Referat Tema: farmatsevtik deontologiyaniñ uluwma talaplari Topar: Tayarlaģan: Qabillaģan: Reje

Deontologiya tùsinigi

Medicina deontologiyasi — medicina xızmetkerleriniń kásibi baylanıslı etikasi, dáridarman, ulıwma dawaniń tásirin asırıwǵa qaratilgan paziletli dástúrleri. Deontologiya, yaǵnıy kisiniń xulqi, adebi haqqındaǵı túsinik 16 -ásirdiń baslarında ingliz filosofi hám ekonomistsi I. Bentam tárepinen dástúrge kiritilgen. Medicina deontologiyasina tiyisli maǵlıwmatlar ùlken tarixqa iye. Tiykarınan, Medicina deontologiyasi keń filosofiyalıq mazmunga iye bolıp, bir qansha jónelislerden ibarat — shıpaker menen nawqas ortasındaǵı ;— shıpaker menen nawqastıń jaqın adamları ortasındaǵı munasábet;— shıpakerdiń kásiplesleri menen munasábeti hám t.b.

Medicina deontologiyasina vrachtiñ sır saqlawi, nawqastıń turmısı hám den sawlıǵın ushın medicina jumısshısınıń juwapkerligi, medicina xızmetkerleriniń óz-ara munasábeti máseleleri hám basqa kiredi. Medicina deontologiyasina muwapıq, medicina jumısshısı nawqasqa úlken itibar beriwi, onıń sawlıgın qayta tiklew yamasa azabın jeńiltiw ushın pútkil bilimin jumsawı, nawqasqa onıń den sawlıǵın haqqındaǵı tek payda keltira alatuǵın maǵlıwmatlardı aytiwi (qarang Psixoterapiya), nawqastıń vrach menen sırlas bolıwına erisiwi zárúr. Nawqastıń keselligi haqqında onıń qatnasıwında kásiplesleri menen sóylemewi jaramaydı.

Medicina deontologiyasiniñ medicina ámeliyatında tuwrı engiziliwi, shıpakerdiń sanasın, dárejesi, mádeniyatı, dúnyaǵa kóz qarası, bilim hám qaysı jámiyette jasap atırǵanlıǵı menen bekkem baylanıslı. Adamlıq jámiyetiniń túrli dáwirlerinde deontologik munasábetler túrlishe keshken, ol zaman talabına moye túrde ózgerip barǵan.

Medicina deontologiyasi medicina xızmetkerlerinen joqarı insaniy pazıyletler, alagóleklik, ziyreklik, adamiylik hám basqalarǵa ıyelewdi talap etedi. Medicina deontologiyasi xalıq aralıq kodeksin Xalıq aralıq vrachlar jámiyeti tastiqlagan (1949, Jeneva). Ózbekstan Respublikasında medicina instituni pitkeriwshiler „Ózbekstan shıpakeri“nıń qagiydasin qabıl etediler (1996 -jıldan ).

0 'zbekiston Respubiikasi SSv hám farmacevtika iskerligin
ámelge asırıw jumısları óziniń ma'lim tártip degi ayriqsha
basqarilish sistemasına iye boMib, bul sistema xalıqqa medicinalıq járdem kórsetiwde hám dári ónimleri menen xalıqtı tiyisli tártipte taminlashda zárúrli orındı iyeleydi.
Respublikada SogMiqni saqlaw sistemasına basshılıq qılıw
SogMiqni saqlaw ministrligine júkletilgen boMib, ministrlik tiykarınan tómendegi máselelerdi hal etedi:
— xalıqtıń den sawlıǵın hám oǵan baylanıslı túrde xalıq xojalıǵın
jáne onıń qorǵaw xızmetlerin jaqsılaw hám de SogMiqni saqlaw
jumısların rawajlandırıw ;
— xalıqqa joqarı maman hám xalıqtıń hámme qatlamı ushın
alternativ medicinalıq járdemdi shólkemlestiriw;
— xalıqtıń sogMigMni qorǵawda, keselliklerdiń
aldın alıw ilajların rawajlandırıw ;
— analıq hám balalıqtı qorǵaw ;
— Respublika sanitariya -epidemiologiya jaǵdayın jaqsı
boMishini támiyinlew;
— xalıqtı hám emlew-profilaktika mákemelerin dári ónimleri, virusqa qarsı hám de kesellikti anıqlaw quralları hám basqa medicinada isletiletuǵın buyımlar menen taminleniwi;
— mámleket jobalarına tıykarlanıp, emlew-profilaktika mákemeleri hám dárixana sistemasın rawajlandırıw ilajların kóriw;
— medicina hám farmatsiya salasındaǵı ilimiy izertlewleri rawajlantirib, onıń nátiyjeligin asırıp, ulami SogMiqni saqlaw hám farmatsiya ámeliyatına qoMlash ilajların kóriw;
— medicina hám farmatsevt kadrlar tayarlawdı, olardiń mamanlıǵın asırıw boyınsha teoriyalıq hám de ámeliy tárepten bilimlerin joqarı dárejege kóteriw;
— miynetti ilimiy tiykarda islengen, basqarıw tiykarında
SogMiqni saqlaw mákemelerin tiyisli joqarı maman kadrlar menen támiyinlep, xalıqtıń sogMigti qayta tiklewde joqarı nátiyjelerge erisiw;
— húkimet tárepinen SogMiqni saqlaw jumıslarına ajıratılǵan
byudjet mablagMaridan nátiyjeli paydalanıp, SogMiqni saqlaw
binalardı remontlaw hám tazadan qurıladıganlarin, waqıtında jumısqa túsiriw jumısların ámelge asırıw.
Bul isleme ámelge asırıw ushın maMum bir basqarıw
sisteması qáliplesken boMib, olar maMum basqarma, boMim hám shólkemler arqalı ámelge asıriladı.
ministrlik qasında komissiya (Kollegiya) islengen boMib, oǵan
SogMiqni saqlaw sistemasındaǵı aktual mashqalalardi, ministrliktiń kollegiya aǵzaları menen birgelikte sheshiw wazıypası júkletilgen. Ilimiy,
ámeliy, klinikalıq hám epidemiologik mashqalalardi talqılaw,
olardı joba tiykarında ámelge asırıw medicina hám de farmatsiyadagi ilimiy hám ámeliy jumıs nátiyjelerin Respublika medicinsına qamlaw hám de sol yoM menen SogMiqni saqlaw salasındaǵı ámeliy hám ilimiy jónelislerdi rawajlandırıw ushın ministrlik qasında Ilimpazlar medicina ilimiy keńesi tashkil etilgen.Ilimpazlar medicina ilimiy keńesi quramına jámiyetshilik tiykarında Respublikanı kózge kóringen iri ilimpazları kiritilgen boMib, olar medicina hám farmatsiyaga tiyisli ilimiy jónelisti rawajlandırıw menen birge olardı SogMiqni saqlaw hám farmatsiya ámeliyatına qoMlash jumısları menen shuǵıllanadılar.
Bunnan tısqarı Emlew-profilaktika járdemi kórsetiw
Bas basqarması, Analıq hám balalıqtı qorǵaw Bas basqarması, Mámleket sanitariya epidemiologiya qadaǵalawı departamenti, Ekonomika hám mablaģ menen támiyinlew Bas basqarması, Kadrlar hám oqıw orınları Bas basqarması, Basqarıw xojalıq basqarması, Qadaǵalaw inspeksiyasi, Dári ónimleri hám medicinalıq texnika sapasın baqlaw Bas basqarması, Dári ónimleri siyasatı orayı hám basqa boMimlar, sogMiqni saqlaw jumısların Respublika kóleminde basqarıwda zárúrli wazıypalardi atqaradılar.
0 'zbekiston Respubiikasi ministrler Mákemesiniń 1995-jıl
25-maydaǵı 181 -sanlı Sheshimine hám 0 'zbekistan Respubiikasi SSvniń 1995-jıl 2-iyun daǵı 250-sanlı buyruģi Mga tiykarınan, ministrlik qasında Dári ónimleri hám de medicinalıq texnika sapasın baqlaw bas basqarması dúzildi.
SSvning Dári ónimlerin hám medicinalıq texnika sapasın qadaǵalaw qılıw Bas basqarmasında Dári ónimleri ekspertizasi hám de standartızatsiyasi Mámleket orayı, Farmakopeya, Farmakologiya, Jańa medicinalıq texnikaler sıyaqlı komitetlerge, Náshebentler qadaǵalawı komitetine, Dári ónimleri hám medicinalıq texnikanı atap kórsetiw bólimi hám de baqlaw boyınsha Farmatsevtik inspeksiyasi bar bolıp tabıladı.
Dári ónimleri ekspertizasi hám standartızatsiyasi Mámleket orayı qasında :
— vaksina, sarısuw quralları hám mikrobiologik izertlewler
ótkeriw laboratoriyası ;
— dári ónimleriniń sapasın baqlaw hám standartlaw
laboratoriyası ;
— medicinalıq texnika sapasın baqlaw laboratoriyası ;
— farmako-júzimsikologik izertlewler laboratoriyası ;
— ilimiy stilistik hám informaciya bólimi islengen.
Bas basqarmanıń tiykarǵı wazıypaları tómendegilerden ibarat :
— 0 'zbekiston Respubiikasi kárxanalarında islep shıǵarılıp atırǵan hám import etilgen dári ónimleriniń sapasın qadaǵalaw etedi;
— qarıydarlar hám támiynatshılar ortasında dári ónimleriniń
sapası máselesinde túsinisbewshilik, kelispewshilik hám tartıs bolıp qalǵan táǵdirde, dári ónimleriniń sapasın arbitraj analizi ótkerip, aqırǵı juwmaqlawshı juwmaq beredi;
— 0 'zbekiston Respublikasına sırt elden satıp alıp keltiriledugin dári ónimleri hám medicina buyımların Mámleket diziminen ótkeriwden aq al ulamniñ sapasın hár tárepleme qadaǵalaw etedi;
— jańa dári ónimlerine islep shıǵılǵan zamanagoy texnikalıq
hújjetler joybarına juwmaqlar beredi;
— dári ónimleri sapasın baqlawdıń ámelde qollaniliw usılların rawajlanıwlastıradı hám jańa usıldı islep shıǵıw boyınsha ilimiy izertlewler júrgizedi;
— jańa dári ónimlerin jaratıw boyınsha ilimiy jumıslar menen
shuǵıllanadı ;
— 0 'zbekiston Respubiikasi aymaǵında islep shıǵarılıp atırǵan,
saqlanıp atırǵan, qollanilip atrģan dári ónimleri hám medicinalıq buyımlarınıń sapasın dáslepki mámleket qadaǵalawınan òtkeredi.
— eskirib qalǵan dári ónimlerin Mámleket reestridan shıǵarıw
haqqında usınısnamalar tayarlaydı.
Bas basqarmaǵa júkletilgen wazıypalardı ámelge asırıw
ushın ol jaǵdayda ekspertler keńesi tashkil etilgen.
Respublika xalqınıń dári ónimlerine bolǵan zárúriyatın
jaqsılaw qandırıw hám farmacevtika sanaatın jáne de rawajlandırıw maqsetinde 0 'zbekiston Respubiikasi Prezidentiniń 1993-jıl 2-iyun daǵı PF 290 -sanlı pármanı tiykarında O'zfarmsanoat, Mámleket -hákisionerlik konsemi shólkemlestirilip, onıń quramına bir qatar ilimiy
tekseriw institutları hám 0 'zkimyofarm islep shıǵarıw birlespesi
kiritiliwine qarar etildi.
0 'zfarmsanoat konsemining tiykarǵı wazıypaları tómendegilerden ibarat :
— Dári ónimleri jaratıw hám olardı islep shıǵarıwdı tashkil etiw, xalıqtıń emlew-profilaktika mákemeleriniń dári
qurallarına, biologiyalıq aktiv elementlerge, basqa medicinalıq hám sanitariyagigiygena ónimlerine bolǵan zárúriyatın qandırıwǵa tiyisli ilajlardi ámelge asırıw ;
— Farmacevtika sanaatın kompleks rawajlandırıw, bul
tarmaq kárxanaların aymaqlıq tarepten jaylastırıwdı jetilistiriw, tábiyaattı qorǵaw siyasatın ótkeriw máseleleri
maydanınan mámleket hákimiyatı hám basqarıwdıń Respublika hám de jergilikli shólkemleri menen sheriklikte islew;
— Dári ónimleri hám ulamniń islep shıǵarıw texnologiyaların
jaratıw salasında 0 'zbekiston Respublikasında den sawlıqtı saqlaw ministrligi basqa ministrlik hám keńseler menen birgelikte birden-bir ilimiytexnika siyasatın o 'tkeriw;
— Respublikada dári ónimleri islep shıǵarıwdı kóbeytiw,
shet el sherikler menen ilimiy-texnikalıq hám ekonomikalıq sheriklikti jetilistiriw hám de keńeytiw esabına olardı shetten satıp alınǵan zat qılıwdı kemeytiw programmasın islep shıǵıw hám izbe-iz rawajlanip kelmekte.

Ózbekstan Respublikasında bazar munasábetlerin keń ámeldegi

etiw hám tereńlestiriw, baslamashılıq hám de isbilermenlikti
rawajlandırıw, Respublika xalqın dári ónimleri menen jane de jaqsılaw maqsetinde joqarıda belgilengeni sıyaqlı, Respublika «Dári-dárman» hákisionerlik kompaniyası wálayatlar, Tashkent qalasında hám Qaraqalpaqstan Respublikasında onıń aymaqlıq birlespeleri dúzildi.
Dári ónimleri menen usaqlap satıw sawda etiw huqıqı, tiykarınan, múlkshilik formasınıń hákisioner, jámáát hám jeke dárixanalarına ruxsat etildi. Bul dárixanalarģa dári qurallarin satıwda tiyisli tártip qaidalarga ámel qılıw, olar menen sawda etiw qaǵıydaların ta 'minlash juwapkerligi júkletilgen.
Dári ónimlerin satıw 0 'zbekiston Respublikasınıń «Dári
quralları hám farmacevtika iskerligi tap 'g'risida»gi 1997-jıl 25-
aprelde qabıl etilgen Nızam tiykarında dárixana mákemeleri satılad anidan alıp barıladı hám dári ónimleri tek dárixana
mákemeleri arqalı satıladı.
Dárixana jumısı dárixana ámeliyatı ushın tán bolǵan standartlaiga muwapıq ámelge asıriladı.
Dárixanalar jumısın basqarıw bolsa sol nızamǵa tiykarınan joqarı
farmacevtika maǵlıwmatına iye bolǵan shaxslarģaģana ruxsat etiliwi aytıp ótken. Sonıń menen birge, dárixana dári ónimlerin tayarlaw, qabarǵan jerlew, ulaming sapasın baqlaw hám de emlew, keselliktiń aldın alıwǵa mólsherlengen dári ónimleri medicinalıq buyımların, sanitariya hám gigiyena buyımların, shıpabaxsh azıq-túlikùmi, emlew-kosmetika ónimlerin satıp alıw, saqlaw hám satıwdı ámelge asırıwshı medicina shólkemi esaplanadı.
Dárixana mákemeleri gápine dárixanalar hám ulaming shahapshaları, emlew hám keselliktiń aldın alıw mákemeleriniń dárixanaları kiredi. Òzbekistan Respubiikasi Prezidentiniń «Respublikada dári quralları satıw niyeyti bar boliwi tuw'risinda»gi 1994-jıl 14-iyuldaģi PF — 916 pármanın jırlaw maydanınan hám de Respublika xalqi dári ónimleri, vaksinalar hám medicinalıq buyımlar menen támiyinlewdi jaqsılaw maqsetinde, Òzbekistan Respubiikasi ministrler Mákemesiniń 1994-jıl 6 -avgustdaǵı 404-sanlı Sheshimi daǵaza etildi, buǵan tiykarınan Respublika dárixana mákemelerinde dári ónimleri hám medicinalıq buyımlar satıw qaǵıydaları, sheklengen usaqlap satıw bahalarda
satılatuǵın hám de barlıq dárixana mákemelerinde bar ekenligi
májburiy bolǵan eń zárúr dári ónimleri dizimi tastıyıqlanǵan.
0 'zbekiston Respublikasında dári ónimleri menen usaqlap satıw sawda qılıw huqıqı «Dári-dárman» hákisionerlik kompaniyası dárixana mákemelerine, sonıń menen birge, múlkshilik formalarınan qaramastan,
0 'zbekiston Respubiikasi SogMiqni saqlaw ministrliginiń arnawlı
ruxsatnaması (litsenziyası ) ga iye bolǵan basqa dárixanalaiga ruxsat etiledi. Dárixana mákemelerinde dári ónimlerin satıwǵa tek arnawlı farmatsevtik maǵlıwmatqa iye bolǵan shaxslaiga ruxsat beriledi.
. Dári ónimleri hám medicinalıq buyımlaming dárixana mákemelerinden sırtda — bazarlarda, kóshede, jámiyetlik jayları hám de úyde satılıwı úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi.
ministrler Mákemesiniń 2000-jıl 18-iyul 276 -sanlı sheshimine
muwapıq 0 'zbekiston Respublikasında dizimnen ótkerilmegen hám vakdatli labarayoriyada sapa boyınsha qadaǵalawdan otpegen dárilerdi ishiw ham satıw qadagan etildi.
Dárilerdi xalıqqa shıpaker retsepti menen hám retseptsiz
beriw sonıń menen birge, emlew-profilaktika mákemelerine beriletugin dári ónimleri dizimi hám olardı beriw qaǵıydaları Òzbekistan Respubiikasi SogMiqni saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanadi.
SSv tárepinen shıpakerdiń retseptisiz beriwge ruxsat etilgen
dári ónimlerinen tısqarı barlıq dári ónimleri dárixanalardan
tek belgilengen sırtqı kórinisler degi retseptlarga kóre beriliwi kerek. Tayın dári ónimlerin beriw vitrinasiga shıpaker retseptisiz
beriletuǵın dári ónimleri hám medicinalıq buyımlar ulaming bahası kórsetilgen halda qóyıladı.
Emlew-profilaktika mákemeleri shıpakerlerine emlewxanada
kerekli dári ónimleri bolmaǵanda statsionar emleniwde bolǵan
awırıwlarǵa retsept jazıp beriwge ruxsat etiledi. Bunda dári naq
aqshaǵa satıp alınǵanlıǵı haqqında maģlumat kesellik tariyxına jazıp qoyılıwı shárt esaplanadı.
Arnawlı social qorǵawǵa mútáj awırıwlarǵa biypul retseptlar
boyınsha dári ónimleri, múlkshilik formasından qaramastan barlıq dárixana mákemelerinden beriledi. Dárixana mákemeleri tárepinen biypul retseptlar boyınsha berilgen dári ónimleri ministrler Mákemesiniń «Emlew-profilaktika mákemelerin aqsha menen ta 'minlew sistemasın jetilistiriw tuwrısında»gi 1997-jıldaǵı 532-sanlı Sheshiminde ambulatoriyada emlewde dári ónimleri biypul beriletuǵın kesellikler hám shaxslar dizimine muwapıq ámelge asıriladı. Olarǵa aqsha tólew bolsa Densawlıqtı saqlaw mákemeleri menen tiyisli tártipte dúzilgen shártnom a tiykarında ámelge asıriladı.
0 'zbekistan Respubiikasi ministrler Mákemesiniń 1999 -jıl
14-yanvardaǵı 19 -sanlı hám 2000-jıl 5-avgustdaǵı 307-sanlı Qararlarına tıykarlanıp, usaqlap satıw dárixana tarmaǵında dári ónimleri hám medicina buyımlarǵa baha belgilewdiń birden-bir tártibi engizildi.
Soǵan tıykarlanıp, dári ónimleri hám medicina buyımları
0 'zbekiston Respublikasına import boyınsha jetkiziwde
qatnasuvshı dáldalshılar sanınan qaramastan, baza bahasına 20
procentten artıq bolmaǵan, qalǵan dári ónimleri ushın ulguiji
sawdada 20 procent, usaqlap satıw sawda ushın 25 procentten artıq bolmaǵan kolemi sheklengen sawda ustamalari qollanılǵan halda shártnamalıq bahalar boyınsha ulguli hám usaqlap satıw sawda tarmaǵı arqalı satılıwı belgilep qoyıldı.
Áne sol sheshimge tıykarlanıp, múlkshilik formasınıń hámme
túrindegi dárixanalarda, dárixana filiallarında hám awıl shıpakerlik punktleri qasındaǵı dárixanalarında dári ónimlerin, medicina buyımların hám de nawqaslard baǵıwda isletiletuǵın
sanitariya hám gigiyena buyımların xalıqqa satıw bul belgilengen usaqlap satıw bahalarda ámelge asıriladı.