Reja: Avtomati

Iqtisоdiy tаhlil mеtоdi vа uning хususiyatlаri
Reja:

1.Avtomatiк bоshqаrish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li

2. EHM yordamida iqtisodiy tahlilni tashkil etish
3.EHMda kompleks iqtisodiy tahlil masalalarin yechish

1.Avtomatiк bоshqаrish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li

Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining (ABT) paydo bo’lishi xalq xo’jaligi boshqaruvining takomillashtirish yo’llaridan biri hisoblanadi. ABT boshqaruvning barcha darajalaridan ishlab chiqiladi: KABT – korxonalari, ABT – tarmoqlari, ATDT – markazlashgan boshqaruv organlari va boshqalar. Eng ommabop turlaridan biri ABTK hisoblanadi. U korxonaning xo’jalik faoliyati boshqarishning asosiy masalalarini yechish uchun zamonaviy axborot –texnikasi va iqtisodiy – matematik usullar qo’llaydigan boshqaruv tizimidir.
ABT yaratilishiga quyidagi avtomatik boshqarish tizimining funksional bo’g’ini ishlab chiqildi:

• 
  ishlab chiqarishning texnik tayyorgarligini boshqarish;
  
• 
  xom – ashyo texnik ta’minot boshqaruvi;
  
• 
  asosiy ishlab chiqarishning opratsion boshqaruvi;
  
• 
  sotishni boshqarish;
  
• 
  sifatni boshqarish;
  
• 
  moliyani boshqarish;
  
• 
  normativ xo’jalikni boshqarish.
  

Endi esa shu bo’g’innig ayrim masalalarni va ularning vazifalarini ko’rib chiqamiz. Texnik iqtisodiy reja bo’g’ini masalalarning vazifasi korxonanig xo’jalik faoliyati ko’rsatkishlarning hisob – kitob rejasining o’tkazilishini ta’minlash. Unda quyidagi masalalar yechiladi:

• 
  ishlab chiqarishni rejalashtirish;
  
• 
  mahsulot realizatsiyasi;
  
• 
  ishlab chiqarish samaradorligini rejalashtirish;
  
• 
  kapital qo’yilmalarni rejalashtirish;
  
• 
  foyda va rentabellikni rejalashirish;
  
• 
  tannarxni rejalashtirish;
  
• 
  tannarxni rejalashtirish;
  
• 
  moliyaviy rejani tuzish;
  

KABT dagi buxgalteriya hisobi bo’g’ini zamonaviy hisoblash texnika bazasi asosida hisob jarayonlarining takomillashtirishni ta’minlash kerak. Bu esa axborot sifatini oshirishga, mehnat harajatlarini kamaytirishga, axborot olish vaqti va uni qayta ishlashga yordam beradi.
Iqtisodiyot tarmoqlarida EHM yordamida har hil normativ axborotlarni olish va saqlashni tashkil rtishi mumkin.
KABT bo’g’nida iqtisodiy tahlilda qaror qabul qiladigan baza ma’lum o’ringa ega. Hozirgi vaqtda KABTda alohida iqisodiy tizim yo’q. Iqtisodiy tahlilda faqat uchta masala mustaqil berilgan:
1)tannarx, rentabellik va maxsulot narhi tahlili (sexlar bo’yicha bir oy uchun );
2)hom-ashyo hisobi va tahlili ( sexlar bo’yicha bir oy uchun );
3)ishchilarning ishlab chiqarish normasi bajarilishini hisobi va tahlili
(sexlar bo’yicha bir oy uchun );
Bu shartlarda kompleks boshqaruv haqida gapirib bo’lmaydi, chunki iqtisodiy tahlil kabi boshqaruv jarayoning asosiy bosqichida uyg’unlik yo’qoladi. Buning oqibatida optimizatsiyalash maslalar yechimiqiyin, chunki bu maqsadlarni amalgam oshirish uchun axborotni birlamchi hujjatlarda qo’lda qilish kerak, o’z navbatida ko’pgina mehnat harajatlarini o’z ichiga oladi. Bank ma’lumotlariga asoslanib avtomatlashtirilgan tizimishlashga shart sharoitlaryaratilib u zamonaviy ABT yordamida yagona YAHM va kichik hisoblash mashina oilasini hozirgi vaqtda texnik ta’minlash sifatida ma’lumotlar banki (MB) deb, u ABT axborot ta’minlash tashkilotining kompleks vositasidir.
Axborotni qulay saqlash uchun ma’lumotlar bazasi aniq prinsiplar asosida fayllarga guruhlanadi. Fayl - bu ma’lumotlar to’plashni ( axborot massivi ) ifodalaydi, u klassifikatsiya belgisiga ko’ra guruhlanadi.
Shunday mexanizatsiyada mikro va mini EHM vositalari qo’llanishi analitik ishga hech qanaqa ta’sir ko’rsatmaydi. Bu yerda avtomatlashtirishga faqat hisoblash jarayoniga duch keladi, bu esa o’z navbatida analitik ishni kamaytiradi.
KABTda shu kabi bo’g’inning yaratilishi sabablari quyidagilar :

1. 
   Iqtisodiy tahlilning komplesliligi;
   
2. 
   Korxona faoliyatining iqtisodiy ko’rsatkichlari hisobining yagonaligi; 3) Korxona ish natijasining umumiyligi;
   

4)Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun zaxirani aniqlash va mobilizatsiya qilish.
Agar xo’jalik faoliyati tahlili (XFT) masalalari har hil KABT bo’g’inlarida yechilsa, iqtisodiy tahlil kompleksiga erishish qiyin. Bu holda maslalar ko’rib chiqilmaydi, o’zaro bog’liqlik va o’zaro ta’siri bir ko’rsatkichlarning boshqa ko’rsatkichlarga o’rnatilgan, yani umumiylik bo’lib ko’rsatiladigan ko’rsatkichlar tizimiga kiritiladi. Buning barchasi korxona iqtisodiyotini boshqarishini qiyinlashtiradi, xo’jalik yurgizish samaradorligini tushiradi. Kompleks iqtisodiy tahlilda KABT ga qarashli mustaqil tizimning yaratilishi, korxonalar faoliyati tahlilining metodikasi mavjudligi bilan osonlashadi.
Bu metodikalarda analitik masalalar yechimi mavjud bo’lib, ular oson shakllanadi, algoritmlanadi va EHM da amalgam oshirilishi oson keshadi.