Reja: Avtomati

2. EHM yordamida iqtisodiy tahlilni tashkil etish
KABTdagi bo’g’in iqtisodit tahlilda tizimning yaratilishi ko’pgina tashkiliy savollarning axboror, matematik, texnik vositalar yordamida ta’minlanib, yechimini talab qiladi. Quyidagi asosiy bosqishlarni ko’rsatib o’tishimiz mumkin:
1)Axborot tizimining o’rganilishi;
2)Xo’jalik faoliyatining kompleks tahlili metadokikasini ishlab chiqish; 3)EHMda yechish uchun iqtisodiy tahlil masalalarini tanlab olish;
4)Tanlab olingan tahlildagi masalalarning model va algoritmning chiqilishi;
5)Tanlab olingan masalalar yechimi uchun qo’shimcha axborotni ishlab chiqish.
Birinchi bosqichda korxonadagi dastalabki hujjatlar ko’ribchiqiladi, hujjat yuritilishining tizimi o’rganiladi. Ikkinchi bosqichning vazifasi korxonada qabul qilingan iqtisodiy usullarning o’rganishi.
Bu metod kompleks iqtisodiy tahlil priniplariga asoslangan. Kompleks iqtisodiy tahlilini o’tish sekin astalik bilan boshlanadi. Avvalam bor, EHMda masalalarning yechimi o’tkaziladi. Xo’jalik faoliyatining kompleks iqtisodiy tahlil metodikasida umumiy masalar birinchilardan EHMda tadbiq etish kerak bo’ladigan masalalar tahlanib olinadi. Bu tanlov quyidagi prinsiplarga asosan o’tkaziladi:
- masalar muhimliligi (asosiy iqtisodiyot ko’rsatkichlar tahlil qilinadigan masalalar tanlab olinadi );
-boshqaruv darajasida ( korxona faoliyatining iqtisodiy ko’rsatkichlari – yillik, chorak, oylik hisobotlari, buxgalteriya, statistic, operativ hisoboti ma’lumotlari, dastlabki hujjatlar va hokazo ).
Analitik masalala yechish uchun ularning matematik yozuvi algoritmlashtirishi kerak, bu o’z navbatida to’rtinchi bosqichni o’z ichiga oladi. Kompleks iqtisodiy tahlil masalalarni yechish uchun hujjatlardagi ma’lumotlar yetarli bo’lmaydi. Shuning uchun savol-javob ma’lumotlari, visual kuzatish, hujjatlarning yangi shakllarini kiritishga murojaat qilishga to’g’ri keladi. Shuning bilan, beshinchi bosqichda kompleks iqtisodiy yahlil uchun yangi axborot tizimi yaratiladi.
Oltinchi bosqichda EHM da analitik misollarni yechish uchun dasturlar ishlab chiqiladi. Dasturlar mashina kodi tilida , hohlagan algoritmlash tilidatuzilishi mumkin. Bu esa ABT texnik bazasiga bog’liq.
Oxirigi bosqich – EHM yordamida kompleks iqtisodiy tizim metodikasini kirg’izish. Shuni aytib o’tish joyizki, EHMda tahlil masalalarini yechimini belgilangan dasturlar o’z -o’zidan doimiy kompleks iqtisodiy tahlil o’tkazilishini ta’minlaydi. Kompleks iqtisodiy tahlil bo’g’inini administrativhuquqiy jihatdan ta’minlasi kerak, ya’ni korxona bo’limi va ma’lum odamlar, funksional tizimga javob berishini aniqlaydi (axborot hisoblash markaziga javob beradilar ). Bunday bo’limga axborot hisoblash markazi kiradi.
Qiyin tashkiliy savollarning biri ABT sharoitida kompleks iqtisodiy tahlilning axborot bilan ta’minlanishini. Shuning axborot hisoblash mazkazida KABTdagi bo’g’in yagona ma’lumotlar bazasini yaratishi kerak. Shunga o’xshash masalalarni yechish uchun ma’lumotlarni qolda ishlab chiqarish maqsadga muvofiq emas, bu holda unig qiyinligidan EHM natijasiyaxshi bo’lmaydi. Barcha muhim axborot EHMning tashqi horirasida saqlanishi kerak, chunki umumiy hisoblash mashinasi magnit lentalarida, diskda, barabanda katta tashqi hotiraga ega. Bu paytda doimiy axborot, ya’ni har hil normoivlar, narxlar, tariflar va rejali ma’lumotlar, yil davomida o’zgarmaydigan, almashuvi va EMMning tashqi hotirasida saqlanishi kerak. Keyinchalik doimiy axborotga o’zgartirishlar kiritilishini ko’rib chiqish kerak, iqtisodiy axborotning kodlamoq tizimimni ishlab chiqishi kerak. Har hil shakldagi hujjatlarning qattiq unifikasiyalash va standartlashtirish kerak. EHM da axborotni avtomatlashtirishni ishlab chiqish asosiy bank ma’lumotlarini yaratib berolmaydi. ABTgi kompleks kompleka iqtisodiy tizim axborot bilan ta’minlashini , chiqish hujjatlarning shakllarini ishlab chiqishini ifodalaydi, standartlar o’lchami, tuzilishi bo’yicha oson, EHMda avtomatik to’ldirish ishlab chiqilishi kerak. ABTdagi kompleks iqtisodiy tahlilga qarashli tizimni matematik ta’minlanishi quyidagi savollar yechimini tug’diradi:
1)Matematik usullarni tanlash, shunga o’xshash masalalarga qarashli tizimni ko’zda tutmoq.

2. 
   Tizimga qarashli dasturlarni EHMda masalalarni yechish.
   
3. 
   Standart jadvallar, klssik shaklga ega analitik hisoblar o’tkazish.
   

Barcha dastlabkima’lumotkar, oxirigi natijalar, hisoblash usullari jadvallarga kirg’iziladi. Iqtisodiy xo’jalik faoliyati ishining rasmiylashtirish usuli hisobini, qo’lda yoki mexanizatsiyalashning kichik darajasida tashkil topgan. Tahlilda EHMdan qo’llanish usullari, hisoblar jadvali usullaridan foydalanishdan va kechish kerak. Keyin esa formulalar yordamida EHMda misollarni amalgam oshirish uchun ularni yechish algoritmini tuzish kerak. EHM faqat formulalar tilini tushunadi. Shuning uchun ham analitik masalalarni yechishning matematik usulu formulalar yordamida yozilishi kerak. Keyin esa formulalar yordamida EHMda masalalarni amalgam oshirish uchun, ularni yechish, algoritmni tuzish kerak.