Referat mavzu: falsafa va iqtisod guruh: Bajardi: toshkent-2022 Reja: Kirish

6. Iqtisodiy munosabatlar va iqtisodiy manfaatlar
Jamiyatning iqtisodiy hayoti va birinchi navbatda ishlab chiqarish usulining rivojlanishi muayyan ob'ektiv qonuniyatlarga bo'ysunadi, bu, albatta, tasodifiy iqtisodiyot sohasidagi harakatni istisno etmaydi. Har qanday ob'ektiv qonun tabiat va jamiyat hodisalari o'rtasidagi zaruriy, muhim va takrorlanadigan bog'liqlik sifatida taqdim etiladi. Bunday bog`liqlik ko`pgina iqtisodiy hodisalar, masalan, tovar bahosi bilan uni ishlab chiqarishga sarflangan mehnat miqdori, ijtimoiy zaruriy mehnat va bo`sh vaqt, ishlab chiqarish va iste`mol, talab va taklif o`rtasida mavjud. Bu tabiiy aloqalar ob'ektiv ravishda, ya'ni odamlarning ongi va irodasidan qat'iy nazar shakllanadi. Bu ularning ob'ektiv tabiati. Qiymat qonuni, narx qonuni, vaqt iqtisod qonuni, kapitalistik jamg'arma va ijtimoiy takror ishlab chiqarish qonunlari kabi ob'ektiv iqtisodiy qonunlarni nomlash mumkin. Bularning barchasi va boshqa iqtisodiy qonunlar iqtisodiy jarayonlar o'rtasidagi chuqur ob'ektiv aloqalarni ifodalaydi va iqtisodiyot rivojlanishining hukmronlik tendentsiyalari sifatida namoyon bo'ladi. Ushbu tendentsiyalarga muvofiqlik, ya'ni chuqur aloqalar iqtisodiy jihatdan x hodisalar, iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga yordam beradi. Ulardan chekinish iqtisodiyotning normal rivojlanishiga to'sqinlik qiladi, uni buzadi. Demak, iqtisodiy qonuniyatlarning ta’sirini to’liq bilish va ularga muvofiq o’z xo’jalik faoliyatini qurish zarur. Bu nafaqat yakka tartibdagi tadbirkorlar va ijtimoiy ishlab chiqarishning boshqa ishtirokchilari tomonidan, balki davlat darajasida ham amalga oshirilishi muhimdir. Jamiyatning iqtisodiy hayotida qonunlar bilan bir qatorda kishilar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlar ham muhim o‘rin tutadi. Biz yuqorida ularning ishlab chiqaruvchi kuchlarni rivojlantirishdagi rolini muhokama qildik. Iqtisodiy munosabatlarning takomillashuvidan nafaqat ishlab chiqarish usulining rivojlanishi, balki jamiyatdagi ijtimoiy muvozanat, uning barqarorligi ham bog'liq. Ularning mazmuni muayyan faoliyat turining ijtimoiy ahamiyatiga, uning jamiyat uchun, xususan, odamlarning iqtisodiy manfaatlarini ro'yobga chiqarish uchun zarurligiga qarab, ijtimoiy adolat muammosini hal qilish bilan bevosita bog'liqdir. Odamlarning iqtisodiy munosabatlari bevosita ularning iqtisodiy munosabatlarini aks ettiradi. Ularning ehtiyojlarini qondirish usullari va vositalari odamlarning iqtisodiy manfaatlarida ifodalanadi. Aytishimiz mumkinki, iqtisodiy manfaatlarning o'zaro ta'siri jamiyat iqtisodiy hayotining asosiy mazmunidir. Individlar va ijtimoiy guruhlar manfaatlarini optimal uyg'unlashtirish, ularni uyg'unlashtirish tamoyillarini ishlab chiqish zarurati shundan kelib chiqadi. Bu, ehtimol, iqtisodiy fan va amaliyotning asosiy vazifasidir. Iqtisodiy jarayonlarga ongli ta'sir ko'rsatish jamiyatning iqtisodiy hayotidagi ratsionallikning namoyon bo'lishi, intellektual tamoyilidir. Bizning davrimizda ilmiy ratsionallikning, ya'ni iqtisodiy jarayonlarga oqilona ta'sir ko'rsatishning o'rni ortib bormoqda. Albatta, bu psixologik omillarni e'tiborsiz qoldirishni anglatmaydi. Iqtisodiy jarayonlarga oqilona ta'sir ko'rsatishda davlat muhim rol o'ynashi mumkin, uning imkoniyatlari tegishli hokimiyat tutqichlarining mavjudligi bilan belgilanadi. Gap o'z tomondan jamiyatning iqtisodiy hayotini batafsil tartibga solish haqida emas, balki birinchi navbatda ijtimoiy ishlab chiqarishni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish haqida ketmoqda. Bu shartlarga quyidagilar kiradi: zamonaviy fan-texnika taraqqiyoti natijalarini ishlab chiqarishga joriy etish; iqtisodiyot tarmoqlari o‘rtasida, shu jumladan uni tarkibiy o‘zgartirish orqali zarur proporsiyalarni yaratish; iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlarini ajratish; samarali soliq siyosatini amalga oshirish; iqtisodiyot faoliyatining moliyaviy mexanizmlarini takomillashtirish. Jamiyat iqtisodiy hayotining evolyutsiyasi iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish, ishlab chiqarish vositalariga egalik qilish sohasida, pul-moliya tizimida tub o'zgarishlar bo'lishini istisno etmaydi. Shu bilan birga, islohotchilar iqtisodiyotni rivojlantirishda uning kelajakka xizmat qilishini anglab etishlari, jamiyatdagi turli ijtimoiy guruhlarning hozirgi va uzoq muddatli manfaatlarini, shuningdek, yaqin va uzoq muddatli istiqboldagi manfaatlarini tushunishlari muhimdir. amalga oshirilgan harakatlarning oqibatlari.


Xulosa
Odatda faylasuflar iqtisodiy muammolarga unchalik ahamiyat bermaydilar. Ular ularni dunyoviy va shuning uchun falsafiy mulohazalar markazida bo'lgan borliq, bilim va inson haqidagi ulug' va yakuniy savollardan uzoq deb hisoblaydilar. Axir, biz hammamiz u yoki bu tarzda iqtisodiy hayotda ishtirok etamiz: biz nimadir iste'mol qilamiz va ishlab chiqaramiz, moddiy farovonlikka intilamiz va kambag'al bo'lishni xohlamaymiz. Ko'pchiligimiz vaqtimizning muhim qismini ishlashga bag'ishlaymiz, bu aslida inson hayotining boshqa nomi. Biz erkinlikni hayotning asosiy qadriyatlaridan biri deb bilamiz, lekin u iqtisodiy faoliyat erkinligi bilan chambarchas bog'liq. Iqtisodiyot falsafasi iqtisod, mehnat, erkinlik, ratsionallik, xohish va ehtiyoj, boylik, qashshoqlik kabi ayrim asosiy iqtisodiy kategoriyalarning falsafiy ma’nosini tahlil qiladi. Bu tushunchalar o'z ma'nosiga ko'ra iqtisod doirasidan tashqariga chiqadi, ularning ma'nosi vaqt o'tishi bilan o'zgaradi. Ularning mazmunini tushunishga harakat qilib, biz iqtisodiy faoliyatning tabiati, uning inson hayotidagi o'rni haqida umumiy tasavvurga ega bo'lamiz. Natijada, iqtisod falsafasi umumiy tarzda bayon qilingan iqtisod emas, balki inson mavjudligining bir qator juda muhim jihatlariga ta'sir qiluvchi falsafa ekanligi ma'lum bo'ladi. Zamonaviy falsafa jamiyat iqtisodiy hayotining ko'plab muammolarini ko'rib chiqadi, u orqali mulk, taqsimot, ayirboshlash va iste'mol munosabatlarini tushunadi. Jamiyatning iqtisodiy hayotiga falsafiy yondashuvlar iqtisodiy hayotning rivojlanish manbalari nimadan iboratligini, iqtisodiy jarayonlarda ob'ektiv va sub'ektiv tomonlarning nisbati qanday ekanligini, jamiyatda turli ijtimoiy guruhlarning iqtisodiy manfaatlari qanday birgalikda mavjudligini, nima ekanligini aniqlashga harakat qiladi. jamiyatning iqtisodiy hayotidagi islohotlar va inqiloblarning nisbati va boshqalar. Zamonaviy ijtimoiy falsafa moddiy ishlab chiqarishning ahamiyatini tan oladi, lekin uni ijtimoiy hayotning bir xil darajada muhim sohalaridan biri deb hisoblaydi, ularsiz jamiyatni ham tasavvur qilib bo'lmaydi.