bunda: c — vakuumdagi yoaig‘lik tezligi (c = 3-108 m/sek); m —massa o‘zgarishi; E — energiya.
Reaksiyalarda massa o‘zgarishi nihoyatda kichik b o ‘ladi va u n i odatdagi tarozi yordami bilan payqash qiyin. A gar k im y o v iy jarayonda issiqlik ajralib chiqsa, m ahsulotlar massasi k am ay ish i kerak. Kimyoviy reaksiyalarning issiqlik effektiga k o ‘ra mahsulotlarning massasini ortishi yoki kamayishi to ‘g ‘risida xulosa chiqarish mumkin. Aslida kimyoviy reaksiyalarda massa o‘zgarishi ju d a kichik 10 " — 10"12 kg qiymatga ega bo‘ladi.
M asalan: H2+ ^ 0 2= H 20 + 241,8 kJ/mol.
Reaksiyada massa o'zgarishi 2,7 • 10'9 g ni tashkil etadi. Massaning o'zgarishi kimyoviy reaksiyalarda juda oz bo‘lganligidan am alda uni o‘zgarm aydi deb olinadi.
Tarkibning doimiylik qonuni. 1781-yilda A.Lavuaze karbonat angidridi gazini 10 xil usul bilan hosil qilib, gaz tarkibidagi uglerod va kislorod massalari orasidagi nisbat (C 0 2) 3:8 ekanligini aniqladi.Bundan har qanday kim yoviy toza modda qaysi va qanday usulda olinishidan qat’i nazar o ‘zgarmas sifat va miqdoriy tarkibga ega degan xulosa chiqarildi.1803-yilda fransuz olim i Bertole qaytar reaksiyalarga oid tekshirishlar asosida kimyoviy reaksiya vaqtida hosil bo‘ladigan birikm alam ing miqdoriy tarkibi reaksiya uchun olingan dastlabki moddalarning massa nisbatlariga bog‘liq bo‘ladi degan xulosa chiqardi.Fransuz olimi J.P .P rust Bertolening yuqoridagi xulosasiga qarshi chiqdi.U kimyoviy toza birikm alarning miqdoriy tarkibi bir xil bo‘lishini o ‘zining juda ko‘p tajribalarida isbotlab berdi va 1809-yilda tarkibning doimiylik qonunini quyidagicha ta ’rifladi:
«H ar qanday kimyoviy toza birikma, olinish usulidan qat’i nazar, o ‘zgarmas sifat va m iqdoriy tarkibga ega».
M asalan, toza suvni bir necha xil usullar bilan olish mumkin:
1) vodorod va kisloroddan sintez qilib:2H2 + 0 2= 2H20
2) neytrallanish reaksiyasi asosida:NaOH + HC1 = NaCl + H20
3) m etanni yondirib:CH4+ 202 = C 02 + 2H20
Do'stlaringiz bilan baham: |
