Режа: Аудитнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши

Инвентаризацияда аниқланган товар-моддий заҳиралар (ТМЗ) камомади бухгалтерия ҳисобида қуйидаги тартибда акс эттирилади:
Кам чиққан ТМЗ ларнинг ҳақиқий қиймати (баланс қиймати) бўйича ҳисобдан ўчирилиши.
Дебет 9220 «Бошқа активларнинг чиқими» счети
Кредит 1000-«Матералларни ҳисобга оладиган счётлар» (1010-1090)


Агар баҳолаш натижасида ТМЗ ларнинг бозор қиймати (ундириладиган сумма) кам чиққан ТМЗ лар ҳақиқий қийматидан юқори бўлса, олинган даромад суммаси бухгалтерия ҳисобида қуйидагича акс эттирилади:
а) Кам чиққан ТМЗ ларнинг бозор қийматига
Дебет 9430-«Бошқа операцион харажатлар» счети
Кредит 9220 «Бошқа активларнинг чиқими» счети
б) Айбдор шахслар ёки моддий жавобгар шахслардан ундириб олиниши лозим бўлган бозор қийматида
Дебет 4730-«Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзлари» счети
Кредит 9430-«Бошқа операцион харажатлар» счети
в) Айбдор шахслар ёки модий жавобгар шахслардан ундирилиши лозим бўлган сумма ва ТМЗ ларнинг ҳақиқий қиймати ўртасидаги фарқ суммага
Дебет 9220 «Бошқа активларнинг чиқими» счети
Кредит 9320-«Бошқа активларнинг чиқимидан олинган фойда» счети
Олинган даромад суммаси умумий белгиланган тартибда солиққа тортилади.
Агар баҳолаш натижасида кам чиққан ТМЗ ларнинг бозор қиймати (ундириладиган сумма) ҳақиқий қийматидан паст бўлса кўрилган зарар суммаси бухгалтерия ҳисобида қуйидаги тарзда акс эттирилади:
а) Кам чиққан ТМЗ ларнинг бозор қийматига
Дебет 9430-«Бошқа операцион харажатлар» счети
Кредит 9220-«Бошқа активларнинг чиқими» счети
б) Айбдор шахслар ёки моддий жавобгар шахслардан ундирилиши лозим бўлган бозор қийматига
Дебет 4730-«Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзлари» счети
Кредит 9430-«Бошқа операцион харажатлар» счети
в) Айбдор шахслар ёки моддий жавобгар шахслардан ундирилиши лозим бўлган сумма ва ТМЗ ларнинг ҳақиқий қиймати ўртасидаги фарқ суммага
Дебет 9430-«Бошқа операцион харажатлар» счети
Кредит 9220 «Бошқа активларнинг чиқими» счети
Кўрилган зарар суммаси даромад (фойда) солиғини ҳисоблашда умумий белгиланган тартибда солиққа тортиладиган базага қўшилади.