMALARINING  ARIFMETIK  ASOSLARI 4.1.  Sanoq sistemalari  haqida  umumiy tushunchalar Ixtiyoriy  sonlami  ifodalashda  chekli  sondagi  raqamlardan  foyda­ lanish  usuli  sanoq  sistemasi deyiladi.  Raqamlaming umumiy  soni  sa­ noq sistemasining asosi  deb ataladi. Biz  kundalik  amaliyotda  asosan  o ‘nli  sanoq  sistemasi  bilan  ish  olib  boramiz.  Mazkur  sistemada  o‘nta  raqam mavjud  (0,  1,  2,  3, 4,  5, 6,  7, 8, 9) bo‘lib, ular yordamida ixtiyoriy sonni ifodalash mumkin. 0 ‘nlik  sanoq  sistemasi  Al-Xorazmiy  tomonidan  taklif  etilgan  bo‘!ib, boshqa sanoq sistemalaridan ilmiy hisoblash ishlarida qulayligi  va  to‘rtta  amalni  bajarish  qoidalarining  ishlab  ehiqilganligi  bilan  farq  qiladi. Umuman  aytganda,  p   asosli  sanoq  sistemasida  barcha  sonlami  ilbdalashda 0 dan  p  -1   gacha bo‘lgan natural sonlardan foydalaniladi.  Masalan,  2  lik  sanoq  sistemasida  faqat  ikkita  raqam,  ya’ni  0  va  1  raqamlari,  7  lik sanoq sistemasida esa 0 dan 6 gacha raqamlar mavjud. 0 ‘nli  bo‘lmagan  asosdagi  sanoq  sistemalari  bilan  ishlaganda,  ulaming  asosini  indeks  tarzida  ko‘rsatib  qo'yish  qabul  qilingan.  Masalan,  1101,, 1235  vah.k. 27 ettiriladi.  So‘ngra  hosil  qilingan  qoldiqlar  teskari  tartibda  yozib  chiqiladi. 3-misol. 247io sonini 3  lik sanoq sistemasiga o ‘tkazing. Yechish: 247 13 1  82 I  3 0__ 1 Demak,  24710  = 1000113  Tekshirib ko‘ramiz. 10001 l3 = l- 3 5 + 0 - 34 + 0 - 33  + 0 - 32 +1-3 + 1 = = 243 + 0 + 0 + 0 + 3 + 1 = 247 4-misol.  124710 sonini  16  lik sanoq sistemasiga o ‘tkazing.  Yechish:  1247  |  16 15  7 7 |16  ^   13  4 Demak,  124710  = 4 DFU.  Natijani tekshirish o‘zingizga havola. Haqiqiy  sonlam i  boshqa  sistemaga  o ‘tkazish.  Aytaylik,  o‘nlik  sanoq  sistemasidagi  haqiqiy  sonni  g-lik  sanoq  sistemasiga  o‘tkazish  talab qilinsin. Berilgan  haqiqiy  sonni  g-lik  sanoq  sistemasiga  o ‘tkazishda uning  butun  qismini  alohida,  kasr  qismini  alohida  yangi  sistemaga  o‘tkazi-  ladi.  Sonning  butun  qismini  boshqa  sanoq  sistemasiga o ‘tkazishni  biz  yuqorida  ko'rdik.  Uning  kasr  qismini  q-Wk  sanoq  sistemasiga  o ‘tka-  /ish  uchun  to‘g‘ri  kasr  va  hosil bo‘lgan  ko‘paytmalaming  kasr  qism-  larini  q  ga  ketma-ket ko‘paytirish  yo‘li  bilan  amalga  oshiriladi.  Q-\\k 29 Asosi  10 dan katta  boMgan  sanoq  sistenialarida raqamlar sifatida  maxsus  belgilardan  foydalaniladi.  Masalan,  16  lik  sanoq  sistemasida 10  va  undan  katta  bo‘lgan  raqamlarni  ifodalash  uchun  10=0^   11=116;  12=216;  13=3 ,6;  14=416;  15=5 ,6  yoki  10=A,  11=B,  12=C,  13=D,  14=E,  15=F belgilashlar qabul qilingan. Takrorlash  uchun savol va topshiriqlar 1.  Kompyuterdan  foydalanuvchilami  qanday  guruhlarga  ajratish  mumkin? 2.  Kompyuterlar qanday guruhlarga  ajratiladi  va ular bir-biridan  nimasi bilan farq qiladi? 3. Kompyuterning  asosiy  qurilmalari  nimalardan  iborat  va  ular-  ning har birining vazifasini ayting. 4.  Operativ xotira nima va u qanday vazifani bajaradi? 5.  Qo‘shimcha  qurilmalar  va  ulaming  vazifalari  nimalardan  iborat?

Kompyuterlarning asosiy va qo’shimcha qurilmalari

Fransiyada Nruohg Trohg Ti tomonidan yaratilgan.

Kompyuter (ing . computer - hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) - oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama.

Dastlab yaratilgan maskur shaxsiy kompyuter elektron o'yinchoq sifatida qabul qilindi. Bu kompyuter 1977 yilda amerikalik Stiv Jobs boshchiligidagi "Apple Computer" firmasi tomonidan mukammallashtirilib, dasturlarning katta majmuini tatbiq etib, ommaviy ravishda chiqarila boshladi. Shundan beri kompyuter hayotimizga mustaxkam joylashib, axborotni qayta ishlashning eng zamonaviy vositasiga aylandi.

          Kompyuter, deganda turli hajmdagi, har xil ko'rinishdagi axborotlarni tezlik bilan ishlab berishni ta`minlovchi universal avtomatik qurilmani tushunish mumkin.

          Hozirda hilma-hil zamonaviy kompyuterlar insonga holis hizmat qilmoqda. Ularning tashqi ko'rinishi ham turlicha. Lekin ularni tashkil etuvchi qurilmalar, (ya`ni apparatli ta`minoti) bilan yaqindan tanishsak, turli turkumdagi mashinalardagi qurilmalarda o'xshashlik borligini ko'ramiz. Har qanday kompyuter apparatli ta`minoti, asosiy va qo'shimcha qurilmalardan tashkil topgan. Asosiy qurilmalar kompyuter ishlashini ta`minlasa, qo'shimcha qurilmalar kompyuter bilan ishlash imkoniyatini kengaytiradi.