Referat mavzu: "Yaponiyada tadbirkorlikni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash mexanizmi" Bajardi

1.2. Yaponiyada kichik va o’rta biznesning roli
Yaponiyada kichik va o’rta biznes umumiy korxonalar soning 99.7% ini tashkil etadi. Unda 

ishchilarning 70% i band bo’lib, qo’shimcha qiymat solig’ining 50%dan ko’pi ular hissasiga

---

to’g’rikeladi. Shundan ham ko’rinib turibdiki, Yaponiya iqtisodiyotining asosini kichik biznes tashkil

qiladi.

1

“Kichik va o’rta biznes haqida asosiy qonun” birinchi marta 1963 yilda qabul qilingan va 1999
yil unga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritilgan. Uning birinchi nashrida kichik va o’rta biznes, katta 
biznesga nisbatan juda kuchsiz deb ta’riflangan bo’lsa, ikkinchi nashrida iqtisodiyotning mustaqil
subyekti va uning asosi sifatida baholandi. Bu qonunga ko’ra Yaponiya kichik va o’rta biznes 
korxonalari quyidagicha tavsiflanadi:

Bugungi kunda kichik va o’rta biznes korxonalari Yaponiyada 41mln 910 ming tani tashkil 

etadi, yirik biznes korxonalar esa 120mingga tengdir. Bundan ko’rishimiz mumkin Yaponiya

korxonalari 99,7% i kichik va o’rta biznesga, 0,3%i yirik biznesga tegishlidir.
Ishchilar soniga ko’ra ko’rib chiqadigan bo’lsak, kichik va o’rta biznesda 28 mln 270 ming
kishi band bu esa umumiy bandlikning 66% ini tashkil etadi. Yirik biznesda esa ishchilarning 14 mln 
460 ming i band bo’lib, umumiy hisobda 34%ga tengdir.
Ishlab chiqarish korxonalaridan tushuvchi qo’shimcha qiymat solig’ini tahlil qiladigan bo’lsak, 
umumiy hisobda yiliga 80 trillion yenni tashkil qilib, uning 46 trillioni, ya’ni 58% i kichik va o’rta
biznesdan, 33 trillioni, boshqacha aytganda 42% i yirik biznesga tegishlidir.
“Doing business 2014” indeksiga ko’ra Yaponiya biznes yuritish bo’yicha yuqori daromadli 

mamlakat sifatida 27 o’rinni egallagan. Investorni himoya qilish (16) , Kredit olish (28) , mamlakat

tashqarisida savdo qilish (23) bo’yicha yuqori o’rinlarni egallagan. Ammo biznesni boshlash (120) va 
soliqlar to’lash (140) ko’rsatkichlari bo’yicha pastki o’rinlarni egallab kelmoqda.
3

1
“Yaponiyaning kichik va o’rta biznesni qo’llab quvvatlash siyosati” // Yaponiyning Iqtisodiyot, savdo va ishlab chiqarish 

Vazirligi, Kichik va o’rta biznes agentligi. 2013 yil. 4bet.

2
“ Kichikvao’rtabiznesniqo’llab – quvvatlashhaqida” qonuni// 2-moddagako’ramualliftomonidantuzildi. 

3
“DoingBusinessindex 2014” figure 1.3 

Kichik va o’rta biznes asosiy qonuniga ko’ra 

O’rta va kichik korxonalar

Juda kichik korxonalar
Faoliyat turi 
Ustav kapitali
Ishchilar soni 
Ishchilar soni
Ishlab chiqarish 
300 mln yen
dan kam

300
kishidan 

kam
20 kishidan kam 

Tijorat
100 mln yendan 

kam
100

kishidan

kam

5 kishidan kam

Xizmat

ko’rsatish

50 mln yendan 
kam
100

kishidan

kam

5 kishidan kam

Chakana savdo
50 mln yendan
kam

100
kishidan 

kam
5 kishidan kam 

2

---

Mamlakat YaIM bo’yicha tarmoq tarkibini ko’rib chiqamiz (1-chizma) : 

Bunda sanoatning ulushi 23,3% bo’lib, eng katta qismni tashkil etishini

ko’rish mumkin.

*1-chizma. “Oq kitob” 2012 asosida muallif tomonidan tayyorlangan. 

Yaponiyaning tashqi savdo siyosatining asosini eksport siyosati tashkil etadi. Shuning uchun 

ham quyida eksport faoliyati bilan shug’ullanuvchi korxonalar soni dinamikasi va ulardagi kichik va

o’rta biznes miqdori foiz hisobida ko’rsatilgan. Masalan, eksport faoliyati bilan shug’ullanuvchi 
korxonalar soni 2012 yilda 5937 tani tashkil etgan bo’lsa, ularning 2,8 qismi, boshqacha aytganda
208%i kichik va o’rta biznes sohasiga to’gri keladi. Bunda ham ko’rinib turibdiki, Yaponiya eksportga 
yo’nalgan mahsulotning asosiy ishlab chiqaruvchilarini kichik va o’rta biznes vakillari tashkil etadi.
(2-chizma) 
Eksport tovarlarini ishlab chiqaruvchi kichikva o’rta biznes vakillarining asosiysi 

mashinasozlik sohasiga tegishli bo’lib,ularning soni 1108 tani tashkil etadi. Keyingi o’rinlarda 519 ta

kimyo mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar, undan keying o’rinni 469 ta elektr texnika 
vositalarini ishlab chiqaruvchilar egallaydi. Bu korxonalarning 4,6 % i Kanagava prefekturasida, 4,5
% i Nagano prefekturasida, Chiba va Saitama prefekturalarida 3,5 % dan joylashgan. Boshqacha 
aytganda, eng ko’p eksport qiluvchi korxonalar Kanto regionida joylashgan deb aytish mumkin.
4

4
White Book 2013. Appended note 2-2-1 and Appended note 2-2-2. .250-251betlar. 

Qishloq
xo'jaligi

Sanoat Qurilish
Elektr

ishlab
chiqaris

h
Chakana

savdo
Moliya

Transpo
rt va

aloqa
Xizmatla

r
YaIM tarmoq tarkibi
1,3
23,3

5
3,3

1,2
20,5

7,6
2,6

0
5
10

15
20

25