Referat Mavzu: Ozon qatlami va Uning hossalari Ozon

Referat
Mavzu:Ozon qatlami va
Uning hossalari
Ozon ( qadimgi yunon tilidan ὄζω – hidli) – bu O₃ triatomik molekulalaridan tashkil topgan kislorodning allotropik modifikatsiyasi. Oddiy sharoitlarda u ko’k zaharli gazdir. O’tkir hidga ega. Suyultirilganda u indigo suyuqligiga aylanadi. Qattiq shaklda u quyuq ko’k, kulrang, deyarli qora kristallardir.
Dunyoda biologik muvozanatni saqlaydigan atmosferadagi eng muhim gazlardan biri bo’lgan ozon, havoni tozalash orqali dunyo hayotining davom etishiga hissa qo’shadi. Bir necha oy davomida oziq-ovqat va suvsiz yashay oladigan odam havosiz 5 daqiqa yashay olmaydi. Shu sababli, hayotning qurilish bloklaridan biri bo’lgan turli xil kislorod shakllari ham sog’lom hayot uchun ishlatiladi. Ozon bu shakllardan biridir. Havoga ko’k rang beradigan ozon deyarli barcha yomon hidlarni yo’q qila oladigan noyob gazdir. Bu ma’lum bo’lgan eng kuchli dezinfektsiyalovchi va oksidlovchi gaz hisoblanadi.

Ozonning kashf etilish tarixi

Ozon yunoncha “ozein” so’zidan olingan bo’lib, “hid yoki hidli” degan ma’noni anglatadi. Ozon kashf etilganidan beri 181 yil o’tdi. Birinchi marta 1840 yilda kashf etilgan. Darhaqiqat, 1786 yilda gollandiyalik olim Martin Van Marum elektr mashinalarida ishlayotganda elektrlashtirilgan havo hidni va bu hidni keltirib chiqaradigan gaz ekanligini aniqladi. Biroq, u bu gazni kislorod allotropi deb ta’riflamagan. Marum ishlaydigan mashina aslida ozon ishlab chiqarardi.

Birinchi qayd etilgan kashfiyot 1840 yilda nemis kimyogari Kristian Fredrik Shonbayn tomonidan amalga oshirilgan. Havoda fosfor oksidlanishi yoki kislotalangan suv elektrolizida ajralib chiqadigan kislorod yaxshi hid ekanligini aniqlagan Shönbayn bu hidni keltirib chiqaradigan gazga “ozon” deb nom berdi.

Ozon haqidagi ba’zi sanalarni quyidagicha ro’yxatlashimiz mumkin:

• 
  1856 yilda uning germitsid ta’sirini angladilar va u tibbiy asboblarni dezinfektsiyalashda ishlatila boshlandi.
  
• 
  U 1860 yilda ichimlik suvini zararsizlantirishda ishlatila boshlandi.
  
• 
  1872 yilda ingliz kimyogari Benjamin Kollinz Brodi suvda ishlaydigan ozon generatori ustida ishladi. Ushbu qurilma “Brodi’s ozonist” deb nomlangan.
  
• 
  1885 yilda taniqli elektr dahosi Nikola Tesla dunyodagi birinchi ozon generatorini patentladi va bozorga chiqardi.
  
• 
  1900 yilda Tesla “Tesla Ozon kompaniyasi” nomli kompaniyani tashkil qildi.
  
• 
  Ozon 1915 yilgi Birinchi Jahon urushi paytida askarlarning yaralarini davolash uchun ishlatilgan.
  
• 
  20-asrning 20-yillaridan boshlab ozonning sog’liqqa ta’siri bo’yicha ko’plab tadqiqotlar va dasturlar amalga oshirildi. Ozon bugungi kungacha saqlanib qolgan bu jarayonda muhim davolash agentiga aylandi.