Reja: Bank tavakkalchiligi klassifikatsiyasi va tavsifi

O'zbekiston Respublikasi tijorat banklarida risklami boshqarish muammolari va istiqbollari

Rivojlangan mamlakatlar banklariga nisbatan MDH davlatlari va shu jumladan respublikamiz banklari faoliyati yanada kuproq riskka ega bulmoqda. Buning asosiy sababi rejali iktisod davridagi bank faoliyati bilan bugungi davr banklari faoliyatining tubdan farq qilishidir. Bugungi kunda banklar o'z faoliyatini davr talabiga javob beradigan holda qayta tashkil etishlari va yangi turdagi bank operatsiyalami amalga oshirishlarida etarli tajribaning yo'qligi ular faoliyatidagi risk darajasini yanada oshirmoqda.
Risk darajasini baholashda hamda uni kamaytirishga qaratilgan eng kadimiy choralardan biri bu risklami sug'urta qilish usulidir. Bugungi kungda Respublikamiz tijorat banklari bu usuldan foydalanishlari bir muncha qiyinrok bulmoqda, chunld utish davrida barcha MDH davlatlaridagj kabi bizning respublikamizda ham sug'urta faoliyati yangi davr talablari ostida qayta tashkillashtirilmoqda va u yangi uzlashtirilaetgaii sohalar qatoriga kirmoqda. Bank risklarini paydo kiluvchi foktorlar asosida eng awolo Iktisodiy hamda siyosiy faktorlar etadi.
Bank risklarini boshqarish jarayonining vazifalarini belgilovchi 4 asosiy bosqichni ajratib ko'rsatish mumkin:

1. 
   Bank risklarini tahlil qilish va baholash. Bank axborot manbalaridan kreditrisklarini va ular o'rtasidagi bog'liqliklami urganib chiqishi hamda ulami nazorat qilinadigan va boshqariladigan risklarga ajratishi kerak.
   
2. 
   Risk mikdorini aniqlash. Riskning mikdoriy ko'rsatkichini aniqlash ehtimoliyyuqotishlar miqdorini aniqlashga va aktiv boshqarish instrumentlari vositasida risk darajasini shakllantirishga imkoniyat yaratadi.
   

3.Bank risklarini boshqarish. Boshqariladigan risklar va ulaming mikdori aniqlanganidan keyin, kredit risklarini boshqarish metodologiyasi va strategiyasi ishlab chiqilishi zarur.
4. Bank risklarini samarali boshqarish ustidan nazorat. Risklami boshqarish bo'yicha tadbirlar natijalari nazorat ostida bo'lishi lozim.
Tamiok riskini boshqarishda ishlatiladigan tushuncha bu sistematik risk deb yuritiladi. U orqali tarmoqlarda yuz berayotgan tebranishlar darajasi butun iktisodda yuz beraetgan tebranishlar darajasiga nisbatan solishtiriladi.
Foiz riskini boshqarish usullaridan biri aktiv va majburiyatlarni boshqarish bilan bog'liqdir. Bunda aktiv va majburiyatlar o‘rtasida muddatga foiz stavkalarining qatiy yoki bozor asosida o‘zgaruvchanligini muvofiqlashtirish kerak boMadi. Lekin bunga erishish har doim ham mumkin bo'lavermaydi.
• Umuman olganda bank faoliyatidagi risklami kamaytirish maqsadida riskni diversifikatsiya qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bank risklarini boshqarish instrumentlari banklar tomonidan risklarini kelib chiqishi va ular bilan bog'liq salbiy hollaming oldini olish maqsadida alohida kredit mikesida ishlatilishi bilan birga bank kredit portfeli mikesida ham ishlatiladi. Risklar nazorati esa,ya'ni ularini rejalashtirish,boshqarish va nazorat qilish bankka kredit riski hajmi va xarakteri to'g'risida aniq axborotlarda ega bo'lishga va shu asosda vujudga kelgan risk miqdorining rejalashtirilgan ko'rsatkichlardan chetlanishini aniqlashga yordam beradi: bu esa o'z navbatida bank tomonidan tegishli choralar ko'rishga erdam beradi.