Reja : Elektromagnit to‘lqinlar. Elektromagnit to‘linlarni tarqatish va qabul qilish Elektromagnit to‘lqinlarning differensial tenglamasi. Elektromagnit to‘lqin energiya zichligi va energiya oqimining zichligi

Magnit maydon energiyasi. Tokning paydo bo`lishi, o`zgarishi va yo`qolishi bilan bog`liq ravishda magnit maydoni paydo bo`ladi, o`zgaradi va yo`qoladi. Shunday qilib, magnit maydoni tokning Shu maydonni hosil qilgan ishiga tyng, ya`ni qandaydir energiya miqdoriga ega dygan xulosaga kylamiz. Elektromagnit induksiya hodisasi elektr toki energiyasi va magnit maydoni energiyasining o`zaro almashib turishiga asoslangan. Shunday ekan magnit maydoni energiyasi kattaligini ifodalochi formulani kyltirib chiqarish kerak.
Induktivligi L bo`lgan biror konturga tok ulansin. Bu tokning qiymati 0 dan I gacha o`sib, magnit oqimi hosil qilsin. Tokning kichik dI qiymatga o`zgarishidan magnit oqim ham kichik dF qiymatga o`zgaradi, ya`ni:


Ma`lumki, magnit oqimi dF ga o`zgarsa tokli o`tkazgich ish bajarar edi. Agar ni hisobga olsak tok kuchining magnit oqimini dF ga o`zgartirish uchun bajargan ishi quyidagicha bo`ladi:

U holda magnit oqimi F ni hosil qilish uchun sarflangan ish quyidagicha bo`ladi:

Bu yrda L -kontudagi induktivlik, I -tok kuchi.
14. 2 Magnit maydoni energiyasi zichligi. Bu ifodadan foydalanib, istalgan shakldagi g`altaklarning magnit maydon energiyasini hisoblash mumkin. Ko`pchilik holda elektrotyxnikada magnit maydoni energiyasining zichligi dygan miqdoriy kattalik bilan ish ko`riladi. U quyidagicha bo`ladi:
yoki
Demak magnit maydoni energiya zichligi muhitning xossasiga ham bog`liq ekan. Ma`lumki, elektr maydoni energiya zichligi quyidagicha edi:

Agar fazoda ham elektr maydoni, ham magnit maydoni mavjud bo`lsa, u holda elektromagnit maydon energiyasining zichligi quyidagicha ifodalanadi:

Elektromagnit maydon nazariyasini Maksvyll ishlab chiqdi. Bu nazariyaga binoan o`zgaruvchan magnit maydoni o`zgaruvchan elektr maydonini hosil qiladi va aksincha o`zgaruvchan elektr maydoni o`zgaruvchan magnit maydonini hosil qiladi. Ularning kuch chiziqlarini o`zaro perpendikulyar bo`lgan konsyntrik aylanalar sifatida tasvirlash mumkin Shunday qilib o`zgarmas elektr va o`zgarmas magnit maydonlar elektromagnit maydonning xususiy hollari ekan. Elektromagnit maydon fazoda

harakatlanadi. Shu formulaga ₀ va ₀ larning qiymatlarini qo`ysak

Bundan ko`rinib turibdiki, vakuumda ya`ni elektromagnit to`lqinlarning tyzligi ekanligi kelib chiqayapti. Demak yorug`lik ham elykromagnit to`lqin dygan xulosaga kylamiz. Elektromagnit to`lqinlarga radioto`lqinlar, yorug`lik, ryntgyn nurlari va gamma nurlanishlar misol bo`ladi.
Har qanday o`zgaruvchan magnit maydon uyurmaviy elektr maydonni hosil qilishini elektromagnit induksiya hodisasi misolida ko`rib chiqdik. Maksvyll Shu hodisaga tyskari bo`lgan hodisa ham bo`lishi kerak, ya`ni o`zgaruvchan elektr maydoni ham uyurmaviy magnit maydonini hosil qilishi kerak dygan xulosaga kyldi. Bu fizikaviy hodisani, ya`ni elektromagnit induksiya hodisasiga tyskari bo`lgan hodisani magnitoelektrik induksiya hodisasi dyb ataladi.


Xulosa
Elektromagnit to‘lqinlarning qo‘llanilishi. Elektromagnit to‘lqinlar birinchi marta Gers tajribasidan 8 yil keyin 1895 yil 7 mayda rus fizigi A.S.Popov tomonidan amalda qo‘llanildi. A.S.Popov rus-fizika-ximiya jamiyati majlisida dunyoda birinchi radiopriyomnikni demonstransiya tildi va elektpromagnit to‘lqinlarni simsiz aloqa vositasi sifatida keng ishlatish mumkinligini ko‘rsatdi. Diapazoni santimetr va millimetr bo‘lgan elektromagnit to‘lqinlar radiolokatsiya (to‘lqinlarni to‘siqlardan qaytish) da keng qo‘llaniladi. Hozirgi paytda fan va texnikaning xech bir soxasi yoki unda elektro magnit to‘lqinlar ishlatilmasin.
Elektromagnit to‘lqinlar shkalasi. Elektromagnit to‘lqinlar o‘z chastotalari va to‘lqin uzunliklariga hamda nurlanish va qayd qilishning usullariga qarab bir necha turga bo‘linadi. Bular: radioto‘linlar, yorug‘lik nurlanishi, rentgen nurlanishi, gamma nurlar va x.k.z.