Referat tema: Androtsey haqqında túsinik. Tapsirg’an: Jaqsimbaeva j qabillag’an: Allamuratov Sh Reje

A’jiniyaz atindag’i No’kis ma’mleketlik pedagogikaliq instituti

Ta’biyiy pa’nler fakulteti

BIologiya keshki

REFERAT
Tema: Androtsey haqqında túsinik.

Tapsirg’an: Jaqsimbaeva J
Qabillag’an: Allamuratov Sh

• 
  Reje:
  

1.Androtsey haqqında túsinik.
2.Shańdán hám onıń dúzilisi.

1.Androtsey haqqında túsinik.

Guldagi zárúrli aǵzaları shańshılar hám tuqımgershilik qánigesiler bolıp tabıladı. Guldagi shańshılar jıyındısiandrotsey dep ataladı (grekshe sózden: “andros” - er adam, “oikos” - úy, mákan ). Bazi bir gullerde androtsey bolmawi múmkin, bunday guller bir jınslı urǵashı guller dep ataladı.
Bir jınslı er adam gullerinde bolsa tek androtsey boladı. Gulda birden tartıp bir neshe 10 tacha shańshılar bolıwı múmkin. Mısalı arxideyadoshlar shańaraǵı wákillerinde 1 shańshı, burshaqlaslar shańaraǵına 10 danege shekem shańshı, ra'nodoshlar hám gulxayridoshlar shańaraqlarında kóp sanda boladı. Biraq kópshilik gullerde shańshınıń muǵdarı 3, 4, 5, 6, yamasa 10 boladı. Shańshınıń ontogenez dáwirinde ol ósiw noqatında bo'rtma formasında akropetal (yaǵnıy astından joqarıǵa qaray) yamasa bazipetal (yaǵnıy uchidan astına karab) payda bolıwı múmkin.
Burshaqlaslar shańaraǵına tiyisli kópshilik ósimliklerde 10 shańchidan 9 tasi birlesken hám birewi bolsa erkin jaylasadı. Hár bir shańshı shań ipiga hám eki shańlatqıshdan dúzilgen, shańlatqıshlar bir-birleri menen ótkeriwshi boylamlarning baylanıstırgichi arqalı birlesken. Geyde shań sabaǵı bolmawi de múmkin (magnoliyada). Shańshınıń ólshemi hám forması asa túrme-túr bolıp tabıladı. Ol uzın hám qısqa, dumaloq, tegis, ayırım jaǵdaylarda túkler menen oralǵan boladı. Shańshılar gulda 3 sheńberdi quraydı. Olar spiral yamasa sheńber túrde jaylasıwı múmkin. Shańshılar sanı hár bir shańaraq hám gruppalar ushın turaqlı boladı.
Hár bir shańlatqısh eki shań uyası yamasa mikrosporangiyadan dúzilgen. Olar geyde shań qapshıqları da dep ataladı. Olardıń hár bir yarım bólegi teka dep atalatuǵın tosıq menen shań reti kelgendege bólinedi hám olarda keyinirek shań donchalari hám mikrosporalar rawajlanadı. Shańshı ipining kese kesimin gúzetilgende, ol tiykarınan parenxima toqımasınan dúzilgen bolıp, onıń orta bóleginde bir ótkeriwshi baylam jaylasadı.

• 
  2.Shańdán hám onıń dúzilisi
  

Tapetum
Shańlatqısh sırtqı tárepden epiderma menen oralǵan. Epiderma astında kletka qabıqı -ekilemshi dúzılıwǵa iye bolǵan jalan qat kletkalardan shólkemlesken endotetsiy (fibrioz) jaylasadı, ol quriganda shań uyachalari ashıladı. Endotetsiy astından tereńrekte 1-3 qabat juqa qabıqlı maydahujayralar qatlamı jaylasadı, shańlatqıshdıń ishki qabatı tapetum dep ataladı
Arxesporiy
Tapetum kletkaları mikrosporalarni payda etiwshi ana kletkalar (mikrosporatsitlar) ushın azıq bolıp xızmet etedi, shań qaltalarında mikrosporalar hám shańlar payda boladı. Keyinirek uya payda bolatuǵın orında subepidermal qabat kletkalar kelip shıǵadı. Bul qabattan arxesporiydeb atalatuǵın arnawlı toqımanıń qáliplesiwine alıp keledi.

• 
  Arxesporiya
  
• 
  Mikrosporalar bolsa mikrosporangiylardagi mikrosporotsitlar kletkalarınıń meyoz bóliniwi nátiyjesinde payda boladı. Mikrosporatsitlarning ózleri bolsa shańlatqıshdıń yetilishi dáwirinde arxesporiya kletkasınan qáliplesedi. Dáslepki arxesporiya kletkaları úlken yadro, yadrosha hám sitoplazma menen tolǵan boladı. Shań arxesporiyalarida 1, 2 hám hátte bir neshe yadrolar dús keliwi múmkin.