Referat mavzu: Jismoniy madaniyatning ijtimoiy biologik asoslari. Organizmning fiziologik tizimlari

Jismoniy madaniyat

tarbiyaning juda muhim vositasidir, chunki u kishining har tomonlama rivojlanishiga amaliy yordam beradi, uning aqliy, jism oniy, ma’naviy va estetik qobiliyatlarini o`stiradi. Jismoniy tarbiya bolalardan tortib keksalargacha hamma aholi tabaqalarini o ‘z ichiga

olishi kerak. Shuning uchun jism oniy tarbiya odam organizmining asosan harakat faoliyatini rivojlantirish y o ‘li bilan ta’lim-tarbiya olishga va s o g ‘likni yaxshilashga katta yordam beradi, kishining umrini uzaytiradi.

Sportning har bir turi odamning harakat, aqliy, m a’naviy iroda qobiliyatlarini va sifatlarini o ‘stiradigan pedagogik fan sport fiziologiyasidir.

Jismoniy tarbiyaga oid fiziologiyaga odam organizmini turli kasalliklardan saqlashdek katta mas'uliyatli vazifalar yuklatiladi, boshqacha aytganda, jism oniy tarbiyaga tashxis nuqtaiy nazaridan kiatta ahamiyat beradi. Jismoniy tarbiya va sport odamni s o g lo m , bardam, tetik, baquvvat qiladi, chiniqtiradi.Sport fiziologiyasi odam organizmini chiniqtirish va jism oniy kamolga yetkazishdan tashqari, yoshlarimizda vatanparvarlik, faoliyatini jamoa, davlat ehtiyojlari va manfaatlariga b o ‘ysundira bilish kabi fazilatlarni shakllantiradi.Jismoniy tarbiyaning asosiy vositalari gimnastika, har xil sport, o ‘yinlardir. Jismoniy tarbiyaning bir qism i b o ‘lmish sport odamning boshqa faoliyati kabi, oliy asab faoliyatining yuzaga chiqishi bifen bogiangandir.

Odam sport bilan shug‘ullanganda xarakterli harakatlami o ‘z organizmiga ta’sir etib, Uning ish qobiliyatini qisqa va uzoq vaqt davomida z o ‘r berib ishlashga tayyorligini oshiradi.Ta’lim-tarbiya jarayonida murabbiy-pedagoglar amal qiladigan didaktik tamoyillarga kelsak, sport fiziologiyasi tajribalaridan xulosa qilib olingan bu tamoyillariga ham I.P.Pavlovning oliy asab faoliyati (O AF) to ‘g 4risidagi ta`minoti asos qilib olinishi kerak.Fiziologiyaning asosiy tekshirish usullari. Umumiy fiziologiyaning eng asosiy usuli - eksperiment (tajriba) hisoblanadi. Fiziolog fiziologik jarayonlaming qanday qilib va nima uchun sodir b o ‘layotganligini bilishga intiladi. Buning uchun eksperimentator yaratadigan va o ‘zgarib turadigan sharoitda tajriba o ‘tkazilishi кerак.Organizmdagi biror a’zoning funksiyasi yoki ahamiyatini bilish uchun fiziolog shu a’zoni yoki uning biror qismini olib tashlaydi (olib tashlash yoki ekstirpatsiya usuli) yoki organizmning yangi joyiga k o ‘chirib o‘tkazadi (k o‘chirib o ‘tkazish yoki transplantatsiya usuli) va bu jarrohlikdan keyin qanday oqibatlar qolishini kuzatishadi. Bunday usullar ayniqsa ichki sekretsiya bezlarini va markaziy asab tizimini o ‘rganishda juda q o ‘l keladi. A ’zo faoliyati asab tizimining ta’siriga b o g ‘liq ekanini bilish uchun shu a*zoga boradigan asab tolalari qirqiladi (denervatsiya usuli). A ’zolarning qon tomirlar tizilmasi bilan aloqasini uzish, turli qon tomirlari b o g ‘lab tashlanadi (ligatura solish usuli) yoki bir tomirning markaziy qismi ikkinchi tomirning periferik qismiga tikib ulanadi (tomirlar anostomozi usuli). Organizmning ichkarisida joylashgan va shuning uchun bevosita kuzatib b o ‘lmaydigan ba’z i a’zolar faoliyatini o‘rganish uchun naycha usuli q o ‘llaniladi. Bu usulning bir variantida a’zo, masalan, m e’da, ichak, qovuq b o ‘shlig‘iga plastmassa yoki metall nay kiritilib, buning ikkinchi uchi teriga mahkamlab q o ‘yiladi; boshqa variantda esa bezlar y o ‘li teri yuzasiga chiqarib q o ‘yiladi. Yurak qon tomirlari, bez y o ‘llarida o‘tkaziladigan k o ‘p tekshirishlarda ularga ingichka naylar-kateterlar turli asboblarga ulanadi yoki muayyan moddalar shu kateterlar orqali yuboriladi (kateterizatsiya usuli). A ’zolar faoliyatini sun’iy q o ‘z g ‘atish uchun fiziologlar elektr, mexanik, kim yoviy va boshqa biror y o ‘l bilan ta’sir k o ‘rsatishadi.A’zolarning funksiyalarini tekshirish uchun qoilaniladigan boyagi usullaming k o ‘pchiligi tirik organizmni yorish yoki jarrohlik qilishni talab etadi. Bu usullar o ‘tkir va surunkali-xronik tajribalarda tatbiq etiladi. Odatda uzoq davom etmaydigan o ‘tkir tajribalarda (yoki viviseksiyalarda) hayvonga narkoz berib yoki uni boshqa usulda harakatsiz qilib q o ‘yib, a’zolarining funksiyasi o ‘rganiladi, asablarga ta’sir etish, dori moddalar yuborish va shunga o ‘xshashlam ing ta’siri tekshiriladi. Surunkali-xronik tajribalarda fiziologlar hayvonni har xil xirurgik operatsiya qilib, u tuzalgandan keyin tekshira boshlashadi. Operatsiya qilingan hayvonni k o ‘pincha bir necha hafta, oy va yillab kuzatsa bo`ladi.