Referat Tema: farmatsevtik deontologiyaniñ uluwma talaplari Topar: Tayarlaģan: Qabillaģan: Reje

Áyyemgi Mesopatamiya. Eramızdan 4 - 6 mıń jıl aldın Mesopatamiya dári tayarlaw jumısları menen dindorlaming joqarı siyasiy gruppalı wákilleri shuģullanģan. Kóz tiyiwge qarsı tumarlar da emlew jumıslarında zárúrli rol oynaǵan. Dáslepki derekler Nipurda tabılǵan bolıp, olar eramızdan aldınǵı III mıń jıllıqqa tiyisli bolıp tabıladı, tabılǵan dereklerde 15 danege jaqın retsept jazıwları bolǵan.
Áyyemgi Egipet. (e. a. 300-332-yy.) Áyyemgi Egipette " Farmatsiya" sózi birinshilerden qollanılǵan bolıp, " Farmaki" - emleytuǵın, qorǵaw etiwshi, awrıw qaldıratuǵın mánislami ańlatadı.E. a. 1550-jıllarda Egipette " Deneniń barlıq aǵzaları ushın dáriler tayarlaw" kitapı jazılǵan bolıp, keyinirek " Ebers papirusi" dep atalǵan. Kitapda 900 den artıq retseptlar bolıp, demleme, qaynatılǵan, liniment, xab dári, shamchalar hám basqa dári formaları keltirilgen. Papiruslarda keltirilgen jazıwlarda haywan, ósimlik ónimlerden alınǵan dári retseptlari keltirilgen. Áyyemgi msrlikler pikrine qaraǵanda jawız ruxlanıwlar tutınıw ónimlerine kirip alıp, insanlardi kesellentirgen. Sol sebepli sol dáwirlerde sidik aydawshı, ish jùrguziwshi, terletuwchi hám tazalaytuǵın emlewler keń tarqalǵan. Surtpeler ushın tiykarlar tiykarınan haywan maylarınan alınǵan. Mısalı, lanolin alıw texnologiyası tómendegishe bo'igan: qoy juninen alınǵan lanolin aldın jaqsılap qaynatilgan, teńiz suwı qospasında jaqsılap juwılǵan eken, suyıqlıq filtrlenip quyashda qurıtılǵan eken.Maylar zeytun, badam hám basqa ǵozalardan alınǵan. Efrr maylami bolsa gullerden maylar járdeminde ajıratıp alınǵan. Mısalı, qızǵılt moyi alıw texnologiyası.Áyyemgi Indiya, Kitay hám Tibet farmatsiyasi ( e. a. 2500-700-jıllar ). Bul mámleketlikler farmatsiyasi rawajlanıwı da áyyemgi Egipetdegi sıyaqlı bolıp, Kitayda haywan aǵzalarınıń dári elementlerı alıw keń tarqalǵan.
E. a. IOOO-jıllarda Qitayda sheshek gúlfe qarsı emlew jumısları baslanǵan, Evropada bolsa bul process XvIII asrge kelip rawajlana baslaǵan.

Farmaseft tùsinigi bul kasip payda boliwi
0 'zbekistan Respubiikasi densawliqti saqlaw ministrliginiń tiykarǵı wazıypası Respublika xalqı sawlıgın qorǵaw, emlew jumısların shólkemlestiriw, joqarı maman medicinalıq járdem kórsetiw tiykarların jaratıw, emlew-profilaktika mákemeleri ushın materiallıq texnika bazasın jaratıw, medicina hám farmatsevt kadrlar tayarlaw, olardıń mamanlıǵın asırıw, xalıq ortasında sanitariyaepidemiologiya jaǵdayın tiyisli tártipte turaqlı jaǵdayda saqlaw hám támiyinlewdi shólkemlestiriwden ibarat. 0 'zbekiston Respubiikasi Konstitusiyasında kórsetilgen puqaralaming zárúrli social huqıqlarınan den sawlıqtı saqlaw huqıqı bolıp tabıladı. «Hár bir insan maman medicinalıq xızmetten paydalanıw huqıqına iye ».
Joqarıda belgilengen wazıypalami ámelge asırıwda Den sawlıqtı saqlaw ministrliginiń Bas basqarmaları, tiyisli ilimiy tekseriw institutları iskerlik kórsetip atırlar, medicina hám farmatsevt kadrlar tayarlaw jumısları bolsa tiyisli institutlar hám medicina kolledjleri tárepinen ámelge asıriladı. Maman medicinalıq xızmetti arnawlı medicinalıq hám farmacevtika bilimlerine iye, Gippokrat antyodini qabıl etken hám de járdemge mútáj hár qanday nawqasqa shinkewilden xızmet etetuǵın medicina qánigeleri ámelge asıradılar. Nızamshılıq tiykarında jetkilikli ilmiy tájriybege iye bolmaǵan qánigelaming medicinalıq hám farmacevtika iskerligi menen shuǵıllanıwına ruxsat etilmeydi. Mámleket tárepinen kepillik berilgen organlar jeke salamatlandırıw mákemelerin ashıw hám de olardiñ iskerligi, medicinalıq xizmet kórsetiw dárejesi sapası ústinen belgilengen tártipte qadaǵalaw júrgizedi. Medicina hám Farmacevtika iskerligin alıp baratuǵın subyektlar xızmetleri ámeldegi standartlar talaplarına juwap bermese, iskerlik aparıw huqıqın beretuǵın ruxsatnama (litsenziya ) den sud hukmi tiykarında juda etiledi. Maman medicinalıq hám farmatsevtik xizmet kórsetiwdiń támiyinlew jumısların jaratılǵan tómendegi shárt-shárayatlar menen úzliksiz túrde támiyinlenip turıwın názerde tutqan halda dúziledi:
— mámleket emlew hám sanitariya, dem alıw mákemeleri tarmaǵınıń bar ekenligi hám de házirgi kúnlerde de úzliksiz iskerlik kórsetip turıwı ;
— mámleketlik emes hám mekemelik medicinalıq mákemelerin xoshametlew hám de rawajlandırıw. Kóplegen islep shıǵarıw tarmaqları, mákemelerva shólkemlaming poliklinikaları, ambulatoriya, kórkem oneroriya,kúndizgi emleytuǵın statsionar, dem alıw mákanları, emlewxana, awıl shıpakerlik punktleri, ana hám bala emlewxanaları hám de salamatlandırıw orayların jáne de kóbeytiw;
— xalıqtıń barlıq qatlamların itibarǵa alǵan halda, olar ortasında keń qamtılǵan dispanserizatsiya hám emlew jumısların tiyisli tártipte aparıw hám de keselliklami aldınan anıqlaw hám ulaming aldın alıw, tiyisli kesellikti anıqlaw qoyıw ;
— medicina hám farmatsevt kadrlardi tayarlaw hám de mamanlıǵın asırıw, ulamiñ xızmetlerin natiyjeliligi hám ilmiy tájriybesi ústinen mámleket qadaǵalawın ornatıw ;
— medicinalıq qamsızlandırıw sistemasın jaratıw, miynet qábiletin joǵatǵan, jumısqa jaramsız yamasa mayıp bolıp qalǵan puqaralami materiallıq hám m a'naviy qollap -quwatlash hám de olarǵa mámleket úshek tárepinen nızam tiykarında belgilengen tólewler ajıratıw ;
— xalıqtıń málim social qorǵawǵa mútáj qatlamına, medicinalıq mákemeler tárepinen biypul medicinalıq xizmet kórsetiw. Mayıplar hám bagiwshisinan jùda bolǵan hám salmaqli awırıwlarǵa (yaǵnıy, tiyisli 0 'zbekiston Respubiikasi SogMiqni saqlaw ministrligi 1999-Jıl 5-mart daǵı 134-sanli buyrıǵı tiykarında tastıyıqlanǵan ) dárixanalardan biypul dári ónimleri alıwǵa járdem beriw; — medicina hám farmacevtika mákemelerin zamanagóy ásbapanjomlar, texnika quralları menen úskenelew hám olarǵa qolay sharayatlar jaratıw ;
— Respublikanıń hámme wálayat oraylarında hám ılajı bolǵanınsha xalıq tıǵız jasaytuǵınlıq regionlarında hám de Tashkent qalasındaǵı Respublika tez medicinalıq hám asıǵıs tez medicinalıq járdem kórsetiw mákemeleriniń iskerligin jetilistiriw.
. Házirgi kúnde mámleket tárepinen kepillik berilgen maman medicinalıq járdem kórsetiw SogMiqni saqlaw ministrligi ıqtıyarındaǵı shólkemler arqalı ámelge asırılıp atır. Sonıń menen birge, «SogMom áwlad ushın» Respublika fondı tárepinen de analardıń hám balalardıń sawlıgın saqlaw jolında nátiyjeli jumıslar alıp barılmaqta.Mámleketimiz demokratiyalıq huqıqıy mámleket hám adamgershilikli puqaralıq jámiyeti múlk formalarınıń jańa sisteması, qúdiretli islep shıǵarıw kúshleri hám de quralları, aldıńǵı pán hám texnologiyalardı 'afo etiw, xalıq tinishligin asırıw, erkin shaxstı hár tárepleme kámal taptırıwǵa qolay shárt-shárayatlar jaratılıp atırǵan jámiyet bolıp tabıladı. Sol sebepli de Den sawlıqtı saqlaw hám farmacevtika sistemasında da múlk iyeleri qatlamına keń jol ashıw, olar arqalı xalıq hám de emlew-profilaktika mákemelerine joqarı maman medicinalıq hám farmatsevtik járdem kórsetilib, olar jámiyetimizde, SogMiqni saqlaw sistemasında jetekshi háreketlantimvchi kúshke iye bolǵan jámiettiiń juwapker shaxsına aylansin. «Puqaralar sawlıgın saqlaw tuwrisinda»gi Òzbekistan Respublikasınıń (1996 -jıl 29 -avgustdaǵı hám 1999 -jıl 15-apreldegi ózgertiw hám qosımshaları menen) nızamına tiykarınan, 0 'zbekiston Respublikasınıń Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tómendegi kepilliklerge iye:
— Den sawlıqtı saqlaw hám medicinalıq qamsızlandırıw, SogMiqni saqlaw sapası mámleket standartlarınıń normativ bazasın islep shıǵadı hám de barlıq medicina mákemeleriniń ulaiga ámel etiliwi ústinen qadaǵalawdı ámelge asıradı ;
— puqaralaming sog'ligMni saqlaw salasında tarmaq mámleket programmaların ámelge asıradı ;
—Mámleket tárepinen kepillik berilgen kólem sheńberinde xalıqqa birinshi medicinalıq -sanitariya járdemi kórsetiwdi byudjet qarjları esabınan shólkemlestiredi;
— emlew-profilaktika hám dárixana m uassasalarining sertifikatsiyasi hám akkreditatsiyasini ámelge asıradı ;
— shıpakerlerge medicina ámeliyatı menen shuǵıllanıw ushın,farmatsevtlarga farmacevtika iskerligi menen shuǵıllanıw ushın litsenziyalar beredi;
— medicinalıq xızmet tariflrriniń dárejesin basqarib baradı ;
— 0 'zbekistan Respubiikasi aymaǵında paydalanıwǵa ruxsat etilgen dári ónimlerin standartlastırıw hám dizimge alıwdı ámelge asıradı.
Sonday etip, SogMiqni saqlaw jumıslarınıń tiykarǵı principleri Respublika ministrler Mákemesiniń bir qatar qararları, buyrıq hám kórsetpeleri menen belgilenip, tiykarınan, xalıqtıń sawlıgın saqlaw hám hartaraflama joqarı maman medicinalıq járdem kórsetiwdi shólkemlestiriwden ibarat.Buǵan baylanıslı Òzbekistan Respublikasınıń «Puqaralar sawlıgın saqlaw tuwrısında»gi nızamǵa muwapıq hám de xalıqtıń maman medicina xızmetten paydalanıw jáne social qorǵawǵa tiyisli konstituciyalıq huqıqların támiyinlew, sonıń menen birge medicinalıq xızmetlaming sapasın jaqsılaw ushın shólkemlestirilgen, ekonomikalıq hám huqıqıy sharayatların jaratıw, saw áwladtı tárbiyalaw ilajları belgilendi. Densawliqti saqlaw sistemasın mámlekette ámelge asırılıp atırǵan reformalarǵa muwapıq halǵa keltiriw maqsetinde, 1998—2005-jillarinda 0 'zbekiston Respubiikasi Den sawlıqtı saqlaw sistemasın reformalaw Mámleket programması tastıyıqlandi jáne onıń konsepsiy'asi berildi. Buǵan muwapıq biypul medicina járdem kórsetiletuǵın hám byudjetten támiyinlenetuǵın emlew-profilaktika mákemeleri, sonıń menen birge ulami basqıshmabosqich pulli xızmetlerge ótkeriliw waqitlari belgilendi hám de dastumi ámelge asırıwǵa tiyisli tiykarǵı ilajlar tastıyıqlandi. Házirgi kúnde bolsa bul belgilengen wazıypalardı orınlaw boyınsha Respublika SogMiqni saqlaw ministrligi tárepinen keń qamtılǵan hám joqarı maman medicinalıq xizmet kórsetiwge qaratılǵan qatar ilajlar ámelge asırılıp atır, buǵan mısal jol menende Tashkent qalasında Respublika asıǵıs tez medicinalıq jardem Kórsetiw orayın ashılıwı, wálayatlarda bolsa bul oraydıń filialları ashılıp, ulami joqarı maman medicina hám farmatsevt kadrlar menen támiyinlendi hám olar óz wazıypaların sharapatlı menen orınlap barmaqtalar.